The Rich And The Poor In Early Islamıc Society

Yıl 2006, Cilt: 6 Sayı: 3, 197 - 222, 01.06.2006

Ramazan Altınay

Öz

The rich and the poor have been formed, almost in all of historical periods, communities’s two basic and striking fundamental social stratum / rank whic one were located in lowest and another one in uppermost level in society. Although Islam don’t permit to be collected wealty in certain hands / individuals extravagantly and in a degree whic may cause damage to the social balance, this two ranks have been sustained every time to become basic and principal fact of Islamic societies. Here, in this our present study, we are going to examine mainly and focusing on the Umayyad periods, subjects which are connected with the rich and poor’s states and criterion of wealty and poverty in early Islamic societies. Especially, we are going to try to determine that Umayyads had generalized social justice among their subjects or had not.

Anahtar Kelimeler

Rich, Poor, Wealty, Social Justice, Criterion of Wealty, Blood Money.

Erken İslâm Toplumunda Zenginler Ve Fakirler

Öz

Zenginler ve fakirler, tarihin neredeyse her döneminde biri en altta, diğeri ise en üstte olmak üzere toplumların temel ve dikkat çekici iki ana sosyal tabakasını / sınıfını oluşturmuşlardır. İslâm, servetin aşırı ve toplumsal dengeye zarar vere-cek derecede belirli ellerde toplanmasına izin vermese de bu iki sınıf, İslâm top-lumlarının da her zaman temel gerçeği olmayı sürdürmüşlerdir. İşte biz bu ça-lışmamızda, Emevîler dönemi ağırlıklı ve merkezî olmak üzere erken İslâm top-lumundaki zenginlerin ve fakirlerin durumlarıyla, zenginlik ve fakirlik ölçüleriyle ilgili hususları inceleme konusu yapacağız. Özellikle de Emevîlerin teb’ası arasında sosyal adaleti yaygılaştırıp yaygınlaştıramadığını tespit etmeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Zengin, Fakir, Servet, Sosyal Adalet, Zenginlik Ölüçüsü, Diyet Bedeli

Kaynakça

• ABDÜLĞÂNÎ, Muhammed İlyâs, Buyûtu’s-Sahâbe havle’l- Mescidi’n-Nebeviyyi’ş-Şerîf, Medîne 1420/1999.
• ALİ, Cevâd, el-Mufassal fî Târîhi’l-Arab kable’l-İslâm, I-X, II. Bas- kı, 1993/1413 byy.
• ALTINAY, Ramazan, Emevilerde Günlük Yaşam, Ankara 2006.
• APAK, Adem, İslâm Siyâset Geleneğinde Amr b. el-Âs, Ankara 2001.
• BÂKIR, Abdulhâlık, “Basra”, DİA., İstanbul 1992, V, 110.
• Ortaçağ İslâm Dünyasında Itriyat, Gıda, İlaç Üretimi ve Tağşişi, Ankara 2000.
• BARDAKOĞLU, Ali, “Fakir”, DİA., İst. 1995, XII, 129.
• BATÂYİNE, Muhammed Dayfullâh, el-Hayatü’l-İkitâsâdiyye fî Sadri’l-İslâm, Ürdün 1407/1987.
• BELÂZÜRÎ, Ahmed b. Yahyâ b. Câbir (ö. 892/279), Ensâbu’l- Eşrâf, I-XIII, (thk. Süheyl Zekkâr-Riyâd Ziriklî), Beyrut 1996/1417.
• BELÂZÜRÎ, Ahmed b. Yahyâ b. Câbir (ö. 892/279), Fütûhu’l- Buldân (Ülkelerin Fetihleri), (trc. Prof. Dr. Mustafa Fay- da), Ankara 1987.
• BRAUDEL, Fernand, Maddi Uygarlık-Mübâdele Oyunları, (trc. Mehmet Ali Kılıçbay), Ankara 2004.
• BUHÂRÎ, Ebû Abdullâh Muhammed b. İsmâîl (ö. 256/870), el- Câmiu’s-Sahîh, I-VIII, İstanbul 1992.
• CÂHIZ, Ebû Osmân Amr b. Bahr b. Mahbûb (h. 159-255), Resâilü’l-Câhız, I-IV, (thk. Abdüsselâm Muhammed Hâ- rûn), Beyrut 1991/411.
• DAYF, Şevkî, Târîhu’l-Edebi’l-Arabî-Asru’-İslâm, Kâhire ts.
• DOĞAN, D. Mehmet, Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul 1996.
• DURANT, Will, İslâm Medeniyeti, (trc. Orhan Bahaeddin), İstan- bul ts.
• EBŞÎHÎ, Şihâbuddîn Muhammed b. Ahmed el-Ebşîhî (h.ö. 850), el-Müstatraf fî Külli Fennin Müstazraf, I-II, (thk. Müfîd Mu- hammed Kamîha), Beyrût 1986
• Beyrût 1986. Ebşîhî, el-Müstatraf fî Külli Fennin Müstazraf, I-II, Beyrût 1987.
• EBÛ HAYYÂN ET-TEVHÎDÎ (ö. 414/1023), el-İmtâ’ ve’l-Müânese, I-III, (thk. Ahmed Emîn-Ahmed ez-Zeyn), Kâhire ts.
• EBÛ TÂLİB EL-MEKKÎ, Muhammed b. Ebî’l-Hasen (hö. 386), Kû- tu’l-Kulûb fî Muâmeleti’l-Mahbûb, I-IV, Mısır 1932.
• EBÛ UBEYD, el-Kâsım b. Sellâm (hö. 224), Kitâbu’l-Emvâl, (thk. Muhammed Halîl Hirâs), Kâhire 1981/1401.
• EBÛ YÛSUF (ö. 182/798), Kitâbu’l-Harâc, (trc. Mütercimzâde Muhammed Atâullâh Efendi; sadeleştiren: İsmail Karakaya), Ankara 1982.
• EL-ÂBÎ, el-Vezîr el-Kâtib Ebû Sa’d Mansûr b. el-Hüseyin (hö. 461), Nesrü’d-Dürr, I-VII, (thk. Komisyon), Mısır 1981- 1989.
• ER-RÂGIB EL-İSFEHÂNÎ, Ebû’l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed, Muhâdarâtu’l-Üdebâ ve Muhâverâtü’ş-Şu’arâ ve’l-Büleğâ, I- II, Mısır, 1287.
• FEHMÎ, Abdürrezzâk Sa’d, el-Âmmetü fî’l-Bağdât fî’l-Karni’s-Sâlis ve’r-Râbiı’l-Hicrî, Beyrût 1983.
• FERRÛH, Ömer, Târîhu Sardi’l-İslâm ve’d-Devleti’l-Ümeviyye, Beyrût 1986.
• GREGORY, Abû’l-Farac (Bar Hebraeus) (ö.m:1286), Abu’l-Farac Tarihi, I-II, (trc. Ömer Rıza Doğrul), Ankara, 1945-1950.
• HAMÎDULLÂH, Muhammed, İslâm Peygamberi, (trc. Sâlih Tuğ), İstanbul 1991.
• HOURANİ, Albert, Arap Halkları Tarihi, (trc. Yavuz Alagan), İs- tanbul 2000.
• HULEYF, Yusûf, Hayatü’ş-Şi’r fî’l-Kûfe ilâ Nihâyeti’l-Karnî’s-Sânî li’l-Hicre, Kâhire 1968/1388.
• İBN ABDİRABBİH, Ebû Ömer Ahmed b. Muhammed el-Endelüsî (hö. 428), Kitâbu’l-‘Ikdı’-l-Ferîd, I-VII, (thk. komisyon), Kâ- hire 1940-1973.
• İBN KUTEYBE, Ebû Muhammed Abdullâh b. Müslim ed-Dîneverî (ö: 276/889), el-Maârif, (thk. Servet Ukkâşe), Kâhire 1981.
• İBN SA’D, Ebû Abdullâh Muhammed b. Sa’d b. Menî’ el-Hâşimî el Basrî (hö. 230), et-Tabakâtü’l-Kübrâ, I-VI, (tlk. Süheyl Keyyâlî), Beyrût 1994/1414.
• İBN ŞEBBE, Ebû Zeyd Ömer en-Nemîrî (h. 173-262), Târîhu’l- Medîneti’l-Münevvere, I-IV, (thk. Fehîm Muhammed Şeltût), Cidde 1394.
• İBNU’L-CEVZÎ, Cemâluddîn Ebû’l-Ferec Abdurrahmân b. Ali b. Muhammed (hö. 597), Telbîsü İblîs, Mısır 1340.
• İBNU’L-ESÎR, Ebu’l-Hasan Ali b. Ebi’l-Kerem Muhammed b. Mu- hammed b. Abdülkerim b. Abdülvâhid eş-Şeybânî (ö. 1232/630), İslâm Tarihi-el-Kâmil fi’t-Târih Tercümesi, I-XII, (trc. Komisyon), İstanbul 1985.
• İSFEHÂNÎ, Ebu’l-Ferec, Ali b. Hüseyin (h. 284/356), Kitâbu’l- Eğânî, I-XXIV, (thk. Komisyon), Beyrût 1963-1972.
• KETTÂNÎ, Muhammed Abdülhayy, et-Terâtibu’l-İdâriyye- Nizâmu’l-Hukûmeti’n-Nebeviyye, I-II, Beyrut ts.
• KETTÂNÎ, et-Terâtibu’l-İdâriyye-Hz. Peygamber’in Yönetimi, I-III, (trc. Ahmet Özel), İstanbul 1990-1993.
• KOYUNCU, Mevlüt, Emeviler Döneminde Saray Hayatı, İstanbul 1997.
• MAKRÎZÎ, Takıyyuddîn Ahmed b. Ali (ö. 1441/845), el-Mevâiz ve’l-İtibar bi Zikri’l-Hıtat ve’l-Âsâr, I-IV, Mısır 1324.
• MESÛDÎ, Ebû’l-Hasan Ali b. Hüseyin b. Ali (hö. 346), Murûcu’z- Zeheb ve Meâdinu’l-Cevher, I-IV, (thk. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd), Beyrût ts.
• MEZ, Adam, Onuncu Yüzyılda İslâm Medeniyeti-İslâm’ın Rönesansı, (trc. Salih Şaban), İst. 2000.
• MÛSEVÎ, Mustafâ Abbâs, el-‘Avâmilu’t-Târîhıyye li Neş’e ve Tetavvuri’l-Medîneti’l-‘Arabiyyeti’l-İslâmiyye, Bağdât 1982.
• NÜVEYRÎ, Şihâbuddîn Ahmed b. Abdülvehhâb (h. 677-733); Nihâyetü’l-Ereb fî Funûni’l-Edeb, I-XVIII, Kâhire 1923- 1955.
• Nihâyetü’l-Ereb fî Funûni’l-Edeb, XIX-XXVII, (thk. Komis
• yon), Kâhire 1975-1985.
• SARIÇAM, İbrahim, Hz. Muhammed ve ve Evrensel Mesajı, An- kara 2003.
• Kümeyt b. Zeyd el-Esedî ve Hâşimiyyât’ı II, AÜFD., Ankara, 1997.
• SERAHSÎ, Ebû Bekr Muhammed b. Ahmed (hö. 482), Kitâbu’l- Mebsût, I-XXX, İstanbul 1982-1983.
• TABERÎ, Ebû Ca’fer, Muhammed b. Cerîr (h. 224-310), Târîhu’l- Ümem ve’l-Mülûk, I-V, Beyrût 1407.
• VEKÎ, Muhammed b. Halef b. Hayyân (ö. 306/918), Ahbâru’l- Kudât, I-III, Beyrut ts.
• VLOTEN, Gerlof Van, Emevîler Devrinde Arap Hâkimiyeti, Şîa ve Mesîh Akîdeleri Üzerine Araştırmalar, (trc. Mehmed S. Hatiboğlu), Ankara 1986.
• YÂKÛT EL-HAMEVÎ, Şihâbuddîn Ebû Abdullâh b. Abdullâh (ö. 1228/626), Mu’cemu’l-Buldân, I-V, Dâru’l-Fikr, Beyrût ts., Dâru’l-Fikr.
• YİĞİT, İsmail, “Emeviler”, DİA., İst. 1995, XI, 103.
• ZEYDAN, Corci, İslâm Medeniyeti Tarihi, I-V, (trc. Zeki Meğamiz), İstanbul 1971.