The Prayer/Religious Life In The Traditional Alawism(Alawiyyun) And Their Approaches To The Basic Islamic Prayers

Yıl 2005, Cilt: 5 Sayı: 3, 161 - 189, 01.06.2005

Cenksu Üçer

Öz

This paper deals with the practices of prayer in the traditional Alewism(Alawiyyun). The traditional Alewism(Alawiyyun) which can be labeled as “a sufi (dervish) order based on ancesrtry (lineage)” takes all its views/thoughts from mysticism/sufism (a dervish order). This situation is seen more clearly in their understanding and practicing of prayer. The Alawis who take “Cem/ Jam (Gathering)” which is a kind of reciting of God’s name (zıkr) as the center of their prayer life interpret all kinds of prayers such as daily prayers, fasting, pilgrimage to Mecca etc as known as the basic prayer of Islam in the frame of life of sufism (dervish order.)

Anahtar Kelimeler

-

Geleneksel Alevîlikte İbadet Hayatı Ve Alevîlerin Temel İslâmî İbadetlere Yaklaşımları

Öz

Bu çalışma, Geleneksel Alevîlikteki ibadet telakkîlerini ele almaktadır. “Soya dayalı tarikatlar” şeklinde tanımlanabilecek Geleneksel Alevîlik, bütün telakkîlerini tasavvuf/tarikat hayatı kalıplarında anlamlandırmıştır. Bu durum ibadet hayatı göz önüne alındığında daha net ortaya çıkmaktadır. Bir zikir ayini olan “cem”i ibadet hayatlarının merkezine alan Alevîler, temel İslâmî ibadetler olarak bilinen namaz, oruç, hac vb. ibadetleri de kendilerince yorumlayarak bütün ibadet telakkîlerini tarikat hayatı kalıplarında şekillendirmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• I.
• ARABACI, Fazlı, Alevilik ve Sünniliğin Sosyolojik Boyutları, Etüt, Samsun, 2000.
• ARSLANOĞLU, İbrahim, “Çubuk Yöresi Alevîliğinde Dâr Kurbanı”, HBVAD, S. 6, Ank., 1998, ss. 11-34.
• BAHA SAİD, “Türkiye’de Alevî Zümreleri: Tekke Alevîliği-İctimâi Alevî- lik”, Türkiye’de Alevî-Bektaşî, Ahi ve Nusayrî Zümreleri, haz.:İsmail Görkem, Kültür Bakanlığı Yay., Ank., 2000.
• BAKIR, Mahmut Riyat, Tasavvufî Bir Kavram Olarak Cem‘ ve Bektaşî- lik’teki Yorumu, Alternatif Yay., Ank., 2003.
• BİLMEN, Ömer Nasuhi, Büyük İslâm İlmihali, İst., 1957.
• BİRDOĞAN, Nejat, Anadolu’nun Gizli Kültürü Alevilik, Berfin Yay., İst., 1995.
• -----------------------, Şah İsmail Hatai, Yaşamı ve Yapıtları, Kaynak Yay., İst., 2001.
• BİSÂTÎ, Şeyh Sâfî Buyruğu (Menâkıbu’l-Esrâr Behcetü’l-Ahrâr), haz.: Ahmet Taşğın, Rheda-Wiedenbrück Çevresi Alevi Kültür Derneği Yay., Ank., 2003.
• BOZKUŞ, Metin, Tarihten Günümüze Sivas Yöresinde Alevilik, Sivas, 2000.
• CENGİZ, Recep, Çamiçi Beldesinde Dini Hayat; Alevilik Üzerine Sos- yolojik Bir Araştırma, Yayımlanmamış Doktora Tezi, FÜSBE, Elazığ, 2000.
• COŞAN, Esad, Hacı Bektaş-ı Velî Makâlât, Seha Neşriyat, Ank., ty.
• ÇELEBİ, Abdullah, Amasyalı Fedayî Baba Divanı, Can Yay., İst., 1991.
• DİŞKIRAN, Mehmet, İnançta Devrim (Evrensel Çağrı), Can Yay., İst., 1996.
• ER, Piri, Geleneksel Anadolu Aleviliği, Evrak Yay, Ank., 1998.
• Erdebilli Şeyh Safî ve Buyruğu, haz.: Mehmet Yaman, İst., 1994.
• ERÖZ, Mehmet, Türkiye’de Alevîlik ve Bektâşîlik, Otağ Mat., İst., 1977.
• ERSEVEN, İlhan Cem, Alevilerde Semah, Ant Yay., İst., 1996.
• FIĞLALI, Ethem Ruhi, Türkiye’de Alevîlik Bektâşîlik, Selçuk Yay., İst., 1990.
• --------------------------, Çağımızda İtikâdî İslâm Mezhepleri, İst., 1993.
• GÖLPINARLI, Abdülbâki, Mevlânâ’dan Sonra Mevlevîlik, İnkilâp Kitabevi, İst., 1953.
• -------------------------------, Tasavvuf’tan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri, İnkilap ve Aka Kitabevleri, İst., 1977.
• -------------------------------, Vilâyet-nâme, Manâkıb-ı Hünkâr Hacı Bektâş-ı Velî, İnkılâp Kitabevi, İst., ty.
• GÜNEL, Aşık Durmuş, El Ele El Hakk’a, Can Yay., İst., 2000.
• GÜZEL, Abdurrahman, Hacı Bektaş Velî ve Makâlât, Akçağ Yay., Ank., 2002.
• İBN MANZÛR, Lisânü’l-‘Arab, Dâru’l-Maârif, Kahire, ty.
• İmam Cafer-i Sadık Buyruğu, haz.: Adil Ali Atalay, Can Yay., İst., 1998.
• İMAM GAZALÎ, İhyâu ‘Ulümi’d-Din, ter. Ahmed Serdaroğlu, Bedir Yay., İst., 1975.
• KARA, Mustafa, Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, Dergah Yay.,İst., 1990.
• KAYA, Haydar, Alevi Bektaşi Erkânı, Evrâd’ı ve Edebiyatı, Engin Ya- yıncılık, İst., 1996.
• KENANOĞLU, Ali-ONARLI, İsmail, Hubyar Sultan Ocağı ve Beydili Sıraç Türkmenleri, Hubyar Kültür Derneği Yay., İst., 2003.
• KESKİN, Yahya Mustafa, Değişim Sürecinde Kırsal Kesim Alevîliği E- lazığ Sünköy Örneği, İlâhiyât Yay., Ank., 2004.
• KORKMAZ, Esat, Anadolu Aleviliği, Berfin Yay., İst., 2000.
• KÖPRÜLÜ, Fuad, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, DİB Yay., Ank., 1966.
• Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli, Komisyon, TDV Yay., Ank., 1998.
• MELİKOFF, İrene, Uyur İdik Uyardılar Alevîlik-Bektaşîlik Araştırmala- rı, çev.: Turan Alptekin, Cem Yay., İst., 1994.
• ----------------------, Hacı Bektaş Efsaneden Gerçeğe, çev.: Turan Alp- tekin, Cumhuriyet Kitapları, İst., 1999.
• OCAK, Ahmet Yaşar, Veysel Karanî ve Üveysîlik, Dergah Yay. İst.,
• ------------------------, “Alevî ”, DİA, c. II, İst., 1989, ss. 368-369.
• ------------------------, “Babaîler İsyanından Kızılbaşlığa: Anadolu’da İslâm Heterodoksisinin Doğuş ve Gelişim Tarihine Kısa Bir Bakış”, Belleten, c. LXIV, S. 239, Ank., 2000, ss. 129-159.
• ÖZTELLİ, Cahit, Pir Sultan’ın Dostları, Özgür Yay., İst., 1984.
• -------------------, Pir Sultan Abdal Bütün Şiirleri, Özgür Yay., İst., 1989.
• ÖZTOPRAK, Halil, Kur’an’da Hikmet Tarih’te Hakikat, Can Yay., İst., 1990,
• PAZARLI, Osman, Din Psikolojisi, Remzi Kitabevi, İst., 1968.
• PEKER, Hüseyin, Din Psikolojisi, Çamlıca Yay., İst., 2003.
• SARIKAYA, Mehmet Saffet, XIII-XVI. Asırlardaki Anadolu’da Fütüvvetnamelere Göre Dinî İnanç Motifleri, Kültür Bakanlığı Yay., Ank., 2002.
• ---------------------------------, “Alevilik ve Bektaşiliğin Ahîlikle İlişkisi – Fütüvvetnamelere Göre-“, İslâmiyât, c. VI, S. 3, Ank., 2003, ss. 93-110.
• SELÇUK, Ali, Tahtacılar, Yeditepe Yay., İst., 2004.
• SEM‘ÂNÎ, Ebû Sa’d Abdülkerîm b. Muhammed b. Mansûr et-Temîmî, el-Ensâb, Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekâfiyye, Beyrut, 1998.
• SEZGİN, Abdülkadir, Sosyolojik Açıdan Alevilik-Bektaşilik,Yeni Türki- ye Yay., Ank., 2002.
• SÜHREVERDÎ, Ebû Hafs Şihabeddin Ömer, Tasavvufun Esasları – Avârifu’l-Meârif Tercümesi-, haz: H. Kamil Yılmaz, İrfan Gündüz, Erkam Yay., İst., 1989.
• ŞENER, Cemal, Benim Kabem İnsandır, Ad Yay., İst., 1996.
• ------------------, Alevilik Nedir Şaha Doğru Giden Kervan, Ant Yay., İst., 2000.
• TORUN, Ali, Türk Edebiyatında Türkçe Fütüvvet-nâmeler, Kültür Ba- kanlığı Yay., Ank., 1998.
• TÜRER, Osman, Ana Hatlarıyla Tasavvuf Tarihi, Seha Neşriyat, İst., 1995.
• ÜÇER, Cenksu, Tokat Yöresi Alevileri, Tarihçesi, İnançları, Örf ve A- detleri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, OMÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun, 2005.
• ÜZÜM, İlyas, Kültürel Kaynaklarına Göre Alevîlik, Horasan Yay., İst.,
• VARLIK, Ali Ağa, Allah Hedef Can Nokta Alevi-Bektaşilikte Tasavvuf, Can Yay., İst., 1997.
• VERGOTE, Antoine, Din, İnanç ve İnaçsızlık; çev.: Veysel Uysal, MÜİFV Yay., İst., 1999.
• YALÇIN, Alemdar-YILMAZ, Hacı, “Bir Ocağın Tarihi: Seyyid Hacı Ali Türâbî Ocağı’na Ait Yeni Bilgiler ”, HBVAD, S.,26, Ank., 2003, ss. 83-120.
• YAMAN, Mehmet, Hacı Bektaş Veli Makalât ve Müslümanlık, Ayyıldız Yay., Ank., 1998.
• ----------------------, Alevîlik İnanç-Edeb-Erkân, İst., 2001.
• YILDIZ, Harun, Anadolu Alevîliği Amasya Yöresi Bağlamında Bir İnce- leme, Araştırma Yay., Ank., 2004.
• YÜKSEL, Hasan- SAVAŞ, Saim, Üveysilikten Bektaşiliğe Kitab-ı Ceb- bâr Kulu, Sivas, 1997.