BibTex RIS Kaynak Göster

-

Yıl 2006, Cilt: 6 Sayı: 3, 149 - 195, 01.06.2006

Veli Kayhan

Öz

Universe is with a measure; the earth and the life on the earth is with a meas-ure.There is nothing at random; without measure, without rule. Perfection and health of the parts in that perfect system are interrelated. Whenever a corrup-tion/degeneration is commited by someone it affects others. Then it is neces-sary to take necessary measures. All the extreme actions, wastefully spending and using things at random which affect spiritual and material, personal and social/common life negatively and frustrate economic balances even more natu-rel balances were stated by the word “immoderation” (exceeding the proper bound) in the Qoranic language. “Immoderation”, as a subject and content, is a problem that have to be taken seriously and to be solved at the personal and social. Islam takes it seriously in general and in special and orders that it should be shunned. In general it considires all kinds of immoderation at the religious and worldly; spiritual and material levels. In its special meaning it means immoderations at financial areas. Islam orders that all immoderations in belief and in actions of worship and obedience and spiritual practices must be given up. It declares that eating, drinking, dressing and benefitting from all kinds of benefactions are lawful, but it’s necessary to give upall immoderations and Allah does not like immoderates.Islam which forbids all kinds of immodera-tion has found a special solution to it; it ordered “moderation” as a remedy for it. “Moderation” has also got some general meanings as well as narrow ones. In general it means to be temperate in all sorts of habits and actions; and in nar-row sense it means thriftiness in spending money etc. Qoran orders neither to be niggard as someone who “his hand was shackled to the neck” nor “to squander” to make the parent hungry and needy; but to be “just mean between those (two extremes)” and to be in the same way at spending on the others too. By applying the general meaning every thing will be kept on temperance in; material and spiritual life; physical, spiritual, material etc. abilities will be temperate. By the application of narrow meaning, necessities and enjoyments will be satisfied temperately and so, by using them usefully and in necessity, the material substances will be kept as an asset that everybody can use them. It is clear that the immoderation, extreme actions and wastefully spendings cause spiritual and material corraptions. The statistical informations about these subjects are neither pleasant for our country nor for rest of the world. To conclude, persons and communities have to endeavour to eliminate “immoderation” and make the “moderation” a life-style habit in its place. This is more useful for everybody and everything in the world.

Anahtar Kelimeler

immoderation moderation temprate(ness) wastefull(ness) niggard(ness).

Kaynakça

  • el-‘Aclûnî, İsmail b. Muhammed, Keşfu’l-hafâ’ ve muzîlu’l-ilbâs ‘amme’ştehera min’el-ehâdîs ‘alâ elsineti’n-nâs, Beyrut 1408/1988.
  • Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî, el-Musned, İstanbul 1982/1402.
  • el-Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail, el-Câmi’u’s-Sahîh. el-Cassâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzî, Ahkâmu’l- Kur’ân, (thk. Muhammed es-Sâdık el-Kamhâvî), Beyrut 1405/1985.
  • el-Cevherî, İsmail b. Hammâd el-Cevherî, es-Sıhâh, tâcu’l-luğa ve sıhâhi’l-Arabiyye, (thk. Ahmed Abdulğafûr Atâr), Mısır t.y. Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara 1970.
  • Ebû Dâvûd, Suleyman b. Eş‘as es-Sicistânî, es-Sunen, İstanbul 1981 (1401).
  • Elmalılı, Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’an Dili, İstanbul, 1971. el-Fîrûzâbâdî, Mecduddîn Muhammed b. Ya’kûb, el-Kâmûsu’lmuhît, Beyrut 1407/1987.
  • İbn Fâris, Ebû’l-Huseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ, Mu‘cemu mekâyîsi’l-luğa, (thk. Abdusselâm Muhammed Harun), Kum t.y.
  • İbn Kesîr, el-Hâfız Ebû’l-Fidâ’ İsmail, Tefsîru’l-Kur’ani’l-Azîm, İstanbul 1985.
  • İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd b. Abdillah b. Mâce el-Kazvînî, es-Sunen, İstanbul 1981/1401.
  • İbn Manzûr, Ebû’l-Fadl Cemâluddîn Muhammed b. Mukerram el-İfrîkî, Lisânu’l-‘Arab, Beyrut 1410/1990. İbnu’l-Cevzî, Cemâluddîn Ebû’l-Ferec Abdurrahman, Nuzhetu’la‘yuni’n-nevâzır fî-‘ilmi’l-vucûh ve’n-nezâir, (thk. Muhammed Abdulkerîm Kâzım er-Râdî), Beyrut 1407/1987.
  • İbnu’l-Esîr, Mecduddîn Ebû’s-Sa‘ādât el-Mubārak b. Muhammed el-Cezerî, en-Nihâye fî-ğarîbi’l-hadîs ve’l-eser, (thk. Mahmûd Muhammed et-Tannāhî), el-Mektebetu’lislâmiyye 1383/1963
  • İmam Mâlik, Ebû Abdillah Mâlik b. Enes b. Ebî Âmir el-Asbahî, el-Muvatta’, İstanbul 1981/1401.
  • el-Kâdî İyâd, eş-Şifâ bi-tarîfi hukûki’l- Mustafâ, t.y.-y.y. el-Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed, el-Câmi‘ liahkâmi’l-Kur’an, Mısır 1387/1967.
  • Muhyiddîn Şeyhzâde, Hâşiye ‘alâ Tefsîri’l-Kâdî’l-Beydâvî, Diyarbakır t.y. Müslim, Ebû’l-Huseyn Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî, el-Cāmi‘u’sSahîh (çev. Ahmed Davudoğlu), İstanbul 1973.
  • Mütercim Asım Efendi, Ebû’l-Kemal Ahmed, el-Okyânûsu’l-basît fî-tercemeti’l-Kâmûsi’l-Muhît (Kâmûs Tercümesi), İstanbul 1304/1886.
  • en-Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb b. Ali b. Sinan b. Bahr el-Horasânî, es-Sunen, İstanbul 1981/1401.
  • el-Nesefî, Ebû’l-Berekât Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd, Medâriku’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl, İstanbul 1984.
  • Paksu, Mehmet, “Ekmek İsrafı ve İman Bilinci”, Tercüman, 26.01.2005.
  • el-Râğıb el-Esbahânî, el-Huseyn b. Muhammed, el-Mufredât fî- ğarîbi’l-Kur’ân, (nşr. Muhammed Ahmed Halefullah), İstanbul 1986.
  • el-Râzî, Fahruddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer, Mefâtîhu’l-ğayb, Tahran t.y.
  • et-Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr, Câmi‘u’l-beyân ‘ante’vîli âyi’l-Kur’ân (nşr. Mahmud Muhammed Şâkir, Ahmed Muhammed Şâkir), Kahire t.y.
  • et-Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevra es-Sulemî etTirmizî, es-Sunen, İstanbul 1981/1401.
  • Ünsal, Erdal M., Mikro İktisat, Ankara 2000.
  • el-Vâhıdî, Ebû’l-Hasen Ali b. Ahmed el- Vâhıdî en-Neysâbûrî, Esbâbu’n-nuzûl, (nşr. Mustafa Deyb el-Buğâ), Beyrut 1408/1988.
  • ez-Zebîdî, es-Seyyid Muhammed Murtazā, Tâcu’l-‘arûs, Bingazi t.y.
  • ez-Zehebî, Muhammed Huseyn, et-Tefsîr ve’l-mufessirûn, Kahire 1396/1976.
  • ez-Zemahşerî, Ebû’l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Omer, el-Keşşâf ‘an-hakâiki’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl fî-vucûhi’t-te’vîl, Beyrut t.y. ………….., Esâsu’l-Belâğa, (thk. Abdurrahîm Mahmûd), Beyrutt.y.
  • ez-Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed b. Abdillah, el-Burhân fî- ‘ulûmi’l-Kur’an, Kahire 1404/1984.

Kur’an’a Göre İsraf Ve İktisat

Yıl 2006, Cilt: 6 Sayı: 3, 149 - 195, 01.06.2006

Veli Kayhan

Öz

Evren dengedir; dünya dengedir; hayat dengedir; dengesiz, ölçüsüz, hesapsız, kuralsız, gelişigüzel hiç bir şey mevcut değildir. Bu dengeli sistemler içerisinde-ki parçaların her birisinin sağlığı ve sağlamlığı da diğeriyle ilişkilidir; birisinde bir çatlak olduğu zaman tetikleme usulüyle diğerini etkiler. Onun için dengelere dikkat edilmeli, özen gösterilmelidir. Maddî ve manevî, ferdî ve toplumsal hayatı olumsuz etkileyen; ekonomik dengeleri ve hatta tabiî/ekolojik dengeleri bozan dengesiz davranışların; savurgan harcamaların; yersiz kullanımların tümü Kur’an dilinde “isrâf” kelimesiyle karşılık bulmuştur. İsraf, konusuyla da kapsamıyla da; tikelde de tümelde de dikkat edilmesi, çare aranması gereken bir sorundur. İslam, kelimenin geniş anlamıyla delalet ettiği dinî ve dünyevî, maddî ve manevî konulardaki her türlü aşırılığın yanında dar anlamıyla ifade ettiği malî konulardaki savurganlığa olanca hassasiyetiyle dikkat çekmiştir. İnançtaki, kulluğun ifadesi olan fiillerdeki, psikolojik davranışlardaki aşırılıklar… Her türlüsünden uzak durmayı emretmiştir. Yemenin, içmenin, giyinmenin, her türlü nimetten yararlanmanın normal olduğunu ancak aşırılığa kaçılmaması gerektiğini ve Allah Teâlâ’nın müsrifleri, aşırı davrananları sevmediğini belirtmiştir. “İsraf”tan kaçınmayı emreden İslam, bunun için özel bir çözüm bulmuş, bu derde çare olarak “iktisâd”ı teklif etmiştir. Bu da israf kelimesi gibi geniş ve dar anlamlara sahiptir. İktisat, geniş anlamıyla her türlü işte ve davranışta dengeli olmayı; dar anlamıyla da mâlî konularda ortalama harcamayı ifade etmektedir. “Elini boynuna kelepçelemiş gibi cimri olmama”, “geçimini sağlamak durumunda olduklarını aç ve açıkta bırakacak derecede saçıp savurmama”, bu ikisi arasında orta yolu izleme; sadaka verirken de aynı şekilde ölçülü olma emredilmiştir. Geniş anlamıyla iktisat sayesinde her şeyde denge tutturulacak; dünyevî ve dînî hayat; rûhî ve bedenî, maddî ve manevî melekeler dengeli olacaktır. Özel anlamda ise zorunlu ihtiyaçların ve zevklerin dengeli ölçülerle tatmin edilmiş olmasıyla, faydalı ve yerinde kullanım sayesinde maddî kaynakların herkesin yararlanacağı imkân olarak elde tutulması, korunması kabil olacaktır. İsrafın, dengesiz davranışın ve savurganlığın maddî, manevî sıkıntılara ve bozulmalara sebep olduğu aşikârdır. Gerek ülkemiz gerek tüm dünya için ortaya çıkarılan istatistikî bilgiler hiç de iç açıcı değildir. O halde fertlerin ve toplumların “israf” karşısında bilinçli ve sorumlu davranmaları; “iktisad”ı bunun karşısında bir hayat tarzı olarak benimsemeleri hem kendi yararlarına hem tüm dünyanın yararınadır.

Anahtar Kelimeler

İsraf aşırılık savurganlık iktisat denge(li olmak) tutumluluk.

Kaynakça

  • el-‘Aclûnî, İsmail b. Muhammed, Keşfu’l-hafâ’ ve muzîlu’l-ilbâs ‘amme’ştehera min’el-ehâdîs ‘alâ elsineti’n-nâs, Beyrut 1408/1988.
  • Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî, el-Musned, İstanbul 1982/1402.
  • el-Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail, el-Câmi’u’s-Sahîh. el-Cassâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzî, Ahkâmu’l- Kur’ân, (thk. Muhammed es-Sâdık el-Kamhâvî), Beyrut 1405/1985.
  • el-Cevherî, İsmail b. Hammâd el-Cevherî, es-Sıhâh, tâcu’l-luğa ve sıhâhi’l-Arabiyye, (thk. Ahmed Abdulğafûr Atâr), Mısır t.y. Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara 1970.
  • Ebû Dâvûd, Suleyman b. Eş‘as es-Sicistânî, es-Sunen, İstanbul 1981 (1401).
  • Elmalılı, Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’an Dili, İstanbul, 1971. el-Fîrûzâbâdî, Mecduddîn Muhammed b. Ya’kûb, el-Kâmûsu’lmuhît, Beyrut 1407/1987.
  • İbn Fâris, Ebû’l-Huseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ, Mu‘cemu mekâyîsi’l-luğa, (thk. Abdusselâm Muhammed Harun), Kum t.y.
  • İbn Kesîr, el-Hâfız Ebû’l-Fidâ’ İsmail, Tefsîru’l-Kur’ani’l-Azîm, İstanbul 1985.
  • İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd b. Abdillah b. Mâce el-Kazvînî, es-Sunen, İstanbul 1981/1401.
  • İbn Manzûr, Ebû’l-Fadl Cemâluddîn Muhammed b. Mukerram el-İfrîkî, Lisânu’l-‘Arab, Beyrut 1410/1990. İbnu’l-Cevzî, Cemâluddîn Ebû’l-Ferec Abdurrahman, Nuzhetu’la‘yuni’n-nevâzır fî-‘ilmi’l-vucûh ve’n-nezâir, (thk. Muhammed Abdulkerîm Kâzım er-Râdî), Beyrut 1407/1987.
  • İbnu’l-Esîr, Mecduddîn Ebû’s-Sa‘ādât el-Mubārak b. Muhammed el-Cezerî, en-Nihâye fî-ğarîbi’l-hadîs ve’l-eser, (thk. Mahmûd Muhammed et-Tannāhî), el-Mektebetu’lislâmiyye 1383/1963
  • İmam Mâlik, Ebû Abdillah Mâlik b. Enes b. Ebî Âmir el-Asbahî, el-Muvatta’, İstanbul 1981/1401.
  • el-Kâdî İyâd, eş-Şifâ bi-tarîfi hukûki’l- Mustafâ, t.y.-y.y. el-Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed, el-Câmi‘ liahkâmi’l-Kur’an, Mısır 1387/1967.
  • Muhyiddîn Şeyhzâde, Hâşiye ‘alâ Tefsîri’l-Kâdî’l-Beydâvî, Diyarbakır t.y. Müslim, Ebû’l-Huseyn Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî, el-Cāmi‘u’sSahîh (çev. Ahmed Davudoğlu), İstanbul 1973.
  • Mütercim Asım Efendi, Ebû’l-Kemal Ahmed, el-Okyânûsu’l-basît fî-tercemeti’l-Kâmûsi’l-Muhît (Kâmûs Tercümesi), İstanbul 1304/1886.
  • en-Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb b. Ali b. Sinan b. Bahr el-Horasânî, es-Sunen, İstanbul 1981/1401.
  • el-Nesefî, Ebû’l-Berekât Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd, Medâriku’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl, İstanbul 1984.
  • Paksu, Mehmet, “Ekmek İsrafı ve İman Bilinci”, Tercüman, 26.01.2005.
  • el-Râğıb el-Esbahânî, el-Huseyn b. Muhammed, el-Mufredât fî- ğarîbi’l-Kur’ân, (nşr. Muhammed Ahmed Halefullah), İstanbul 1986.
  • el-Râzî, Fahruddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer, Mefâtîhu’l-ğayb, Tahran t.y.
  • et-Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr, Câmi‘u’l-beyân ‘ante’vîli âyi’l-Kur’ân (nşr. Mahmud Muhammed Şâkir, Ahmed Muhammed Şâkir), Kahire t.y.
  • et-Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevra es-Sulemî etTirmizî, es-Sunen, İstanbul 1981/1401.
  • Ünsal, Erdal M., Mikro İktisat, Ankara 2000.
  • el-Vâhıdî, Ebû’l-Hasen Ali b. Ahmed el- Vâhıdî en-Neysâbûrî, Esbâbu’n-nuzûl, (nşr. Mustafa Deyb el-Buğâ), Beyrut 1408/1988.
  • ez-Zebîdî, es-Seyyid Muhammed Murtazā, Tâcu’l-‘arûs, Bingazi t.y.
  • ez-Zehebî, Muhammed Huseyn, et-Tefsîr ve’l-mufessirûn, Kahire 1396/1976.
  • ez-Zemahşerî, Ebû’l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Omer, el-Keşşâf ‘an-hakâiki’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl fî-vucûhi’t-te’vîl, Beyrut t.y. ………….., Esâsu’l-Belâğa, (thk. Abdurrahîm Mahmûd), Beyrutt.y.
  • ez-Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed b. Abdillah, el-Burhân fî- ‘ulûmi’l-Kur’an, Kahire 1404/1984.
Toplam 28 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Bölüm Araştırma Makaleleri
Yazarlar

Veli Kayhan Bu kişi benim

Yayımlanma Tarihi 1 Haziran 2006
Yayımlandığı Sayı Yıl 2006 Cilt: 6 Sayı: 3

Kaynak Göster

ISNAD Kayhan, Veli. “Kur’an’a Göre İsraf Ve İktisat”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 6/3 (Haziran 2006), 149-195.