Şihâbüddîn Es-Sühreverdî’de Husûlî Ve Huzûrî Bilgi Açısından Bilgiyi Temellendirmede Kendilik Bilgisinin Rolü

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 2, 951 - 972, 30.09.2022

Beyza Nur Çavuş

https://doi.org/10.33415/daad.1118521

Öz

Bilgi problemi, insanın neyi, nasıl bilebileceği ve nesnenin tam anlamıyla kuşatıcı bilgisine nasıl ulaşılabileceği sorularına dayalı olarak, klasik dönemden çağdaş döneme kadar düşünce tarihi içinde önemli bir yere sahip olmuştur. İslam düşünce tarihi içinde de bilgi problemi, temel bir mesele olarak ele alınıp tartışılmıştır. Biz bu makalede, 12. yüzyılda yaşamış bir İslâm filozofu olan Şihâbüddîn es-Sühreverdî’nin (ö. 587/1191) bilgi problemine yaklaşımını husûlî ve huzûrî bilgi kavramları etrafında inceleyeceğiz. Sühreverdî, Meşşai olarak adlandırılan filozofların bilgi anlayışı olan husulî bilgiyi ele alıp eleştirmektedir. Bir şeyin sûretinin zihinde oluşması olarak tanımlanan husûlî bilgi, herhangi bir şeyi bilebilmek için o şeyin imgesine, sûretine sahip olunması gerektiğini öne sürer. Sühreverdî’ye göre, böyle bir bilgi türü bir imge, duyu verisi ya da sûret aracılığıyla gerçekleşen bir bilgi türü olduğu için nesnenin özünü vermekten uzaktır. Bunun yerine, o, hiçbir ön bilgiye sahip olmaksızın gerçekliğin aracısız/dolaysız bir şekilde idrakiyle elde edilen bir bilgi türü olan huzûrî bilgiyi önermektedir. Kişinin kendini bilmesi huzûrî bilgi ile elde edilen bir bilgi türüdür ve diğer bilgilerin de temelini oluşturur. Sühreverdî, huzûrî bilgi tezi ile hem Aristoteles’e dayalı epistemolojinin nesneye dair tam bir bilgi veremeyeceğini ortaya koymaya çalışır hem de gerçek bilgiye ancak huzûrî bilgi ile ulaşılabileceğini göstermeyi amaçlar.

Anahtar Kelimeler

Husûlî bilgi, huzûrî bilgi, sûret, kendilik bilgisi

The Role of Self-knowledge in Basis of Knowledge in Terms of Conceptual Knowledge and Knowledge by Presence in Shihāb ad-Dīn al-Suhrawardī

Öz

The knowledge problem is based on the questions of what people can know, how they can know, and how they can reach the all-encompassing knowledge of the object. These problems have had an important place in the history of thought from the classical period to the contemporary period. In the history of Islamic thought, the problem of knowledge has been discussed as a fundamental issue. In this article, we will examine how Shihāb ad-Dīn al-Suhrawardī (d. 587/1191), an Islamic philosopher who lived in the 12th century, handled the problem of knowledge. Suhrawardī deals with and criticizes the conceptual knowledge, which is the knowing as the philosophers called Peripatetic. The conceptual knowledge, which is defined as the occurrence of an image of something in the mind, suggests that in order to know something, it is necessary to have an image of that thing. Such type of knowledge, according to Suhrawardī, is far from giving the essence of the object because it is a type of knowledge which realized through an image or sense data. Rather, he proposes knowledge by presence, a type of knowledge that is acquired through direct cognition of reality. In knowledge by presence, one knows something directly without any prior knowledge and any mediation such as form or representation. Self-knowledge is a type of information obtained through knowledge by presence. With the thesis of knowledge by presence, Suhrawardī tries to show that Aristotle’s epistemology cannot give exact knowledge and aims to show that certain knowledge can only be obtained through knowledge by presence.

Anahtar Kelimeler

Conceptual Knowledge, Knowledge by Presence, image, self-knowledge

Kaynakça

• Ali b. Ömer Kâtibi. Şemsiye Risâlesi: Tahkik, Çeviri ve Şerh. çev. Ferruh Özpilavcı. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2017.
• Alper, Ömer Mahir. Aklın Hazzı: İbn Kemmûne’de Bilgi Teorisi. İstanbul: Ayışığı Kitapları, 2004.
• Aydın, Fatih. "Sühreverdî Düşüncesinde Bilginin İmkânı ve Değeri". Tokat İlmiyat Dergisi 8/2 (Aralık 2020), 660- 680.
• Bekiryazıcı, Eyüp. “Burhân’dan Keşf’e Yöneliş ya da Sühreverdî’de Bilginin Kaynağı Problemi”. Ekev Akademi Dergisi 38/13 (Kış 2009), 102-114.
• Cancelliere, Justin. “Suhrawardī and the Problem of Universals”. Sacred Web: A Journal of Tradition and Modernity 42 (Winter 2018), 52-83.
• Cevizci, Ahmet. Bilgi Felsefesi. Say Yayınları, 2018.
• Çatak, Adem. Şihâbeddin Sühreverdî Hayatı, Eserleri ve Tasavvuf Anlayışı, Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2007.
• Dînânî, Ğulamhüseyin İbrâhîmî. İşrâkîliğe Giriş: Sühreverdî Felsefesinde Akıl ve Sezgi. çev. Tahir Uluç. İstanbul: Ketebe Yayınları, 2022.
• Esîrüddin el-Ebherî. Îsâgûcî ve Şerhi. çev. Ferruh Özpilavcı. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2017.
• Hânsârî, Muhammed. Mantık-ı Sûrî. Tahran: Müessese-i İntişârât-ı Âgâh, 2003.
• Hatem, Jad. “Suhrawardi, a Phenomenologist: Ipsety”. Phenomenology and Religion: New Frontiers. ed. Jonna Bornemark, Hans Ruin. 35-45. Södertön: Södertörn University Press, 2010.
• İbn Sînâ. İşaretler ve Tembihler. çev. Muhittin Macit vd., İstanbul: Litera Yayıncılık, 2017.
• Kalın, İbrahim. Varlık ve İdrak: Molla Sadra’nın Bilgi Tasavvuru. çev. Nurullah Koltaş. İstanbul: Klasik Yayınları, 2021.
• Kâtip Çelebi. “İlmin Tarifi ve Bölümlenmesine Dair”. Osmanlı Felsefesi: Seçme Metinler. ed. Ömer Mahir Alper. 405-437. İstanbul: Klasik Yayınları, 2015.
• Kauka, Jari. Self-Awareness in Islamic Philosophy: Avicenna and Beyond. Cambridge: Cambridge University Press, 2015.
• Kauka, Jari. “Suhrawardi’s Knowledge as Presence in Context”. ed. Sylyia Akar vd. 113/309-325. Findland: Studia Orientalia, 2013.
• Kauka, Jari. “Iʿtibārī Concepts in Suhrawardī The Case of Substance”. Oriens 48 (2020), 40-66.
• Khalilov, Salahaddin. “Al-Suhrawardi’s Doctrine and Phenomenology”. Islamic Philosophy and Occdental Phenomenolgy on the Perennial Issue of Microcosm and Macrocosm. 263-277. Netherlands: Springer, 2006.
• Kobayashi, Haruo. “Ibn Sīnā and Suhrawardī on Self-Consciousness: Some Comparative Remarks”. Orient 26 (1990), 62-77.
• Kömürcü, Kamil. İşrâkî Düşüncede Mantığın Yeri. Ankara: İlâhiyât, 2014.
• Kömürcü, Kamil. “Meşşâî Burhândan İşrâki İrfana: Sühreverdî el-Mak’tül’ün Mantık Anlayışı”. Universal Journal of Theology 2/1 (2017), 58-73.
• Kuşpınar, Bilal. İbn-i Sina’da Bilgi Teorisi. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1995.
• Louchakova-Schwartz, Olga. “A Phenomenological Approach to Illuminationist Philosophy: Suhrawardī’s Nūr Mujarrad and Husserl’s Reduction”. Philosophy East and West 65/4 (2015), 1052-1081.
• Nasîrüddin Tûsî. Şerhu’l-İşârât ve’t-tembîhât. çev. Hasan Hasanzâde Âmulî. Kum: Bûstân-i Kitâb-i Kum, 2005.
• Obaidullah, Muhammad. “Suhrawardī and Philosophical Sūfīsm: A Critical Study on the School of Illumination (Ishrāqī)”. Asian Academic Research Journal of Multidisciplinary (April 2015), 1-12.
• Özlem, Doğan. Mantık. İstanbul: Notos Kitap, 2017.
• Özturan, Mehmet. “Epistemik Açıdan Mantıksal Bilgi”. Beytulhikme 8/2 (2018), 771-819.
• Razavi, Mehdi Amin. “Ibn Sina and Suhrawardi’s on Knowledge by Presence (‘Ilm al-huduri)”. Issues in Contemporary Western Philosophy: Islam-West Philosophical Dialogue 6 (May 1999), 439-454.
• Razavi, Mehdi Amin. Suhrawardi and the School of Illumination. New York: Routledge, 2013.
• Sadruddin Şirâzî. el-Hikmetü’l-müte’âliye fi’l-esfâri’l akliyyeti’l-erba’a. ed. Hâmid Nâcî Isfahânî. 9 Cilt. Tahran: Dâru İhyâi’t-Turâs, 1996.
• Seyyid Şerîf Cürcânî. Şerhu’l-Mevâkıf. çev. Ömer Türker. 3 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2015.
• Shihāb ad-Dīn al-Suhrawardī. The Philosophy of Illumination. çev. Sayyed Hossein Nasr, John Walbridge. Utah: Brigham Young University Press, 1999.
• Şihâbüddîn es-Sühreverdî. Hikmetü’l-İşrâk. çev. Eyüp Bekiryazıcı, Üsmetullah Sami. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2015.
• Şihâbüddîn es-Sühreverdî. “Kitabü’l-Meşâri ve’l-mutârahât: el-İlmü’s-sâlis”. Mecmua-i Musennefât-ı Şeyh-i İşrâk. ed. Henry Corbin. I/193-506. Tahran: Müessese-i Mütâleât ve Tahkîkât-ı Ferhengî (Pijûhişgâh), 1993.
• Şihâbüddîn es-Sühreverdî. Kitâbü’t-Telvihât. çev. Ahmet Kamil Cihan, Salih Yalın. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2019.
• Şihâbüddîn Sühreverdî. İşrak Felsefesi Hikmetü’l-İşrak. çev. Tahir Uluç. İstanbul: İz Yayıncılık, 2019.
• Tabâtabâî, Muhammed Hüseyin. Bidâyetü’l-hikme. ed. Abbas Ali Zâriî Sebzevârî. Kum: Müessesetü’n-Neşri’l- İslâmî, 2010.
• Turğay, Fatma. İşrâkî Felsefeye Misâl Âleminden Bakmak. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2019. Türker, Ömer. İbn Sînâ Felsefesinde Metafizik Bilginin İmkânı Sorunu. İstanbul: İSAM Yayınları, 2010.
• Uluç, Tahir. Sühreverdi’nin İbn Sina Eleştirisi. İstanbul: İnsan Yayınları, 2012.
• Yavaş, İmdat. İşrâkî Felsefede Bilgi Problemi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 1986.
• Yazdi, Mahdi Ha’iri. The Principles of Epistemology in Islamic Philosophy: Knowledge by Presence. New York: State University of New York Press, 1992.
• Yenen, Halide. “Sühreverdî Üzerine Araştırmalar -I- Huzûrî Bilgi”. Kutatgubilig: Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi 15 (Mart 2009), 113-134.
• Yezdî, Muhammed Takiyy Misbâh. el-Menhecu’l-cedîd fi ta’lîmi’l-felsefe. çev. Muhammed Abdul Mü’nim el- Hâfânî. Beyrut: Dârü’t-Teârif li’l-Metbûât, 2007.
• Ziai, Hossein. “Shihab al-Din Suhrawardi: founder of the Illuminationist school”. History of Islamic Philosophy. ed. Sayyed Hossein Nasr, Oliver Leaman. 434-462. London: Routledge, 2007.