The Characteristic Features Of Shııte History Commentary In The Context Of History Phılosophy

Yıl 2007, Cilt: 7 Sayı: 2, 121 - 142, 01.04.2007

Şaban Öz

Öz

The most important features of the Shi’a history commentary have been examined in general in this article. The study of the Shiite’s outlook to history is very important because it will an example to the dilemmas, which will be taught as a result of the ideological or sectarian-religious thoughts to the history. Besides the belief base of Shi’a’s, which is one of the biggest thought of the two in the Muslim world, is based on the historical events makes this dilemma neccesary.

Anahtar Kelimeler

Shi’a, History Philosophy, Islamic Thought, Caliphate, Sunnite, Doctrine

Tarih Felsefesi Bağlamında Şiî Tarih Yorumunun Karakteristik Özellikleri

Öz

Bu makalede Şiî tarih yorumunun en dikkat çekici özellikleri genel itibariyle ele alınmıştır. Tarihe ideolojik veya mezhebî-dinî kabullerle yaklaşma neticesinde düşülebilecek açmazlara örnek olması hasebiyle Şîa’nın tarihe bakışının irdelenmesi oldukça önemlidir. Ayrıca İslâm dünyasındaki iki büyük ayrışmadan biri olan Şia’nın inanç temellerinin tarihî hâdiselerde yatıyor olması da böyle bir çalışmayı gerekli kılmaktadır

Anahtar Kelimeler

Şîa, Tarih Felsefesi, İslam Düşüncesi, Hilâfet, Sünnî, Mezhep

Kaynakça

• Accâc, Muhammed Hatîb, Usûlu’l-Hadîs Ulûmuhu ve Mustalâhuhu, Dâru‟l-Fikr, Beyrut 1989
• Ahmed Emîn, Fecru’l-İslâm, Dâru‟l-Kitâbi‟l-Arabî, XI. Bsk., Beyrut 1975
• Aktulum, Kubilây, Metinler Arası İlişkiler, Öteki Yay., II. Bsk., Ankara 2000
• Ali Şeriati, Ali Şiası Safevî Şiası, çev: F. Artvinli, İst. 1990
• ------------, Muhammed Kimdir, çev: A. Seyidoğlu, Ankara 1994
• Âmidî, Seyfuddîn(631/1233), el-İmâmetu min Ebkâri’l-Efkâr fî Usûlu’d-Dîn, thk: Muhammed Zübeydî, Beyrut 1992
• Antâkî, Muhammed Merî‟ el-Emin, Limâzâ Ahtartu Mezhebe’ş-Şîa, Beyrut tz.
• Aycan, İrfan-Söylemez, M. Mahfuz, İdeolojik Tarih Okumaları, Ankara Okulu Yay., Ank. 1998
• Aysever, Kubilay-Barutca, E. Müge, Tarih Felsefesi, Cem Yay., İst. 2003
• Bloch, Marc, Tarihin Savunusu Ya da Tarihçilik Mesleği, çev: M. Ali Kılıçbay, Gece Yay., Ank. 1994
• Buhârî, Ebu Abdillah Muhammed b. İsmail(256/870), Sahîh, I-VII, Çağrı Yay., II. Bsk., İst 1992
• Carr, E. Hallet, Tarih Nedir, çev: M. Gizem Gürtürk, İletişim Yay., V. Bsk., İst. 1994
• Chartier, Roger, Yeniden Geçmiş, çev: Lale Arslan, Dost Kitabevi, Ank. 1998
• Cihan, Sadık, Uydurma Hadislerin Doğuşu ve Sosyo-Politik Olaylarla İlgisi, Etüt Yay., II. Bsk., Samsun 1997
• Collingwood, R. G., Tarih Felsefesi Üzerine Denemeler, çev: Erol Özvar, Ayışı Kitapları, II. Bsk., İst. 2001
• ---------------, Tarih Tasarımı, çev: Kurtuluş Dinçer, Gündoğan Yay., II. Bsk., Ank. 1996
• ---------------, Tarihin İlkeleri, çev: A. Hamdi Aydoğan, Yapı Kredi Yayınları, İst. 2005
• Çelebi, Ahmet, İslâm Öncesi Mekke ve Tarih Anlayışımız, çev: H. Fehmi Ulus, Seriyye Kitapları, İst. 1997
• Dehlevî, Ebu Abdilazîz Ahmed b. Abdirrahîm, Muhtasar et-Tuhfetu’l-İsnâ Aşeriyya, Arp. çev: Muhammed b. Muhyiddîn b. Ömer el-Eslemî, thk: Muhibuddîn el-Hatîb, Mısır 1373
• Ebu Nuaym, el-Esbehânî(430/1038), Kitâbu’l-İmâme ve’r-Reddi ala’r-Râfida, thk., tlk., thrc: Ali b. Muhammed b. Nâsır el-Fukeyhî, Mektebu‟l- Ulûm ve‟l-Hikem, IV. Bsk., Medine 2004
• Erdoğan, İrfan, Pozitivist Metodoloji, Erk Yay., Ankara 2003
• Evans, Richard J., Tarihin Savunusu, çev: Uygur Kocabaşoğlu, İmge Kitabevi, Ank. 1999
• Farsakh, Andrea M. “Sünni Halifelikle Şiî İmamlığın Mukayesesi”, İslâm’da Si- yaset Düşüncesi, çev: Kâzım Güleçyüz, İnsan Yay., İst. 1995
• Fığlalı, Ethem Ruhi, İmâmiyye Şîası, İst. 1984
• Gibb, H. A. R., İlmu’t-Târîh, Arp. çev. İ. Hurşit, A. Yunûs, H. Osman, Dâiretu‟l- Kütübi‟l-Lübnânî, Beyrut 1981
• Gökberk, Macit, Kant ile Herder’in Tarih Anlayışları, Yapı Kredi Yay., İst. 1997
• Gölpınarlı, Abdulbaki, Sosyal Açıdan İslam Tarihi, İst. 1991
• ------------, Tarih Boyunca İslâm Mezhepleri ve Şîîlik, Der Yay., İstanbul 1987
• Halkın, Léone E., Tarih Tenkidinin Unsurları, çev: B. Yediyıldız, Türk Tarih Ku- rumu Yay., Ankara 1989
• Hamideh, A. Tâhâ, Edebu’ş-Şîa, Mısır 1968
• Hasenî, Abdurrezzâk, Ta’rîfu’ş-Şîa, Suriye 1933
• Hatiboğlu, Mehmet Said, İslami Tenkid Zihniyeti ve Hadis Tenkidinin Doğuşu, (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara 1962
• Hayr, Abdurrahman, Târîhu’l-Aleviyyîn(Nakz ve Takrîz), Dımeşk 1992
• Hegel, Georg Wilhelm Friedrich, “Dünya Tarihi Felsefesi”, çev: Doğan Özlem, Tarih Felsefesi-Seçme Metinler, haz: Doğan Özlem-Güçlü Ateşoğlu, Doğubatı Yay., Ankara 2006
• -----, Tarih Felsefesi, çev: Aziz Yardımlı, İdea Yay., İst. 2006
• Hilmî, Mustafa, Nizâmu’l-Hilâfeti fi’l-Fikri’l-İslâmî, Dâru‟l-Kütübi‟l-İlmiyye, Bey- rut 2004
• Humphreys, R. Stephen, İslam Tarih Metodolojisi-Bir Sosyal Tarih Uygulaması-, çev: Murtaza Bedir-Fuat Aydın, Litera Yay., İst. 2004
• Iggers, Georg G., Bilimsel Nesnellikten Postmodernizme Yirminci Yüzyılda Tarih Yazımı, çev: G. Çağalı Güven, Tarih Vakfı Yurt Yay., II. Bsk., İst. 2003
• İbn Hacer, Ebu‟l-Fadl Ahmed b. Ali b. Muhammed el-Askalanî(852/1448), Fethu’l-Bârî bi Şerh-i Sahîhi’l-Buhârî, Kahire 1325
• İbn Hişâm, Ebu Muhammed Abdulmelik b. Eyyûb el-Hımyerî(213/828), es- Sîretu’n-Nebeviyye, thk, şrh: M. es-Sekkâ-İ. el-Ebyârî-A. Şelbî, I-IV, Kahire tz.
• İbn İshâk, Muhammed b. Yesâr(151/768), Sîretu İbn İshâk, thk, tlk: Muham- med Hamidullah, Konya 1981
• İbn Kesîr, Ebu‟l-Fidâ İsmail b. Ömer(774/1372), es-Sîretu’n-Nebeviyye, I-II, tsh: Ahmed Abdişşâfî, Dâru‟l-Kitâbi‟l-İlmiyye, Beyrut tz.
• İbn Sa’d, Ebu Abdillah Muhammed(230/845), et-Tabakâtu’l-Kübrâ, I-IX, tkd: İhsan Abbâs, Dâru Sâdır, Beyrut tz.
• İbnu’l-Cevzî, Ebu‟l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed(597/1200), Kitâbu’l-Mevdûât, I-II, Dâru‟l-Kütübi‟l-İlmiyye, I. Bsk., Beyrut 1415/ 1995
• İmadüddin, Halil, İslâm’ın Tarih Yorumu, çev: Ahmet Ağırakça, Risâle Yay., İst. 1988
• Jenkins, Keith, Tarihi Yeniden Düşünmek, çev: Bahadır Sina Şener, Dost Kitabevi, Ank. 1997
• Kandemir, M. Yaşar, Mevzû Hadisler(Menşei,Tanıma Yolları,Tenkidi), DİB Yay., Ankara tz.
• Kâşifu’l-Ğattâ, Muhammed Hüseyin, Aslu’ş-Şîa ve Usûluhâ, Müessesetu‟l- A‟lemi‟l-Matbûât, Beyrut 1993
• Khella, Karam, Tarihin Yeniden Keşfi-Üniversalist Tarih, çev: İsmail Kaygusuz, Su Yay., İst. 2005
• Kılıç, Sadık, “Nesnellik Öznellik Arasında Yorum”, İslâmî Araştırmalar Dergisi, IX/2(1996), 103-114
• Koçyiğit, Hadîs Tarihi, AÜİF Yay., II. Bsk., Ankara 1988
• Kutluay, Yaşar, Tarihte ve Günümüzde İslam Mezhepleri, Ankara 1968
• Kutub, Muhammed, Keyfe Nektubu’t-Târîhe’l-İslâmî, Riyâd 1412
• Le Bon, Gustave, Tarih Felsefesi, çev: Hüsrev Akdeniz-Murat Temelli, Ataç Yay., İst. 2004
• Makdisî, Ebu‟l-Fadl Muhammed b. Tâhir(İbnu‟l-Keyserânî)(507/1113), Kitâbu Ma’rifeti’t-Tezkira fi’l-Âhâdisi’l-Mevdua’, thk: İmâduddîn Ahmed Hay- dar, Beyrut 1985
• Memiş, Ekrem, Tarih Metodolojisi, Çizgi Kitabevi, IV. Bsk., Konya 2005
• Mircaferi, Hüseyin, Şiilik ve Safevî Şiiliği, İst. 1972
• Musevî, Abdulhüseyin Şerefuddin, el-Muracaât, çev: S. Sonay, Adana tz.
• Muzaffer, M. Rıza, Akâid, Dâru‟l-İrşâdi‟l-İslâmî, Beyrut 1988
• -----------, es-Sakîfe, Beyrut 1993
• Müslim, Ebu‟l-Hüseyin Müslim b. el-Haccac(261/874), Sahîh, I-III, thk, tsh, tlk: M. Fuad Abdulbaki, Çağrı Yay., II. Bsk., İst. 1992
• Neccâr, Abdulvehhâb, el-Hulefâu’r-Râşidûn, Dâru‟l-Kütübi‟l-İlmiyye, II. Bsk., Beyrut 1410/1990
• Öz, Şaban, Hz. Peygamber’in Siretiyle İlgili Mevzu Haberlerin Tarihi Değeri, Ba- sılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 1999