TIBB-I NEBEVİ UYGULAMALARININ TOPLUMSAL VE EKONOMİK BOYUTU ÜZERİNE NİTEL BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2021, Cilt: 21 Sayı: 1, 99 - 141, 31.03.2021

Vejdi Bilgin , Sümeyra Ünalan Turan

https://doi.org/10.33415/daad.852193

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada din-sağlık kesişiminin merkezinde yer alan tıbb-ı nebevi (nebevi tıp) odağında din-sağlık ilişkisi konu edinilmiştir. Araştırmanın amacı, bireylerin sağlıkla ilgili deneyimlerinde sünnetin etkisini, nebevi tıbba yönelme süreçlerini, sektörün katılımcıların gözünden olumlu ve olumsuz çıktılarını ve sağlık konusunda dinin meşrulaştırma işlevini ortaya koymaktır. Fenomenoloji deseniyle yürütülen bu çalışmada veriler, dokuz kadın ve altı erkek katılımcıyla yapılan derinlemesine görüşmelerden elde edilmiştir. Çalışma grubu tıbb-ı nebevi tedavilerine başvuran kişilerden oluşturulmuştur. Araştırma neticesinde özellikle dindar kimliği taşıyanlar için bu uygulamaları tercih etmede dinin etkili olduğu tespit edilmiştir. Bu kişiler ayrıca hacamat (yaş kupa terapisi) uygulaması için Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp (GETAT) kapsamındaki klinik ve hastaneler yerine bu işlemi ayetler ve dualar okuyarak gerçekleştiren dindar-geleneksel uygulayıcıları seçmektedirler. Özellikle ilahiyat fakültesi mezunu katılımcılar, tıbb-ı nebevi tedavilerinin ekonomik bir sektör hâline geldiği ve bu sektörde dinin, meşrulaştırma ve dinî duyguları istismar aracı olarak kullanıldığı düşüncesini taşımaktadırlar. Tıbb-ı nebeviye başvurma davranışında sağlıkta bireyselleşme eğilimi öne çıkmakla birlikte Aidin Salih ekolüne bağlı katılımcılarda din-sağlık ilişkisi bireysel düzlemden din-sağlık temelli bir harekete dönüşmüş görünmektedir.

Anahtar Kelimeler

Din Sosyolojisi, Din, Sağlık, Tıbb-ı Nebevi, GETAT, GETAT

Teşekkür

Değerli görüş, öneri ve katkıları için Prof.Dr. İbrahim GÜRSES'e teşekkürlerimizi sunarız.

A Qualitative Research on the Social and Economic Dimensions of Tibb Al Nabawi Practices

Öz

In the present study, the religious-health is discussed on the relationship between religion and health focusing in Tibb al-Nabawi, which is at the center of religion-health intersection. The purpose of the study was to reveal the effects of Sunnah in the health-related experiences of individuals, the processes of turning to Tibb Al-Nabawi, positive and negative outcomes of the sector with the eyes of the participants, and the legitimacy function of religion in healthcare. In this study, which was conducted with the phenomenology design, the data were obtained with in-depth interviews conducted with nine females and six male participants. The study group was created from people who applied Tibb al-Nabawi treatments. As a result of the study, it was determined that religion is effective in preferring these practices, especially for those who have religious identity. These people also choose religious-traditional practitioners who did these procedures by reading verses and prayers instead of clinics and hospitals in the scope of Traditional and Complementary Medicine (GETAT) for Hijama (The Wet Cupping Therapy) application. Especially the participants who graduated from Theology Faculty believed that Tibb al-Nabawi treatments became an economic sector, and that religion was used as a means of legitimacy and abuse of religious emotions in this sector. Although the tendency to individualize in healthcare comes to the forefront in the behavior of applying to Tibb al-Nabawi, the relations between religion and health in participants, who are affiliated with Aidin Salih school, seems to have changed from an individual sphere to a religious-health-based movement.

Anahtar Kelimeler

Sociology of Religion, Religion, Health, GETAT, GETAT, GETAT, Tibb al-Nabawi

Kaynakça

• Aba, Veli. Tıbb-ı Nebevi: Kaynağı ve Bağlayıcılığı. İstanbul: Endülüs Yayınları, 2019.
• Adak, Nurşen Özçelik. Sağlık Sosyolojisi: Kadın ve Kentleşme. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2015.
• Alay, İsmail vd. “Jinekoloji Polikliniğine Başvuran Hastalarda Tamamlayıcı Alternatif Tıp Uygulamalarının Kullanımı”. Ahi Evran Tıp Dergisi 2/3 (29 Aralık 2018), 53-57.
• Albayrak, Ahmet vd. “Kanser Hastalarında Yaşam Kalitesini Etkileyen Din ve Maneviyat Üzerine Teorik Yaklaşımlar”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21/40 (15 Aralık 2019), 349-376. https://doi.org/10.17335/sakaifd.605552
• Altıntaş, Muhammed Esat. “Hastanelerde Gerçekleştirilen Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Hizmetleri Üzerine Nitel Bir Araştırma (Kayseri Örneği)”. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11 (27 Aralık 2018), 221-256. https://doi.org/10.18498/amauifd.503975
• Atmaca, Veli. “Tıp ve Tıbb-ı Nebevi Hakkında Muâsır Çalışmalar (Bibliyografya Denemesi)”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/1 (2011), 45-70.
• Ayhan, Hüseyin - Mollahaliloğlu, Salih. “Tıbbi Sülük Tedavisi: Hirudoterapi”. Ankara Medical Journal 18/1 (30 Mart 2018), 141-148. https://doi.org/10.17098/amj.409057
• Aytaç, Ömer - Kurtdaş, M. Çağlar. “Çalışan Kadınların Alternatif Tıbba Bakış Açılarının Sosyolojik Analizi”. Sosyal Bilimler Dergisi 16/2 (2014), 1-26. https://doi.org/10.5578/JSS.7928
• Ayteki̇n, Mehmet Ali. “Nebevi Tıp Arasında Zikredilen Hacamatın Fıkhi Hükmü”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 48/48 (31 Aralık 2019), 197-226.
• Ayten, Ali vd. “Dini Başa Çıkma, Şükür ve Hayat Memnuniyeti İlişkisi: Hastalar, Hasta Yakınları ve Hastane Çalışanları Üzerine Amprik Bir Araştırma”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 12/2 (01 Nisan 2012), 45-79.
• Bayyiğit, Mehmet. “Sağlık / Din Sosyolojisi”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/16 (01 Mayıs 2003), 13-18.
• Bi̇çer, İsmail - Balçık, Pınar Yalçın. “Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp: Türkiye ve Seçilen Ülkelerin İncelenmesi”. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi 22/1 (14 Mart 2019), 245-257.
• Bilgin, Vejdi. “İstismar ve Din İstismarı Üzerine Genel Bir Çerçeve”. Siyer Araştırmaları Dergisi 4 (2018), 161-170.
• Bilgin, Vejdi. “‘Sünnet Sosyolojisi’nde Sosyal Bilimsel Yöntem ve İçerik”. Sünnet Sosyolojisi. ed. Mustafa Tekin. 87-116. Ankara: Eskiyeni Yayınları, 2013.
• Bozkurt, Hayrunnisa Bekis. “Aşı Reddine Genel Bir Bakış ve Literatürün Gözden Geçirilmesi”. Kafkas Tıp Bilimleri Dergisi 8/1 (01 Nisan 2018), 71-76. https://doi.org/10.5505/kjms.2018.12754
• Cirhinlioğlu, Zafer. Sağlık Sosyolojisi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 8. Basım, 2019.
• Demi̇r, Talip. “İslam-Tıp Etkileşiminin Sosyolojik Bir Ürünü Olarak Tıbb-ı Nebevi”. Antakiyat 3/1 (21 Haziran 2020), 24-43.
• Demi̇r, Talip. “Tıbbın Kestiği Parmak Acımaz: Seküler Tıbbın Kutsallaşması”. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/14 (30 Aralık 2018), 391-412.
• Denizkuşları, Mahmut. Peygamberimiz ve Tıp (Tıbb-ı Nebevi). İstanbul: Marifet Yayınları, 1981.
• disab. “Uluslararası Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Kongresi, 19-22 Nisan 2018, İstanbul” (19 Nisan 2018). https://disab.saglik.gov.tr/TR-34430/uluslararasi-geleneksel-ve-tamamlayici-tip-kongresi-19-22-nisan-2018-istanbul.html
• Düzen, Kerime Öğüt - Korkmaz, Medet. “Kanser Hastalarında, Semptom Kontrolü Ve Tamamlayıcı Ve Alternatif Tıp Kullanımı *”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi 8/2 (01 Mayıs 2015), 67-76.
• Erdoğan, Zeynep vd. “Kronik Böbrek Yetmezliğinde Tamamlayıcı ve Alternatif Tıp Yöntemlerinin Kullanımı”. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi 23/4 (30 Ekim 2014), 773-789. https://doi.org/10.17827/aktd.84233
• Ersoy, Ruhi̇. “Modernizm-Postmodernizm Bağlamında Geleneksel Tıp Uygulamalarının Güncelliği Üzerine Bir Değerlendirme”. Milli Folklor Dergisi 13/101 (2014), 182-192.
• GETAT, Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp. “Tüm Kurslar”. Erişim 13 Ekim 2020. https://www.getat.com.tr/kurslar/
• Giddens, Anthony. Sosyoloji. haz. Cemal Güzel. İstanbul: Kırmızı Yayınları, 5. Basım, 2012.
• Göcen, Gülüşan. “Tüp Bebek Tedavisi Almış Kadınların Dinî Başa Çıkma Süreçleri ve Dinî Yaşantıları Üzerine Nitel Bir Araştırma”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 32 (01 Nisan 2016), 165-216.
• Göcen, Gülüşan - Gügen, Büşra. “Sağlık Çalışanları, Hastalar ve Mdr Uzmanlarının Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp’ın (Getat’ın) Dini Yaşantı ile Etkileşimine Bakışları”. Bilimname 2019/40 (31 Aralık 2019), 229-271. https://doi.org/10.28949/bilimname.589656
• Günler, Oya Eryiğit. “Toplumsal Cinsiyet, Sağlık ve Hastalık”. Sağlık Sosyolojisi Yazıları. ed. Erhan Tecim. 103-127. İstanbul: Açılım Kitap, 2016.
• Hunt, Stephen - Lightly, Nicky. “Tamamlayıcı Tıp Sosyolojisi:Alternatif Tıp Sağlıklı Bir Alternatif mi Sunuyor?” çev. Günseli Altaylar. Sosyoloji: Başlangıç Okumaları. ed. Anthony Giddens. haz. Sinan Köseoğlu. 147-157. İstanbul: Say Yayınları, 4. Basım, 2014.
• Kirman, M. Ali. Yeni Dinî Hareketler Sosyolojisi. Ankara: Birleşik, 2010.
• Korkmaz, Arif. “Tıp ve Din”. Din Sosyolojisi El Kitabı. ed. Niyazi Akyüz - İhsan Çapcıoğlu. 307-366. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
• Kurt, Abdurrahman. Din Sosyolojisi. Bursa: Sentez Yayıncılık, 23. Basım, 2020.
• Kutluay, İbrahim. “Tıbb-ı Nebevi’nin Vahiy Kaynakları”. Adana 2015 Uluslararası İslam & Tıp Tıbb- Nebevi Kongresi Bildirileri. ed. Hasan Akkanat - Ertuğrul Döner. 37-49. Adana: y.y., 2016.
• Küçük, M. Öner - Yaman, Ozan. “Tıbbi Sülük Terapisi (Hirudoterapi)”. Journal of Biotechnology and Strategic Health Research 3/ (30 Eylül 2019), 29-46. https://doi.org/10.34084/bshr.576663
• Küçükşen, Kübra. “Yeni Medyada Sunulan Sağlıklı Yaşam Önerilerinin Toplumsal Cinsiyet Açısından Değerlendirilmesi”. Sağlık Sosyolojisi Yazıları. ed. Erhan Tecim. 129-155. İstanbul: Açılım Kitap, 2016.
• Macionis, John J. Sosyoloji. çev. Vildan Akan. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Mollahali̇loğlu, Salih vd. “Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamalarında Yeni Dönem”. Ankara Medical Journal 15/2 (22 Ocak 2015). https://doi.org/10.17098/amj.44789
• Okumuş, Ejder. “Değer ve Din İstismarı”. The Journal of Academic Social Science Studies 7/22 (01 Ocak 2014), 13-31. https://doi.org/10.9761/JASSS2151
• Orhan, Mehmet Fatih vd. “Aile Hekimi ve Pediatristlerin Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıbba (GETAT) Bakışı”. Journal of Biotechnology and Strategic Health Research 3/ (30 Eylül 2019), 161-167. https://doi.org/10.34084/bshr.588233
• Özer, Zülfünaz vd. “Dahiliye Polikliniğine Başvuran Hastaların Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıbba Karşı Tutumları ve Etkileyen Faktörler”. Sağlık Profesyonelleri Araştırma Dergisi 2/3 (12 Ekim 2020), 102-112.
• Özgünay, Seyda Efsun - Özcengi̇z, Dilek. “Anestezistlerin Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıbba Bakışı, Bilgi ve Uygulamaları”. Cukurova Medical Journal 44/4 (29 Aralık 2019), 1237-1242. https://doi.org/10.17826/cumj.484542
• Öztürk, Levent. “Geçmişten Günümüze Din ve Sağlık”. Sağlık Sosyolojisi Yazıları. ed. Erhan Tecim. 269-292. İstanbul: Açılım Kitap, 2016.
• Öztürk, Levent. İslam Tıp Tarihi Üzerine İncelemeler. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2013.
• Rahman, Fazlur. İslam Geleneğinde Sağlık ve Tıp. çev. Adnan Bülent Baloğlu - Adil Çiftçi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1997. Basım, ts.
• Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Geleneksel, Tamamlayıcı ve Fonksiyonel Tıp Uygulamaları Daire Başkanlığı. “Adana Tıbb-ı Nebevi Kongresi” (07 Ekim 2015). https://shgmgetatdb.saglik.gov.tr/TR-8609/adana-tibbi-nebevi-kongresi.html
• Salih, Aidin. Gercek Tıp: Yitik Şifanın İzinde. haz. Hatice Misge. İstanbul: Yitik Şifa Yayıncılık, 41. Basım, 2019.
• Salih, Aidin. Gerçek Tıp. İstanbul: y.y., 2008.
• Sancaklı, Saffet. “Tıbb-ı Nebevi Hadislerinin Bağlayıcı Olup Olmaması Açısından Değerlendirilmesi”. Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi 10/2 (30 Aralık 2019), 353-379.
• Sezgin, Deniz. Tıbbileştirilen Yaşam Bireyselleştirilen Sağlık. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Tecim, Erhan. “Algı ve Tanı/mlama Arasında Hasta Tipolojisi”. Sosyoloji Divanı 3/ (2014), 73-83.
• Tecim, Erhan. “Sağlık Sosyolojisi: Türkiye’de Gelişimi ve Yeni Yönelimler”. Sağlık Sosyolojisi Yazıları. ed. Erhan Tecim. 13-40. İstanbul: Açılım Kitap, 2016.
• Tecim, Erhan. “Sağlık ve Kültür Ekseninde Sosyal Teori”. Sağlık Sosyolojisi Yazıları. ed. Erhan Tecim. 41-76. İstanbul: Açılım Kitap, 2016.
• Tekin, Ferhat. “Tıbbın Bedene Müdahalesi: Hasta Bedenden Sağlıklı ve Estetik Bedene”. Sağlık Sosyolojisi Yazıları. ed. Erhan Tecim. 77-102. İstanbul: Açılım Kitap, 2016.
• Toptan, Hande vd. “Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp (GETAT) Uygulamalarında Enfeksiyon Kontrol Önlemleri, Hijyen ve Çalışan/Hasta Güvenliği”. Journal of Biotechnology and Strategic Health Research 3/ (30 Eylül 2019), 168-172. https://doi.org/10.34084/bshr.622368
• Türkdoğan, Orhan. Kültür ve Sağlık-Hastalık Sistemi. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1991.
• Tütüncü, Serpil. “Geleneksel, Alternatif ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamalarına Genel Bir Bakış”. Tıbbın Alternatifi Olmaz! Geleneksel Alternatif ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları. ed. Serpil Tütüncü - Nilay Etiler. 11-53. Ankara: Türk Tabipleri Birliği Yayınları, 2017.
• Ünal, İsmail Hakkı. “Tıbb-ı Nebevi’nin Kaynağı”. Adana 2015 Uluslararası İslam & Tıp Tıbb- Nebevi Kongresi Bildirileri. ed. Hasan Akkanat - Ertuğrul Döner. 19-24. Adana: y.y., 2016.
• Yıldırım, Büşra. Hz. Peygamber (sav) Döneminde Hacamat. İstanbul: Siyer Yayınları, 2019.
• Yıldırım, Enbiya. “Nebevi Tıbbın Konumu”. Adana 2015 Uluslararası İslam & Tıp Tıbb- Nebevi Kongresi Bildirileri. ed. Hasan Akkanat - Ertuğrul Döner. 25-35. Adana: y.y., 2016.
• Yüksel, Gülsüm Hatice - Topuzoğlu, Ahmet. “Aşı Redlerinin Artması ve Aşı Karşıtlığını Etkileyen Faktörler”. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi 4/2 (14 Mayıs 2019), 244-258. https://doi.org/10.35232/estudamhsd.525983
• “Apayrı Yaşam Sistemi”. Erişim 25 Aralık 2020. https://www.facebook.com/apayriyasam/
• Mutlu ve Sağlıklı. “Oruç Uzmanı Tabibhan: Su Orucu ( Açlık Terapisi - Şifa Orucu) Nedir?”, 21 Mart 2018. https://www.mutluvesaglikli.com/sifa-orucu-su-orucu-nedir/