The Chancing Concept of the Prophet Which Reflects in Language and Literature: the Case of Naat

Yıl 2014, Cilt: 14 Sayı: 1, 23 - 49, 10.11.2014

Meliha Yıldıran Sarıkaya

Öz

Classical Turkish literature includes many literary types describing the Prophet. Naats come as first between those and have been continued to be written also at the time of New Turkish literature, although fewer in number. However, for both examples significant differences in terms of both quantity and content have been identified. This article aims to make an assessment on which reasons cause the changes of the nature between the old and new naats.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish literature, New Turkish literature, Prophet, naat.

Peygamber Tasavvurundaki Değişimin Dile ve Edebiyata Yansıması: Na‘t-ı Şerîf Örneği

Öz

Eski Türk edebiyâtında Hz. Peygamber’i konu alan pek çok edebî tür mevcuttur. Bunlar arasında na‘tlar ilk sırada gelir. Peygamber sevgisinin konu edildiği na‘tlar, Yeni Türk edebiyatı devresinde de sayıca daha az olmakla birlikte yazılmaya devam etmiştir. Ancak her iki devrede ortaya konan örnekler arasında hem adet hem içerik bakımından belirgin farklılıklar tespit edilmiştir. Bu makale, eski ve yeni na‘tlar arasındaki mâhiyet değişikliğinin sebepleri üzerinde bir değerlendirme yapmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Eski Türk edebiyatı, Yeni Türk edebiyatı, Hz. Peygamber, na‘t.

Kaynakça

• Âdile Sultan Divânı, haz. Hikmet Özdemir, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1996.
• Akay, Hasan Sevet-i Fünûn Şiir Estetiği, Kitabevi, İstanbul 1998.
• Akyüz, Kenan, Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri, Ankara Üniversitesi Dil ve TarihCoğrafya Fakültesi, Ankara 1979.
• Asya, Arif Nihat, Duâlar ve Âminler, Ötüken Yay., İstanbul 1976.
• Ateş, Hulûsî-i Dârendevî, Dîvân-ı Hulûsî-i Dârendevî, haz. Muhsin Kalkışım, Lütfi Alıcı, Ahmet Yenikale, es-Seyyid Osman Hulûsî Efendi Vakfı, I-II, Malatya 1997.
• Birinci, Necat, “Arif Nihat Asya”, DİA, İstanbul 1991, III, 543.
• Coşan, M. Esad, Akademik Makaleler, Server İletişim, İstanbul 2009.
• Çavuşoğlu, Semiramis “Kadızâdeliler”, DİA, İstanbul 2001, XXIV, 100-102.
• Çetişli, İsmail, Türk Şiirinde Hz. Peygamber, Akçağ Yay., Ankara 2012.
• Çetişli, İsmail; Çetişli, Elif, Şâirin Diliyle Hz. Peygamber (1860-2011), Denizli Belediyesi Kültür Yay., İstanbul 2013.
• Demirci, Mehmet, “Hakîkat-i Muhammediyye”, DİA, İstanbul 1997, XV, 179-180. Meselâ Namık Kemâl’in meşhur “Vaveylâ” şiirinde gül, millet ve bayrak sembolüdür; Yahyâ Kemâl’in “Rindlerin Ölümü” şiirinde ise ebedî hayatın sembolüdür. Bkz. Okay, Edebiyat ve Edebî Eser Üzerine, s.112-115. Hıristiyan âleminde ise gül Hz. İsâ’nın sembolü kabul edilir. Bkz. Mustafa Parlak, “Gülün Kültürümüzdeki Çağrışımları”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (2000), sayı: 9, s. 106.
• Fayda, Mustafa, “Siyer ve Türkiye’de Siyer Yazıcılığı Meselesi”, Siret Sempozyumu I: Türkiye’de Siret Yazıcılığı, 2012, s. 23-33.
• Güneş, Mustafa, Eşrefoğlu Rûmî, Hayatı Eserleri ve Dîvânından Seçmeler, Kültür Bakanlığı, Ankara 1999.
• Güngör, Zülfikar, Osmanlı Padişahlarından Hz. Muhammed’e Naʻtlar, Araştırma Yay., Ankara 2009.
• Hacıtahiroğlu, Abdullah Öztemiz, Hazreti Peygamber’e Şiirler Antolojisi: Naʻtlar, Yağmur Yay., İstanbul 1966.
• İslâmoğlu, Mustafa, Üç Muhammed, Denge Yay., İstanbul 2000.
• Kâinatın Efendisine Na’t Antolojisi, haz. Ali Budak, Ali Belbağı, Zaman Kitap, İstanbul 200 Kara, İsmail, “Modernleşme ve İlmî Hiyerarşinin Bozulması”, Türkiye’nin Çağdaşlaşma Problemi ve İslam [Sempozyum: 3-4 Mayıs 1997, İzmir], 2000, s. 129-135.
• Karakoç, Abdurrahim, Bütün Şiirleri, Fetih Yay., İstanbul 1973.
• Kemikli, Bilal, “Gârib-Nâme’de Peygamber ve Asr-ı Saâdet Tasavvuru”, İSTEM (2005), c. III, sayı: 5, s. 135-154.
• Ken’an Rifaî, Sohbetler, Kubbealtı Neşriyatı, İstanbul 2000.
• Kısakürek, Necip Fâzıl, Çile, Büyük Doğu Yay., İstanbul, t.y. Köksal, M. Âsım, Âhiret Yolculuğu ve Diğer Şiirleri, haz. A. Cüneyd Köksal, Köksal Yay., İstanbul 1999.
• Nâmık Kemal, Namık Kemal'in Şiirleri, haz. Ali Ertem, İstanbul Kitabevi, İstanbul 1957. Okay, Orhan, Edebiyat ve Edebî Eser Üzerine, Dergah Yay., İstanbul 2011.
• Osman Kemâlî Efendi, Kemâlî Dîvânı’ndan Aşk Sızıntıları, haz.: Baha Doğramacı, y.y., y.y., 1977.
• Ozak, Muzaffer, Ziynetü’l-Kulûb, Salâh Bilici Kitâbevi Yay., İstanbul, t.y. Özdemir, Mehmet “Siyer Yazıcılığındaki Değişim Üzerine”, Kutlu Doğum 2002: Çağımızda Sosyal Değişme ve İslâm (2007), s. 200-208.
• Özer, Ahmet, Türk Edebiyatında Naatler, Kaynak Yay., İstanbul 2008.
• Parlak, Mustafa, “Gülün Kültürümüzdeki Çağrışımları”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (2000), sayı: 9, s. 105-117.
• Şeker, Fatih M., Osmanlı İslâm Tasavvuru, Dergâh Yay., İstanbul 2013.
• Şinâsî, Müntehabât-ı Eşʻârım, Tasvîr-i Efkar Matbaası, İstanbul 1870.
• Tahralı, Mustafa, “Osman Hulûsî Efendi’nin Dîvân’ında Bir Gezinti”, I. Somuncu Baba ve es-Seyyid Osman Hulûsî Efendi Sempozyumu Tebliğleri, haz. İhsan Özkes, esSeyyid Osman Hulûsî Efendi Vakfı, İstanbul 1991, s. 69-86.
• Türk Edebiyatında Na'tlar (Antoloji), Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara 1993.
• Türk Edebiyatında Seçme Naatlar, haz. Hikmet Özdemir, Şahin Karataş, Türkiye İlmî İçtimâî Hizmetler Vakfı, İstanbul 2010.
• Uyar, Turgut, Divan, Bilgi Yay., Ankara 1973.
• Uzun, Mustafa, “Siyer ve Megāzî” (Türkçe Siyer Kitapları), DİA, İstanbul 2009, XXXVII, 324-3
• Yalsızuçanlar, Sadık, Sevgiliye Şiirler Naat Seçkisi, Silûet Yay., Ankara 2008.
• Yavuz, Kemal, “Müştak Baba ve Naʻtları”, İlmî Araştırmalar (1997), sayı:5, s. 259-277. Yeniterzi, Emine, “Naʻt” (Türk Edebiyatı), DİA, İstanbul 2006, XXXII, 436-437.
• ________, Dîvan Şiirinde Naʻt, Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara 1993. 