Öz
This paper examines superstitious acts and attitudes which are mostly reckoned as historical phenomena, yet observable in modern society from a psychosociological perspective. It also deals with the formation of superstitions, their psycho-social motives and benefits to individuals as well as the relationship between being superstitious and such personal features as gender, age, education etc. The study introduces various examples of superstitious acts from Turkey and mainly from Western countries.
Anahtar Kelimeler
Superstition sorcery magic bad luck fortune-telling horoscope precognition ambiguity.
Kaynakça
- Allport, Gordon, Personality: A Psychological Interpretation, Contable London, 1956.
- Arslan, Mustafa, “Kişilerin Batıl İnanç Kaygı Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açı- sından İncelenmesi”, Değerler Eğitimi Dergisi, 2 (6), 2004, 7-34.
- Artun, Erman, “Tekirdağ Halk Kültüründe Geçiş Dönemleri Doğum-Evlenme- Ölüm”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 9-10, İstanbul, 1998, s. 85-l07.
- Atay, Tayfun, Din Hayattan Çıkar, İletişim Yay., İstanbul 2004.
- Ayhan, İnci-Yarar, Ferhat, “Bâtıl İnançların Psikolojisi”, Pivolka, 4 (17), 2005, 15-20.
- Ayverdi, İlhan, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Kubbealtı Neşriyat, İstanbul 2006.
- Batuhan, Hüseyin, Bilim ve Şarlatanlık, Yapı Kredi Yay., İstanbul 1995.
- Çakan, İsmail Lütfi, Hurâfeler ve Bâtıl İnanışlar, Rağbet Yay., İstanbul 2003.
- Çıblak, Nilgün, “Halk Kültüründe Nazar, Nazarlık İnancı ve Bunlara Bağlı Uy- gulamalar”, Türklük Bilimi Araştırmaları (TÜBAR), sy.15, 2004, 103-125.
- Dean, Geoffrey ve Kelly, I. W., “Is Astrology Relevant to Consciousness and Psi?”, Journal of Consciousness Studies, 2003, 10 (6-7), s. 175-198.
- Erdil, Kemalettin, Yaşayan Hurafeler, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara 2003.
- Eysenck, H. J., Sense and Nonsense in Psychology, Penguin Books, Maryland 1970.
- Frankl, E. V., The Unconscious God: Psychoterapy and Theology, Washington Square Press, New York 1985.
- Freud, Sigmund, Günlük Hayatın Psikopatolojisi, Sosyal Yay., İstanbul 1990.
- Gardner, Alice, “Supersitition”, Encyclopedia of Religion and Ethics, James Hastings (ed.), The Scholar Press, Edinburgh 1980.
- Gölpınarlı, Abdülbaki, Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri, İs- tanbul: İnkılap ve Aka Kitabevleri, 1977.
- Günay, Muzaffer, Hurafeler ve Bâtıl İnançlar, Sevgi Yay., İstanbul 2002.
- Hunt, Stephen, Alternative Religions, Aldershot (İngiltere): Ashgate 2003.
- İsen, Galip - Batmaz, Veysel, Ben ve Toplum: Sosyal Psikoloji, Om Yay., İstan- bul 2002.
- Jahoda, Gustav, The Psychology of Superstition, Penguin Books, Victoria 1970.
- James, William, Pragmatism and Other Writings, Penguin Books, New York 2000.
- Kök, Zeynep, Karaisali (Merkez) Halk Kültürü Arastırması, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Adana 2006.
- Köktaş, Emin, Türkiye’de Dini Hayat: İzmir Örneği, İşaret Yay., İstanbul 1993.
- Köse, Ali ve Küçükcan, Talip, Deprem ve Din, Emre Yayınları, İstanbul 2007
- Kuşat, Ali, Türk Toplumunda Nazar ve Psikolojik Bir Yaklaşım, Laçin Yay., Kayseri 2004.
- Lévi-Bruhl, Lucien, İlkel İnsanda Ruh Anlayışı (Çev. O. Adanır), Doğu Batı Yay., İstanbul 2006.
- Lorie, Peter, Bâtıl İnançlar, Milliyet Yay., İstanbul 1997.
- Malinowski, Bronislaw, Büyü, Bilim ve Din, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2000
- Morris, Brian, Din Üzerine Antropolojik İncelemeler (Çev. Tayfun Atay), İmge Yay., Ankara 2004.
- Örnek, Sedat Veyis , Sivas ve Çevresinde Hayatın Çeşitli Safhalarıyla İlgili Bâtıl İnançların ve Büyüsel İşlemlerin Etnolojik Tetkiki, Ankara Ünv. Basımevi, Ankara 1966.
- Rudski, Jeffrey, “What Does a “Superstitious” Person Believe? Impressions of Participants”, The Journal of General Psychology, 130 (4), 2003, 431-432.
- Saenko, I. V. “The Superstitions of Today’s College Students”, Russian Education and Society, 47 (12), 2005.
- Schippers, Michaéla and Lange, Paul M. Von, “The Psychological Benefits of Superstitious Rituals in Top Sport: A Study Among Top Sportpersons”, Journal of Applied Social Psychology, 36 (10), 2006.
- Shermer, Michael, “Why Smart People Believe Weird Things”, Skeptic, 10 (2), 2003.
- Shermer, Michael, Why People Believe Weird Things, Henry Holt and Company, New York 2002.
- Skinner, B. F., “Superstition in the Pigeon”, Journal of Experimental Psychology, 38, 1948, 75-129.
- Tok, Gökhan, “Aklımızın En Sıradışı Oyunları”, Bilim ve Teknik, Haziran 2006, sy. 463, s. 18-21.
- Uygun, Tuğba, Türbe Ziyaretlerinin Psiko-Sosyal Sebepleri (Sarıyer Telli Baba Türbesi Örneği), Lisans Bitirme Tezi, M.Ü. İlahiyat Fakültesi, İstanbul 2005.
- Ünal, Kübra, “Popüler Dinin Düşünüş Biçimi Üzerindeki Etkisi”, Bilim, Eğitim ve Düşünce Dergisi, 7 (1), 2007.
- Vyse, Stuart A., Believing in Magic: The Psychology of Superstition, Oxford University Press, New York 1997.
- Wiseman, Richard and Watt, Caroline, “Measuring Superstitious Belief: Why Lucky Charms Matter”, Personality and Individual Differences, 37, 2004, ss. 1533-1541.
- Yel, Ali Murat, “Hurafe”, TDV İslam Ansiklopedisi, c. 18, İstanbul 1998
Öz
Makale, tarihsel bir fenomen gibi gözüken, ama modern toplumlarda da varlığını sürdüren bâtıl inanç ve davranışları psiko-sosyal açıdan ele almaktadır. Bâtıl inanç ve davranışların oluşum şekillerini, psiko-sosyal sebeplerini, bireye sağladığı faydaları ve bâtıl inançların cinsiyet, yaş, eğitim durumu gibi kişisel özellikler ile ilişkisini irdelemektedir. Ayrıca makale bâtıl inanç ve davranışların modern toplumlardaki varlık nedenleri ortaya koymaktadır. Bu çerçevede bâtıl inançların bireye sağladığı psikolojik yarar üzerinde durmakta ve gerek Türkiye’den gerekse dünyadan çeşitli örneklerle konuya açıklık getirmeye çalışmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Bâtıl inanç uğur uğursuzluk büyü fal burçlar geleceği görme belirsizlik duygusu
Kaynakça
- Allport, Gordon, Personality: A Psychological Interpretation, Contable London, 1956.
- Arslan, Mustafa, “Kişilerin Batıl İnanç Kaygı Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açı- sından İncelenmesi”, Değerler Eğitimi Dergisi, 2 (6), 2004, 7-34.
- Artun, Erman, “Tekirdağ Halk Kültüründe Geçiş Dönemleri Doğum-Evlenme- Ölüm”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 9-10, İstanbul, 1998, s. 85-l07.
- Atay, Tayfun, Din Hayattan Çıkar, İletişim Yay., İstanbul 2004.
- Ayhan, İnci-Yarar, Ferhat, “Bâtıl İnançların Psikolojisi”, Pivolka, 4 (17), 2005, 15-20.
- Ayverdi, İlhan, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Kubbealtı Neşriyat, İstanbul 2006.
- Batuhan, Hüseyin, Bilim ve Şarlatanlık, Yapı Kredi Yay., İstanbul 1995.
- Çakan, İsmail Lütfi, Hurâfeler ve Bâtıl İnanışlar, Rağbet Yay., İstanbul 2003.
- Çıblak, Nilgün, “Halk Kültüründe Nazar, Nazarlık İnancı ve Bunlara Bağlı Uy- gulamalar”, Türklük Bilimi Araştırmaları (TÜBAR), sy.15, 2004, 103-125.
- Dean, Geoffrey ve Kelly, I. W., “Is Astrology Relevant to Consciousness and Psi?”, Journal of Consciousness Studies, 2003, 10 (6-7), s. 175-198.
- Erdil, Kemalettin, Yaşayan Hurafeler, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara 2003.
- Eysenck, H. J., Sense and Nonsense in Psychology, Penguin Books, Maryland 1970.
- Frankl, E. V., The Unconscious God: Psychoterapy and Theology, Washington Square Press, New York 1985.
- Freud, Sigmund, Günlük Hayatın Psikopatolojisi, Sosyal Yay., İstanbul 1990.
- Gardner, Alice, “Supersitition”, Encyclopedia of Religion and Ethics, James Hastings (ed.), The Scholar Press, Edinburgh 1980.
- Gölpınarlı, Abdülbaki, Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri, İs- tanbul: İnkılap ve Aka Kitabevleri, 1977.
- Günay, Muzaffer, Hurafeler ve Bâtıl İnançlar, Sevgi Yay., İstanbul 2002.
- Hunt, Stephen, Alternative Religions, Aldershot (İngiltere): Ashgate 2003.
- İsen, Galip - Batmaz, Veysel, Ben ve Toplum: Sosyal Psikoloji, Om Yay., İstan- bul 2002.
- Jahoda, Gustav, The Psychology of Superstition, Penguin Books, Victoria 1970.
- James, William, Pragmatism and Other Writings, Penguin Books, New York 2000.
- Kök, Zeynep, Karaisali (Merkez) Halk Kültürü Arastırması, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Adana 2006.
- Köktaş, Emin, Türkiye’de Dini Hayat: İzmir Örneği, İşaret Yay., İstanbul 1993.
- Köse, Ali ve Küçükcan, Talip, Deprem ve Din, Emre Yayınları, İstanbul 2007
- Kuşat, Ali, Türk Toplumunda Nazar ve Psikolojik Bir Yaklaşım, Laçin Yay., Kayseri 2004.
- Lévi-Bruhl, Lucien, İlkel İnsanda Ruh Anlayışı (Çev. O. Adanır), Doğu Batı Yay., İstanbul 2006.
- Lorie, Peter, Bâtıl İnançlar, Milliyet Yay., İstanbul 1997.
- Malinowski, Bronislaw, Büyü, Bilim ve Din, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2000
- Morris, Brian, Din Üzerine Antropolojik İncelemeler (Çev. Tayfun Atay), İmge Yay., Ankara 2004.
- Örnek, Sedat Veyis , Sivas ve Çevresinde Hayatın Çeşitli Safhalarıyla İlgili Bâtıl İnançların ve Büyüsel İşlemlerin Etnolojik Tetkiki, Ankara Ünv. Basımevi, Ankara 1966.
- Rudski, Jeffrey, “What Does a “Superstitious” Person Believe? Impressions of Participants”, The Journal of General Psychology, 130 (4), 2003, 431-432.
- Saenko, I. V. “The Superstitions of Today’s College Students”, Russian Education and Society, 47 (12), 2005.
- Schippers, Michaéla and Lange, Paul M. Von, “The Psychological Benefits of Superstitious Rituals in Top Sport: A Study Among Top Sportpersons”, Journal of Applied Social Psychology, 36 (10), 2006.
- Shermer, Michael, “Why Smart People Believe Weird Things”, Skeptic, 10 (2), 2003.
- Shermer, Michael, Why People Believe Weird Things, Henry Holt and Company, New York 2002.
- Skinner, B. F., “Superstition in the Pigeon”, Journal of Experimental Psychology, 38, 1948, 75-129.
- Tok, Gökhan, “Aklımızın En Sıradışı Oyunları”, Bilim ve Teknik, Haziran 2006, sy. 463, s. 18-21.
- Uygun, Tuğba, Türbe Ziyaretlerinin Psiko-Sosyal Sebepleri (Sarıyer Telli Baba Türbesi Örneği), Lisans Bitirme Tezi, M.Ü. İlahiyat Fakültesi, İstanbul 2005.
- Ünal, Kübra, “Popüler Dinin Düşünüş Biçimi Üzerindeki Etkisi”, Bilim, Eğitim ve Düşünce Dergisi, 7 (1), 2007.
- Vyse, Stuart A., Believing in Magic: The Psychology of Superstition, Oxford University Press, New York 1997.
- Wiseman, Richard and Watt, Caroline, “Measuring Superstitious Belief: Why Lucky Charms Matter”, Personality and Individual Differences, 37, 2004, ss. 1533-1541.
- Yel, Ali Murat, “Hurafe”, TDV İslam Ansiklopedisi, c. 18, İstanbul 1998
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Nisan 2009 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2009 Cilt: 9 Sayı: 2 |