The Issue of Scientific Terms in Arabic

Yıl 2014, Cilt: 14 Sayı: 1, 191 - 214, 10.11.2014

Yaşar Daşkıran

Öz

Terminology and modern neologisms are the main theme of this paper. Terminology is an essential compound of information transfer. The research aims to shed light on the issue of unifying the scientific term since it is one of its important issues.The main aim of this paper is to investigate the applicability of some methods put forward by early Arab grammarians to create and introduce new Arabic terms. The study is based on a comparative study between these methods, derivation, arabicization to see their workability and suitability in handling the problem of finding Arabic equivalents of foreign terms. The results showed that each methods could play its role in solving the inevitable penetration of foreign terms.

Anahtar Kelimeler

scientific and technical terminology, neologism, method, translation, derivation, Arabic

Arap Dilinde Terim Sorunu

Öz

Yeni kelimeler ve terimler türetme bu makalenin temel konusunu teşkil etmektedir. Bilimsel çalışmaların anahtarı konumunda olan terimler bilgi transferinde önemli bir etkendir. Terimler modern dil sorunlarından biridir. Araştırma bu yönde yapılan çalışmalara ışık tutmaktadır. Araştırmada Arapçadaki kelime türetme yollarından hareketle terim sorunu değinilmektedir. Her gün artarak devam eden terim akışına iştikâk, ta‘rîb, naht gibi yöntemlerle karşılık bulma çabaları devam etmektedir. Sonuçta Arapça zengin türetme gücüne sahip bir dil olarak terim sorununu aşmada önemli bir yol almıştır.

Anahtar Kelimeler

bilimsel ve teknik terimler, türetme, metot, çeviri, iştikâk, Arapça

Kaynakça

• Abdulaziz, Muhamed Hasan, en-Naht, Dâru’l-Fikr el-‘Arabî, Kahire, 1990.
• Abdullatif, Muhammed Hamâse, el-Luga ve Binâu’ş-Şi‘r, Mektebetu’z-Zehrâ, Kahire, 19 Abdulvehhâb ‘İzâm, “Sılâtu’l-Luga el-Arabiyye ve’l-Lugâtu’l-İslâmiyye, MMLA, V Kahire, 1953, (ss.230-234).
• Ahanov, Kaken, terc. Murat Ceritoğlu, Dilbilimin Esasları, Türk Dil Kurumu, Ankara, 200 Aksan, Doğan, Anlambilim, Engin yay., Ankara, 1999.
• Altınörs, Dil Felsefesine Giriş, İnkılâp yay., İstanbul, 2003.
• Altuncu, Muhammed, el-Mu‘arreb ve’d-Dahîl fi’l-Lugati’l-‘Arabiyye ve Edâbihâ, Dâru’lMaarife, Beyrut, 2005.
• Başkan, Özcan, “Dilde Çeviri İşlemi”, Türk Dili, sayı:322, Ankara, 1978, (s.26-38).
• Bûbû, Mes‘ud, fî Fıkhu’l-Lugati’l- ‘Arabiyye, Câmiatu Dımeşk, 1994.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammad, es-Sıhah tacü’l-luga ve sıhahi’l-‘Arabiyye, thk. Şihabüddin Ebû Amr, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1998.
• Cürcâni, Ebü'l-Hasan Seyyid Şerif Ali b. Muhammed b. Ali, et-Ta'rifât, Dâru'l-Kutubi'lİlmiyye Beyrut, 1983. ez-Zea‘bî, Amine Salih, Masadiru’l- Ef‘âl es-Sulâsiyye fi’l-Lugati’l- Arabiyye, Muessetu Râm li’t-Teknolojiye ve’l-Kompeter, Amman, 1996.
• G. Bergstrasser, terc. Ramazan ‘Abduttevvâb, et-Tatavvur en-Nahvî li’l-Lugati’l-‘Arabiyye, Mektebetu el-Hâncî, Kahire, 2003.
• Gündüzöz, Soner, “Arapçada Kültür Dil İlişkisi: Arapçanın Yapılanmasında ve Algılanmasında Etkili Ögeler”, Dinbilimleri Akademik Araştırmalar Dergisi, V, sayı: 2, (2005), (ss.219-134).
• Gündüzöz, Soner, “Klasik ve Modern Arapçanın Tarihsel ve Filolojik Sınırları”, Nüsha Dergisi, Yıl III, sayı:8, Kış, 2003, (ss.69-90). el-Halife, Abdulkerim, el-Lugati’l-‘Arabiyye ve’t-Ta‘rîb fi’l-‘Asri’l-Hadîs, Mecmeu‘’l-Lugati’lArabiyye el-Urdunî, 1984.
• Hasâra, Memdûh Muhammed, “el-Mu‘arreb ve’d-Dahîl fî’l-Mecellât el-Mutehassasa”, Mecelletu Mecma’u’l-Luga el-‘Arabiyye bi Dimeşk, LXXV, 2000, (ss.919-952). el-Hatib, Ahmed Şefik, “Min Kadaya’l-Luga el-Arabiyye ve Meşâkiluha fi Mecâli’tMustalahat el-İlmiyye”, LXXXVII, Kahire MMLA, (ss.205-221). el-Hatib, Ahmet Şefik, “Menheciyyetu Binai’l-mustalahat ve Tatbikuha”, Mecelletu Mecmeu’l-Luga Arabiyye bi Dimeşk, LXXV, sayı:3, ( ss.497-571).
• Hayruddin Hakkî, “İmkânâtu’l-‘Arabiyye: Cevânibu’d-Dikka ve’l- Gumûd fi’l-Mustalah el‘İlmî el-‘Arabî el-Cedîd”, el-Lisân el-‘Arabî, II, sayı:1, 1975, (ss.26-35).
• Helmut Felber, Terminology Manual, Paris, 1999.
• Hicazi, Mahmud Fehmi, el-Usus el-Lugaviyye li ‘ İlmi’l-Mustalah, Dâru Garîb li’t-Taba‘ti ve’n-Neşr ve’t-Tevzi‘, Kahire, 1995.
• Huveyda, Muhammed Fehmi, “Müşkilâtu tercemetü’t-ta’birât ve’l-ıstılâhât”, et-Terceme ve Devruhâ fî Tefau‘li’l-Hadârât, Camiatu Ezher, Dâru’d-Difa’ li’s-Sahafeti ve’nNeşr, Kahire, I, (ss.617-674). İbn Cinni, Ebu'l-Feth Osman, el-Hasais, nşr. Muhammed Ali en-Neccâr, Kahire, 1952.
• İbn Manzur, Ebu'l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî, Lisanu'l-Arab, nşr. Emîn Muhammed ‘Abdulvehhâb vd., Dâru’t-Turâs el-‘Arabî, Beyrut, 1414/1999.
• İşler, Emrullah, “Türkçedeki Arapça Alıntı Kelimelerde Farsça Etkisi”, V. Uluslar arası Türk Dili Kurultayı, Bildiriler-I, TDK, Ankara, 2004, (ss.1409-1420).
• J. V. Vendryes, Dil ve Düşünce, çev. Berke Vardar, Multilungual, İstanbul, 2001.
• Kâmil, Saî‘d Hîbetullah, “el-İmkâniyyeti’l-Mevdui‘yye ve’t-Darûreti’l- Mulihha li Tedvîli’lMustalahiyyeti’l-‘Arabiyye”, el-Lisânu’l-‘Arabî, XXXVIII, 1994, , (ss.294-302).
• Kasimî, Ali, İlmu’l-Mustalah Ususuhu en-Nazariyye ve’t-Tatbikiyye el- ’İlmiyye, Mektebetu Lübnan, Beyrut, 2008. el-Kefevî, Ebu’l-Bekâ Eyyub b. Musa el-Huseyin, el-Kulliyât, Bulak Matba‘ası, Kahire, ty. el-Kermelî, Mârî, Nuşûu’l-Lugati’l-‘Arabiyye ve Numuvvuha ve İktimâlihâ, Mektebetu’sSekâfe ed-Dîniyye, Kahire, ty.
• Komisyon, el-Mustalahâtu’l-‘İlmiyye Elletî Ekarrahâ el-Mecma‘, Kahire, 1981.
• Medkûr, İbrahîm, “el-‘Arabiyye Lugatu’l-‘İlm ve’t-Teknolojiyye”, MMLA, XXXIII, 1974, (ss.15-26). en-Neccâr, Latife İbrahim, Devru’l-Binye es-Sarfiyye fî Vasfi Neşe Zâhirati’n-Nahviyye ve Tak‘idihâ, Dâru’l-Beşîr, I. baskı, 1994.
• Atabey vd., Sözcük Türleri, Türk Dil Kurumu, Ankara, 1983.
• Semâ‘a, Cevad Husnî, “Menheciyyetu Vadi‘’l-Mustalahi’l-‘Arabî ve Tecelliyâtihâ fi’lMu‘cemi’l-Muhassas”, Nedvetu’d-Diraasât el-Mustalahiyye ve bi’l-‘Ulûmi’lİslâmiyye, I, Fas, 1993, (ss.85-96). es-Seyyid, Mahmut Ahmed, “el-Mebadi el-Esasiyye fi vadi’l-mustalah ve tevlidihi”, Mecelletu Mecmeu’l-Luga Arabiyye bi Dimeşk, LXXV, sayı:3, (ss.617-648).
• Subaşı, Derya, Sözlük Verilerine Dayalı Görünümleriyle Arapçada Kavram Oluşturma Yolları (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2010. es-Suyûtî, Abdurrahman Celâleddin, el-Muhezzeb fî Mâ Vaka‘a fi’l- Kur’an mine’lMu‘arreb, thk. et-Tihâmî er-Râcî el-Hâşimî, Sundûku İhyâi’t-Turâsi’l-İslâmî, Magrib, ty. es-Suyûtî, Abdurrahman Celâleddin, el-Muzhir fî ‘Ulûmi’l-Luga ve Envâihâ, thk. Muhammed Ahmed Câd el-Mevlâ vd., Mektebetu Dâru’t-Turâs, 3.b askı, Kahire, ty. Şûşe, Faruk, Lugatunâ el-Cemîle, Mektebetu’l-Usre, Kahire, 1999. et-Tehânevî, Muhammed, Keşşâfi Istılâti’l-Funûn ve’l-‘Ulûm, neşr. Refîk el-‘Acem vd., Mektebetu Lubnan Nâirûn, Beyrut, 1996.
• Ullman, Stephen, Devru’l-Kelime fi’l-Luga, çev. Muhammed Beşîr, Mektebetu’ş-Şebâb, Kahire, 1986.
• Zaza, Hasan, es-Sâmiyyûn ve Lugatuhum, Dâru’l-Kalem, Dımeşk, 1990.
• Zülfikar, Hamza, Terim Sözlükleri ve Çalışmalarıyla ilgili Bibliyografya, Türk Dil Kurumu yay., Ankara, 2006. 