Analysis, Translation, and Critical Edition of the work of Umer Chelebi (985/1577-8) on Usul-i Hadis

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 1, 541 - 575, 31.03.2022

Mustafa Celil Altuntaş Azamat Zhamashev

https://doi.org/10.33415/daad.1048211

Cited By: 2

Öz

The importance of the Ottoman period in the history of Islamic sciences and relating things to the authors of the works written in this period and the content have not been surveyed and critiqued at a sufficient level yet. In addition, the thoughts shaped by prejudices that are not based on research about this period stand as the biggest obstacle to understanding the period. For this reason, it is essential to determine the writings of scholars who took part in the central bureaucracy during the Ottoman period, but more importantly, to determine the position of these texts in the Ottoman period literature. In this article, a verification, analysis, and translation of an usûl-i hadîth treatise whose author could not be determined before and which was published incorrectly at the same time were made. This hadith method treatise belonging to Omer Chelebi (d. 985/1577-8) is essential both in terms of being one of the first texts in the field of hadith methodology for the Ottoman period and showing the views of early Ottoman scholars on hadith methodology. All the copies of the treatise found in the libraries of Turkey were analyzed, and the margin notes were recorded in the footnote. In particular, the place of the treatise in the writing of the hadith method in the Ottoman period was tried to be determined.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Ottoman, Hadith methodology, Omer Chelebi, at-Talvih

ÖMER ÇELEBİ’NİN (ÖL. 985/1577-8) USÛL-İ HADÎSE DAİR RİSÂLESİNİN TAHLİL, TERCÜME VE TAHKİKİ

Öz

Osmanlı döneminin İslam ilimler tarihindeki yeri ve bu dönemde yazılan eserlerin gerek müelliflerine nispeti gerekse muhteva tetkik ve tenkidi henüz yeterli seviyede incelenebilmiş değildir. Bunun yanında bu dönemle ilgili araştırmaya dayalı olmayan önyargılarla şekillenmiş düşünceler, dönemin anlaşılmasında en büyük engel olarak durmaktadır. Bu sebeple Osmanlı döneminde özellikle merkez bürokrasisinde görev almış âlimlerin yazdıkları eserlerin tespiti ve bu metinlerin Osmanlı dönemi literatürü içindeki konumunun tetkik edilmesi önem arz etmektedir. Bu makalede daha önce yanlış nispetle yayımlanmış, dolayısıyla müellifi tespit edilememiş bir usûl-i hadîs risâlesinin tahkik, tahlil ve tercümesi yapılmıştır. Esasen Ömer Çelebi’ye (öl. 985/1577-8) ait olan bu hadis usûlü risâlesi, gerek Osmanlı dönemindeki ilk hadis usûlü metinlerinden olması, gerekse erken dönem Osmanlı âlimlerinin hadis usûlüne bakışlarını göstermesi açısından önem arzetmektedir. Bu makalenin tahkik kısmında risâlenin Türkiye kütüphanelerindeki bulunabilen tüm nüshaları incelenmiş, kenar notları da dipnotta kaydedilmiştir. Tahlil kısmında ise özellikle risâlenin Osmanlı dönemi hadis usûlü yazımındaki yeri tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Osmanlı, Hadis Usûlü, Ömer Çelebi, et-Telvîh

Kaynakça

• Altuntaş, Mustafa Celil. “Risâle fi Usûli’l-Hadîs’in İmam Birgivî’ye Aidiyeti”. Balıkesirli Bir İslam Âlimi İmam Birgivî. 2/651-667. Balıkesir: Balıkesir Büyükşehir Bele-diyesi Kültür Yayınları, 2019.
• Atai, Nev’izade Ataullah Efendi. Hadaikü’l-hakaik fi tekmileti’ş-Şekaik. 1 c.’de 1-2 Cilt. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1268.
• Aydın, Osman. “Anadolu Coğrafyasında Hadis Usûlü Çalışmaları: Molla Yegân ve Risâletu Usûli’l-Hadîs”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 44 (2018), 143-165.
• Beyler, Muhammet. “Kemalpaşazâde’nin Hadis Istılahlarına Dair Risalesi: Tahkik, Ter-cüme ve Tahlil”. Osmanlı’da İlm-i Hadis. 453-494. İstanbul: İsar Yayınları, 2020.
• Fasîhu’l-Herevî, Ebu’l-Feyz Muhammed b. Muhammed b. Ali. Cevâhiru’l-usûl fî ilmi hadîsi’r-Rasûl. Hind: ed- Dâru’s-Selefiyye, 2008.
• Fenârî Hasan Çelebi. Hâşiyetü’l-Fenârî ale’t-Telvîh. Kahire: el-Matbaatü’l-Hayriyye, 1322.
• Gaznevî, Sirâceddîn Ömer b. İshak. Şerhu’l-Muğni. Câmiatü’l-Melik Suûd Kütüphanesi, 7172.
• Hatiboğlu, İbrahim, “Molla Yegân ve Risâle fî Usûli’l-Hadîs ‘alâ Tarîki ehli’l-Hadîs ve’l-Usuliyyin”. Hadis Tetkikleri Dergisi. 19 (2021), 373-381.
• Karsi, Davud b. Muhammed. Şerhu risâleti usûli’l-hadis li’l-imam el-Birgivi. Amman: Ervika li’d-Dirâsât ve’n- Neşr, 2016.
• Ömer Çelebi. Risâle fî Usûli’l-hadîs. Milli Kütüphane, 5567.
• Ömer Çelebi. Risâle fî Usûli’l-hadîs. Milli Kütüphane, 4181.
• Ömer Çelebi. Risâle fî Usûli’l-hadîs. Bursa İnebey Kütüphanesi, Ulu Camii, 3521.
• Ömer Çelebi. Risâle fî Usûli’l-hadîs. Süleymaniye Kütüphanesi, Reşid Efendi, 1026.
• Ömer Çelebi. Risâle fî Usûli’l-hadîs. Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, 3782.
• Ömer Çelebi. Risâle fî Usûli’l-hadîs. Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi, 3824.
• Ömer Çelebi. Risâle fî Usûli’l-hadîs. Manisa Akhisar Zeynelzade İlçe Halk Kütüphanesi, 1403.
• Ömer Çelebi. Risâle fî Usûli’l-hadîs. Adana İl Halk Kütüphanesi, 1141.
• Ömer Çelebi. Risâle fî Usûli’l-hadîs. Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi, 2204.
• Ömer Çelebi. Risâle fî Usûli’l-hadîs. Antalya Tekelioğlu İl Halk Kütüphanesi, 96.
• Ömer Çelebi. Risâle fî Usûli’l-hadîs. Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi, 7675.
• Ömer Çelebi. Risâle fî Usûli’l-hadîs. Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, 3670.
• Ömer Çelebi. Risâle fî Usûli’l-hadîs. Süleymaniye Kütüphanesi, Şehid Ali Paşa Kütüpha-nesi, 2811.
• Ömer Çelebi. Risâle fî Usûli’l-hadîs. Tokat Zile İlçe Halk Kütüphanesi, 15.
• Özen, Şükrü. “Teftazânî”. TDV İslam Ansiklopedisi. Erişim 20 Eylül 2021. https://islamansiklopedisi.org.tr/teftazani
• Teftazani, Sa’deddin Mesud b. Ömer b. Abdullah. Şerhü’t-Telvih ale’t-Tavzih. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1996.
• Zeydânî, Müzhiruddîn Hüseyin b. Mahmûd. el-Mefâtîh şerhu’l-Mesâbîh. Kuveyt: Vizâretü’l-Evkâf, 2012.
• Zeynülarab, Ali b. Abdullah. Şerhu Mesâbîhi’s-sünne. Leipzig University Library, 101.