Latest Remaining the Muslims (Moorish) in Andalusia Exile from Spain (1609-1614)

Yıl 2013, Cilt: 13 Sayı: 2, 37 - 61, 01.04.2013

Feridun Bilgin

Öz

After the Muslim conquest of Spain (93/711) the movement of Reconquista (reconquer spain) which is started by cristians, had important successes with the occupation of important Muslim cities such as Toledo (478/1085), Cordoba (634/1236) and Seville (646/1248). Because of this movement the Muslims of Andalus who were gradually losing their power lost altogether their military and political hegemony in Spain with the occupation of Granada (898/1492), the capital of the Nasrids. Some time later (905/1499) the church set up the Inquisition and Spanish rule in order that the Muslims (Moriscos) who had in their own fatherland been reduced to pariah status took up the Catholic religion. In the royal orders that were being published everything that had to do with Islam and Muslims was forbidden and the churches continued with their teaching and education activities and the Inquisition courts with their trials and persecutions in order to punish the "apostates". At the end of the processes of persuasion, persecution, deportation and punishment the belief that the Muslims who were forced to pretend were not sufficiently assimilated, that they kept their distance as regards integration into Christian society and that they made common cause with the enemies of Spain (Ottomans, France and North African dynasts) led to an event of mass exile (1018/1609) that can be characterised as the most merciless and immoral process of the seventeenth century. The exile (expulsión) not only dragged Spain into financial, social and economic chaos but also was a tragedy for the about 340.000 Muslims who were drived out by force from their homes and resulted in the loss of life of tens of thousands during the journey and in the areas where they settled.

Anahtar Kelimeler

Andalus, Muslims of Andalus, Moorish, Exile, Spain, Trajedy.

Endülüs’te Kalan Sonmüslümanların (Moriskolar) İspanya’dan Sürgünü (1609-1614)

Öz

İspanya’nın Müslümanlar tarafından fethedilmesinden (93/711) sonra Hıristi-yanlar tarafından başlatılan Reconquista (İspanya’yı yeniden ele geçirme) hareketi, Tuleytula (478/1085), Kurtuba (634/1236) ve İşbîliye (646/1248) gibi İslâm şehirlerinin işgal edilmesiyle önemli başarılar kazanmıştır. Bu hareket sebebiyle gün geçtikçe güçlerini yitiren Endülüs Müslümanları, Nasrîler’in başkenti Gırnata’nın işgal edilmesiyle (898/1492) İspanya’daki askerî ve siyasî hâkimiyetlerini tamamen kaybetmişlerdir. Bir süre sonra da (905/1499) öz vatanlarında “parya” durumuna düşürülen Müslümanlar’ın (Moriskolar) Katolik dinini benimsemelerini sağlamak amacıyla İspanyol yönetimi, kilise, engizisyon mahkemesi harekete geçmiştir. Yayımlanan kraliyet fermanlarıyla islama ve Müslümanlar’a ait ne varsa yasaklanmış, kiliseler eğitim ve öğretim faaliyetlerine, engizisyon mehkemesi de “mürtedleri” (Endülüs Müslümanları için kullanılmaktadır) cezalandırmak için tahkikat ve takibatlarına devam etmiştir. İknâ, takip, tehcîr ve cezalandırma süreçleri sonunda “takiyye” yapmak zorunda bırakılan Müslümanların yeterince asimile olmamaları, Hıristiyan toplumuyla entegrasyon konusunda mesafeli durmaları ve İspanya’nın düşmanlarıyla (Osmanlı, Fransa ve Kuzey Afrika’daki hanedanlıklar) işbirliği yaptıklarına dair inanç, XVII. asrın en acımasız ve gayrı ahlakî süreci olarak tanımlanan toplu sürgün olayını başlatmıştır (1018/1609). Sürgün (expulsión), İspanya’yı malî, ictimâi ve iktisadî kaosa sürüklerken, yurtlarından zorla sürülen yaklaşık üçyüzkırkbin (340.000) Müslüman için tam bir trajedi olmuş, yolculuk esnasında ve yerleştikleri coğrafyalarda onbinlercesinin hayatını kaybetmesiyle sonuçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Endülüs, Endülüs Müslümanları (Moriskolar), Sürgün, İspanya, Trajedi.

Kaynakça

• Africano de España, 1589-1639, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Universidad de Madrid, Madrid 1997.
• Aguilar, Gaspar, Expulsión de Los Moros de España, Editorial Guadalmena Granada. Arenal, Mercedes Garcia, Los Moriscos, Editorial Universidad de Granada, Granada 1996. Bahri, R.Y., “Aportez Culturales de Los Moriscos en Tşnez”, Revista de Historia Moderna, No. 27, 2009, s.265-276.
• Baroja, Julio Caro, Moriscos del Reino de Granada : (ensayo de historia social), Instituto de Estudios Políticos, Madrid 1957.
• Bilgin, Feridun, Nasrîler (Benî Ahmer) Devleti Sonrasında Endülüs’teki Müslümanlar (Moriskolar), (yayımlanmamış doktora tezi), Marmara Üniversitesi, İstanbul 2010.
• ________, “Osmanlı Hâkimiyetindeki Cezâyir’e Endülüs Müslümanları (Moriskolar)’nın Göçleri ve Faaliyetleri (XVI. Asır)”, Sbard, Mart 2012, sayı: 19, sh.1-26.
• Bleda, Jaime, Coronica de Los Moriscos de España, Universidad de Valencia, Valencia 200 Boronat y Barrachina, Pascual, Los Moriscos Españoles y su Expulsión, Universidad de Granada, Granada 1992. II.
• Braudel, Fernand, Akdeniz ve Akdeniz Dünyası, çev.: Mehmet Ali Kılıçbay, İmge Yayınları, İstanbul 1994, II. Lea, age, s.376. 110 İnân, age, s.381. 111 Braudel, age, II, 154. Sözkonusu rakamların yer aldığı kaynaklar için bk. Lea, age, s.345-346; Lane-Poole, Lane-Poole, Stanley, The Story of Barbary Corsairs, T. Fisher Unwın, London 1890, s.2
• Bremond y Mayans, Ana Sanz de, Benilloba Morisca y Cristiana Historia de Una Evolucion Social, (Tesis Doctoral), Universitad Complutense, Facultad de Geografîa e Historia, Departamento de Historia Moderna, Madrid 1998.
• Chakib, Benafri, Endülüs’te Son Müslüman Kalıntısı Morisko’ların Cezayir’e Göçü ve Osmanlı Yardımı (1492-1614, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Anakara 1987.
• Cordoba, Luis Cabrera de, Relaciones de Las Cosas Sucedidas en La Córte de España, desde 1599 hasta 1614, J. Martin Alegria, Madrid 1857.
• Danvila y Collado, Don Manuel, Los Moriscos Españoles y su Expulsión, Francisco Vives y Mora, Valencia 1901, II.
• El-Hacerî, A.K., Nâsri’d-Dîn ʽAle’l-Kavmi’l-Kâfirîn, thk.: P. Sj van Koningsveld, Qa sim Sa marra ʼi ; Gerard Albert Wiegers, el-Meclisü’l-ʻla li-Abh a si’l-ʻIlmi yye, el- Veka letü’l esba ni yye lit-Teʻa vüni’l-devliyye, Madrid 1997.
• Epalza, Mikel de, “Estructuras de Acogida de los Moriscos Emigrantes de España en el Mágreb (siglos XIII al XVIII)”, Alternativas Cuadernos de Trabajo Social, No. 4 (oct. 1996), p. 35-58.
• ________, Los Moriscos antes y después de la Expulsión, Editorial Mapfre, Madrid 1992; http://www.cervantesvirtual.com/FichaObra (01 Temmuz 2013)
• Fonseca, Damian, Justa Expulsión de Los Moriscos de España, Jacobo Mascardo, Roma 16 Hess, Andrew C., “The Moriscos An Ottoman Fifth Column in Sixteenth-Century Spain”, The American Historical Review, LXXIV/1, (Oct.1968), s.1-25.
• ________, Hess, Andrew C., Unutulmuş Sınırlar, 16. Yüzyıl Akdeniz’inde Osmanlı-İspanyol Mücadelesi çev.: Özgür Kolçak, Küre Yayınları, İstanbul 2010.
• Hizmetli, Sabri, “Tunus’ta Dayıların Ortaya Çıkışı”, AÜİFD, C. XIV (1996), s.194-196.
• İlter, Aziz Samih, Şimali Afrika’da Türkler, Vakit, İstanbul 1937.
• İmamüddin, Muhammed, Endülüs Siyasi Tarihi, çev.: Yusuf Yazar, Rehber Yayınları, Ankara 1990.
• İnân, Muhammed Abdullah, Nihâyetü'l-Endelüs ve Târîhu'l-‘Arabi'l-Mutenassırîn, Mektebetü'l-Hâncî, Kāhire 1987.
• Janer, Don Florencio, Condicion Social de los Moriscos de España, La Real Academia de la Hıstorıa, Madrid 1857.
• Kettanî, Ali el-Muntasır, İnbiâsü'l-İslâm fi'l-Endelüs, Câmiatü'l-İslâmiyyeti'l-Âlemiyye, İslamabad 2005.
• Lane-Poole, Stanley, The Story of Barbary Corsairs, T. Fisher Unwın, London 1890.
• Lanza, Fernando Fernândez, “Habsburg-Osmanlı Rekabeti Bağlamında 16. Yüzyılda İspanya’da Türk İmajı”, Dünyada Türk İmgesi içerisinde, ed.: Özlem Kumrular, Kitapyayınevi, İstanbul 2006, s.87-109.
• Lea, Henri Charles, İspanya Müslümanları, Hıristiyanlaştırılmarı ve Sürülmeleri, çev.: Abdullah Davudoğlu, İnkılap Yayınları, İstanbul 2006.
• Lévi-Provençal, E., "Moors”, İA, VII, 235-236. Lopez-Baralt, Luce, “La Angustia Secreta del Exilio: El Testimonio de un Morisco de Tşnez”, Hispanic Review, Vol.55, No.1, 1987, p. 41-57.
• Marañón, Gregorio, Expulsión y Diáspora de Los Moriscos Españoles, Fundación Gregorio Marañon, Madrid 2004, Özdemir, Mehmet, Endülüs Müslümanları (Siyasî Tarih), Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2012.
• Penella, Juan Regla, Los Moriscos Espanoles Emigrados Al Norte de Africa Despues de La Expulsion, (yayımlanmamış doktora tezi), Universidad de Barselona, Barselona 19 Razûk, Muhammed, el-Endelüsiyyûn ve Hicretuhum ilâ Mağrib hilâle’l karneyen 16-17, İfrîkıya eş-Şark, Rabat 1991.
• Rubio y Nuñez y Bermejo, R.S.-I.T.-M.H., “La Expulsión de Los Moriscos de Extremadura (1609-1614)”, Chronica Nova, Vol.36, 2010, p. 197-226.
• Sanches-Blanco, B., “La expulsión de los Moriscos”, la Expulsión de los Moriscos y la Actividad de los Corsarios Norteafricanos içerisinde, Instituto de Historia y Cultura Naval, Madrid 2011, pp.11-21.
• Sangrador y Vitores, Matias, Expulsion de Los Moriscos de España, Valladolid 1858.
• Vicente de la Fuente, Historia Eclesiastica de Espana, Barselona: 1855, III.
• Vincent-Ortiz, Bernard-Antonio Domínguez, Târîhu Müslimi’l-Endelüs-Moriskiyyûn (Hayâtu ve Me’sâtu Ekâliyye, trc.: A.Salih Taha, Daru’l-İşrak, Halep 1989.
• Wiegers, Gerard, “Managing Disaster: Network of the Moriscos During The Process of The Expulsion from the İberian Peninsula Around 1609”, Journal of Medieval Religious Cultures, Vol. 36, No: 2, 2010, s.141-168. 