A Critical Approach to the Problem of God's Knowledge and Providence in Maimonides

Yıl 2021, Cilt: 21 Sayı: 2, 1129 - 1154, 30.09.2021

Semra Tüfenkçi

https://doi.org/10.33415/daad.949166

Öz

This article focuses on the relationship that Maimonides (d. 1204) established between God's knowledge and providence. For this purpose, first, the philosop-her's view of God's knowledge is discussed in general terms, then, the theory of providence is examined in detail. According to Maimonides, philosophers' cla-ims that God does not know particulars stem from their mistaken view of provi-dence. He argues that with his view of providence “consequent upon the de-serts” and "according to the intellect", doubts about that God knows particulars will be removed. However, some thinkers saw the relationship between the theory of providence and God's knowledge as problematic. Although he took a clear stand that God knows particulars, his esoteric account of providence has been interpreted as concealing his true view of God’s knowledgeof particulars from the public. As a result, by evaluating the sections of The Guide of the Perp-lexed on knowledge and providence and the secondary literature written on this subject, it was concluded that the providence theory put forward by Mai-monides failed to show God’s knowledge of particulars.

Anahtar Kelimeler

The Guide of the Perplexed, intellectual perfection, consequent upon the deserts

İBN MEYMÛN’DA TANRI’NIN İLMİ VE İNÂYET İLİŞKİSİ PROBLEMİNE ELEŞTİREL BİR YAKLAŞIM

Öz

Bu makale, İbn Meymûn’un (ö. 1204) Delâletu’l-Hâirîn adlı eserinde Tanrı’nın ilmi ve inâyeti arasında kurduğu ilişkiye odaklanmıştır. Bu amaçla önce filozofun Tanrı’nın ilmi meselesine bakışı genel hatlarıyla ele alınmış; daha sonra inâyet teorisi ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir. İbn Meymûn’a göre, filozofların Tan-rı’nın tikelleri bilmediği yönündeki iddiaları, inâyet konusundaki hatalı görüşle-rinden kaynaklanır. O, hak etme esasına ve aklî mükemmelliğe dayalı inâyet gö-rüşüyle Tanrı’nın tikelleri bilmesiyle ilgili şüphelerin ortadan kalkacağını iddia eder. Ancak kimi düşünürler İbn Meymûn’un inâyet teorisi ile Tanrı’nın ilmi ara-sında kurduğu ilişkiyi problemli görmüştür. O, Tanrı’nın tikelleri bildiği konu-sunda net bir pozisyon almakla birlikte inâyet konusundaki bâtınî anlatımı, Tan-rı’nın tikelleri bilmesiyle ilgili gerçek görüşünü halktan gizlediği şeklinde yorum-lanmıştır. Neticede Delâletu’l-Hâirîn’in ilim ve inâyete ilişkin bölümleri ile bu konuda yazılmış ikincil literatür değerlendirilerek, İbn Meymun’un ortaya koy-duğu inâyet teorisinin Tanrı’nın tikelleri bildiğini göstermede başarısız olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Delâletu’l-Hâirîn, aklî mükemmellik, hak etmeye göre inayet.

Kaynakça

• Acar, Rahim. “Yaratan Bilmezse Kim Bilir? İbn Sînâ’ya Göre Allah’ın Cüz’îleri Bilmesi”. İslam Araştırmaları Dergisi 13 (2005), 1-23.
• Akdağ, Özcan. “Fârâbî’nin İbn Meymûn’a Etkisi: Metin Karşılaştırma”. Bilimname 2020/43 (30 Kasım 2020), 365- 379. https://doi.org/10.28949/bilimname.744144
• Akdağ, Özcan. “Tanrı’nın İlmi: Gazzâlî ve İbn Meymûn’un (Maimonides) Görüşleri Üzerine Bir İnceleme”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 22/1 (2018), 9-32.
• Akdağ, Özcan - Bayder, Osman. "Din-Felsefe Uzlaştırması: İslâm Felsefesinin İbn Meymûn’a (Maimonides) Etkisi Üzerine".İslâmî Araştırmalar 30/1 (2019), 182-191.
• Altıok, Hakan. “Yahudi Filozof Musa İbn Meymûn’un Tanrısal İnayet Görüşünün Kaynağı Olarak Fârâbî”. Medeniyet Düşünürü Fârâbî Uluslararası Sempozyumu. ed. Ejder Okumuş-İlyas Burak. 9-32. Eskişehir: Türk Dünyası Vakfı, 2016.
• Aristoteles. Nikomakhos’a Etik. çev. Saffet Babür. Ankara: Bilge Su, 2009.
• Arkan, Atilla. “Globalleşme Sürecinde Kültür ve Medeniyetler Arası İlişkiler Üzerine Düşünme: İbn Meymun Örneği”. Usul İslam Araştırmaları 13/1 (Haziran 2010), 111-146.
• Arkan, Atilla. İbn Meymun Felsefesinde Tanrı. İstanbul: Değişim Yayınları, 2007.
• Aydın, Mehmet. Fârâbî-İbn Sina Sistemi Işığında İbn Meymun’un Din Felsefesi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ünversitesi, 2003.
• Aydınlı, Yaşar. Farabi’de Tanrı-İnsan İlişkisi. İz Yayıncılık, 2000.
• Aydın, Hasan. “İbn Meymun’da Nedensellik Sorunu”. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi 30 (Aralık 2020), 297- 327.
• Broadie, Alexander. “Maimonides”. çev. Şamil Öçal-Hasan Tuncay. İslam Felsefesi Tarihi. ed. Seyyid Hüseyin Nasr-Oliver Leaman. 2/403-418. İstanbul: Açılım Kitap, 2007.
• Davies, Daniel. “Divine Knowledge and Providence in the Guide of the Perplexed”. Interpreting Maimonides. ed. Daniel Davies-Charles H. Manekin. 152-170. New York: Camridge University Press, 2019.
• Diesendruck, Zvi, Zvi. “Samuel and Moses Ibn Tibbon on Maimonides”. Hebrew Union College Annual 11/ (1936), 341-366.
• Fârâbî. el-Medînetü’l-fâzıla. çev. Yaşar Aydınlı. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2019.
• Fârâbî. es-Siyâsetü’l-medeniyye. çev. Yaşar Aydınlı. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2020.
• Fârâbî. Fusulü’l-medeni, Fârâbî’nin İki Eseri (içinde). çev. Hanifi Özcan. İstanbul: İfav, 2014.
• Fârâbî. Kitabu’l-Cem beyne Ra’yeyi’l-Hakîmeyn. thk. Albert Nasri Nadir. Beyrut: Dârü’l-Meşrik, ts.
• Fekkak, Badr El. “İskender’in İnâye’sinin Dönüşümü: Fârâbî’de İlahi İnayet Olarak Ada-let”. çev. Emine Taşçi Yıldırım. İslamî Araştırmalar 28/1 (2017), 78-86.
• Gazzâlî. Filozofların Tutarsızlığı: Tehâfütü’l-felâsife. çev. Mahmut Kaya-Hüseyin Sarıoğlu. İstanbul: Klasik, 2014.
• Ivry, Alfred L. “Islamic and Greek Influences on Maimonides’ Philosophy”. Maimonides and Philosophy. ed. Shlomo Pines. 139-156. Dordrecht: Martinus Nijhoff Publis-hers, 1986.
• Ivry, Alfred L. “Providence, Divine Omniscience and Possibility: The Case of Maimoni-des”. Divine Omniscience and Omnipotence in Medieval Philosophy. ed. Tamar Rudavsky. 143-161. Dordrecht: Springer Science-Business Media, 1985.
• İbn Meymûn. Delâletu’l-Hâirîn. çev. Osman Bayder-Özcan Akdağ. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2019.
• İbn Meymûn. Delalet’ül Hâirîn. haz. Hüseyin Atay. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1974.
• İbn Rüşd. Tutarsızlığın Tutarsızlığı. çev. Kemal Işık-Mehmet Dağ. İstanbul: Kırkambar, 1998.
• İbn Sînâ. İşaretler ve Tembihler. çev. Ali Durusoy vd. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2005.
• İbn Sînâ, Ekrem Demirli- Ömer Türker. Kitabu’ş-Şifa, Metafizik-II. İstanbul: Litera Yayıncı-lık, 2005.
• İskenderoğlu, Muammer. “Felsefi Nübüvvet Teorisi”. İslam Düşüncesinde Teoriler I: Metafizik. ed. Ömer Türker. 1415-1426. İstanbul: Ketebe Yayınları, 2021.
• Karaman, Hüseyin. İbn Meymûn’da Tanrı-Âlem İlişkisi. Rize: Karadeniz Basın Yayın, 2007.
• Kreisel, Howard. “Moses Maimonides”. History of Jewish Philosophy. ed. Daniel H.Frank and Oliver Leaman. 195- 224. London and New York: Routledge, 2005.
• Kutluer, İlhan. İbn Sînâ ontolojisinde zorunlu varlık. İstanbul: İz Yayıncılık, 2002.
• Marmura, Michael E. “Some Aspects of Avicenna’a Theory of God’s Knowledge of Particu-lars”. Journal of the American Oriental Society 3/82 (Eylül 1962), 299-312.
• Meral, Yasin. Yahudi Düşüncesinde İslam Algısı İbn Meymun (Maimonides) Örneği. Anka-ra: Ankara Okulu Yayınları, 2017.
• Nadler, Steven. “Theodicy and Providence”. The Cambridge History of Jewish Philo-sophy. ed. Steven Nadler-T. M. Rudavsky. 619-652. Cambridge-New York: Camb-ridge University Press, 1963.
• Pines, Sholomo. “The Philosophic Sources of The Guide of the Perplexed”. çev. with on Introduction and Notes by Shlomo Pines, With and Introductory Essay by Leo Strauss. Moses Maimonides, The Guide of The Perplexed I. lxxviii-cxxiii. Chicago-London: The Universty of Chicago Press, 1963.
• Raffel, Charles M. “Providence as Consequent upon the Intellect: Maimonides’ Theory of Providence”. AJS Review 12/1 (1987), 25-71.
• Reines, Alvin J. “Maimonides’ Concepts of Providence and Theodicy”. Hebrew Union College Annual 43/ (1972), 169-206.
• Rudavsky, Tamar. “Maimonides and Averroes on God’s Knowledge of Possibles”. Daat: A Journal of Jewish Philosophy & Kabbalah 13 (1984), XXVII-XLIV.
• Strauss, Leo vd. “The Place of the Doctrine of Providence According to Maimonides”. The Review of Metaphysics 57/3 (2004), 537-549.
• Topaloğlu, Aydın. “Tanrısal İnâyetin Felsefî Anlamı ve Tarihsel Arka PlanıT” 2/27 (2004), 105-119.
• Walker-Ramisch, Sandra (son). “Between the Lines: Maimonides on Providence”. Studies in Religion 1/21 (1992), 29-42.
• Weber, Gadi Charles. “Maimonides and The Epicurean Position On Providence, The Review of Metaphysics”. The Review of Metaphysics 68/3 (2015), 545-572.
• Yıldırım, Emine Taşçi. İslam Felsefesinde İnayet: İbn Sînâ Örneği. Ankara: Gece Kitaplığı, 2020.
• Kutsal Kitap: Tevrat, Zebur İncil. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi – Yeni Yaşam Yayınla-rı, 2009.