Why Should The Potential Causes Be Finite? Ibn Sīnā's Approach To Criticisms Of The Aristotelian Explanation

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 2, 459 - 488, 30.09.2024

Kübra Bilgin Tiryaki

https://doi.org/10.33415/daad.1487619

Öz

Causality, at the heart of Aristotelian philosophy, is based on determining four causes: efficient, potential, material, and formal causes. One of the principles that must necessarily be accepted for the four causes is that the causes cannot go on forever and must be based on a First Cause. The material cause is also called the capable cause because it accepts form. In this context, Aristotle in Metaphysics/Alpha Elatton reveals the finiteness of potential causes through two examples. In al-Shifā/ al-Ilāhiyyāt, Ibn Sīnā, on the other hand, deals with the finiteness of causes through the two cases mentioned by Aristotle. Still, he presents this explanation within the framework of his theory of substance. In this context, Ibn Sīnā responds in detail to the four criticisms that the Aristotelian explanation fails to explain the finitude of the potential causes entirely and comprehensively, without specifying who the critics are, and determines that the Aristotelian explanation is consistent and sufficient. According to Avicenna, the main reason for Aristotle’s criticisms is that the explanation of the finitude of the potential causes is based on the “principles of substance (mabādi) in terms of its being substance.” The main issue that binds the criticisms together is the lack of clarity on establishing the relationship between the isti'dā' for change in the substance and the element after the change. One of the main issues that binds the criticisms together is the lack of clarity on establishing the relation between the isti'dād for the change in substance and the element after the change. This article aims to show that Ibn Sīnā’s criticisms of Aristotle’s account of the finitude of the potential causes can be interpreted as gaps identified by Ibn Sīnā himself in Aristotle’s account and that the philosopher constructs and responds to these criticisms to fortify his own theory of substance and isti‘dād.

Anahtar Kelimeler

Islamic Philosophy, Alpha Elatton, Shifā, Causality, Substance, Isti

لماذا يجب أن تكون العلل القابلة محدودة؟ منهج ابن سينا في الرد على الانتقادات الموجهة للتفسير الأرسطي

Öz

تقوم السببية التي هي أساس الفلسفة الأرسطي على تحديد أربع علل: العلل الفاعلة والغائية والمادية والصورية. ومن المبادئ التي يجب قبولها بالضرورة بالنسبة للعلل الأربع أن الأسباب الأربعة لا يمكن أن تستمر إلى الأبد، وأنها يجب أن تستند إلى علة أولى. وتسمى العلة المادية أيضًا بالعلة القابلة من حيث قبولها للصورة. وفي هذا السياق، يبيّن أرسطو في مابعدالطبيعة/ألف الصعري محدودية العلل الممكنة من خلال مثالين. أما ابن سينا في كتاب الشفاء/ الإلهيات فيتناول مسألة تناهي العلل من خلال الحالتين اللتين ذكرهما أرسطو، لكنه يقدم هذا الشرح في إطار نظريته الخاصة في الجوهر. وفي هذا السياق يجيب ابن سينا بالتفصيل على الانتقادات الأربعة الموجهة للتفسير الأرسطي حول عدم قدرة التفسير الأرسطي على تفسير محدودية العلل الممكنة بشكل كامل وشامل، دون أن يحدد من هم المنتقدون، ويقرر أن التفسير الأرسطي متسق وكافٍ. وبحسب ابن سينا فإن السبب الرئيسي لانتقادات أرسطو هو أن تفسير تناهي العلل الإمكانية مبني على "مبادئ (مبادي) الجوهر من حيث كونه جوهرًا". والنقطة الرئيسية التي تربط الانتقادات ببعضها البعض هي عدم توضيح كيفية إثبات العلاقة بين العلة الغائية للتغير في المادة والعنصر بعد التغير. من القضايا الرئيسية التي تربط الانتقادات ببعضها البعض هو عدم توضيح كيفية إثبات العلاقة بين الاستئناس للتغير في المادة والعنصر بعد التغير. يهدف هذا المقال إلى تبيان أن انتقادات ابن سينا لتفسير أرسطو لمحدودية العلل الممكنة يمكن تفسيرها على أنها ثغرات حددها ابن سينا نفسه في رواية أرسطو، وأن الفيلسوف يبني هذه الانتقادات ويرد عليها من أجل تحصين نظريته الخاصة في الجوهر والاستعداد.

Anahtar Kelimeler

الفلسفة الإسلامية, ألف الصعري, الشفاء/ الإلهيات, علية, جوهر, الاستعداد

Kâbil İlletler Niçin Sonlu Olmalı? Aristotelesçi Açıklamaya Yöneltilen Eleştiriler Karşısında İbn Sînâ’nın Yaklaşımı

Öz

Aristotelesçi felsefenin temelinde yer alan illiyet/nedensellik fail, gâî, maddî ve surî illetler olan dört nedenin tespiti üzerine kuruludur. Dört neden için zorunlu olarak kabul edilmesi gereken ilkelerden birisi illetlerin sonsuza kadar gidemeyeceği ve onların bir İlk İllet’e dayanması gerektiğidir. Maddî illet, sureti kabul etmesi bakımından kâbil illet olarak da isimlendirilir. Bu bağlamda Aristoteles Metafizik/ Alfa Elatton’da iki örnek durum üzerinden kâbil illetlerin sonluluğunu ortaya koyar. İbn Sînâ ise eş-Şifâ/ el-İlâhiyyât’ta illetlerin sonluluğu meselesini ele alırken Aristoteles’in bahsettiği iki durum üzerinden hareket eder ancak bu açıklamayı kendi cevher teorisi çerçevesinde ortaya koyar. Bu bağlamda İbn Sînâ, Aristotelesçi açıklamanın kâbil illetlerin sonluluğunu eksiksiz ve kuşatıcı bir şekilde açıklayamadığına yönelik dört eleştiriyi, eleştiri sahiplerinin kim olduğunu belirtmeksizin, ayrıntılı bir şekilde cevaplar ve Aristotelesçi açıklamanın tutarlı ve yeterli olduğunu tespit eder. İbn Sînâ’ya göre Aristoteles’e yönelik eleştirilerin temel nedeni, kâbil illetlerin sonluluğuna ilişkin açıklamanın, “cevher olması bakımından cevherin ilkeleri (mebâdi)” hakkında olduğunun anlaşılmamasından kaynaklanmaktadır. Eleştirileri birbirine bağlayan temel hususlardan birisi cevherdeki değişime yönelik isti‘dâdın, değişim sonrasındaki unsurla ilişkisinin nasıl kurulacağının belirginleştirilememesidir. Bu makale, İbn Sînâ’nın Aristoteles’in kâbil illetlerin sonluluğuna dair açıklamasına yöneltilen eleştirilerin, bizzat İbn Sînâ tarafından Aristoteles’in anlatısında tespit edilen boşluklar olarak yorumlanabileceği ve filozofun söz konusu eleştirileri kendi cevher ve isti‘dâd teorisini tahkim etmek üzere kurgulayıp cevapladığını ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslam Felsefesi, Alfa Elatton, Şifâ /el-İlâhiyyât, İlliyet, Cevher, İsti‘dâd

Kaynakça

• Adamson, Peter. “Yahyá ibn ʿAdī and Averroes on Metaphysics Alpha Elatton”. Documenti e Studi sulla Tradizione Filosofica Medievale 21 (2010), 343-374.
• Alexander of Aphrodisias. On Aristotle’s Metaphysics 2 & 3. çev. William E. Dooley-Arthur Madigan. New York: Cornell University Press, 1992.
• Aristoteles. Metafizik. çev. Ahmet Arslan. İstanbul: Sosyal Yayınları, 2017.
• Aristoteles. Metafizik. çev. Gurur Sev. İstanbul: Pinhan Yayınları, 2016.
• Aristûtâlîs. Mâ ba‘de’t-tabî‘a II. İbn Rüşd. Tefsîru Mâ ba‘de’t-tabî‘a içinde, nşr. M. Bouyges. Beyrut: Dâru’l- maşrık, 1938.
• Aristoteles. Oluş ve Bozuluş. çev. Gurur Sev. İstanbul: Pinhan Yayınları, 2019.
• Avicenna. The Metaphysica of Avicenna/Dânişnâme-i Âlâî. çev. Parwiz Morewedge. New York: Columbia University Press, 1973.
• Bertolacci, Amos. The Reception of Aristotle’s Metaphysics in Avicenna’s Kitab al-Sifa. Leiden-Boston: Brill, 2006.
• Fahreddin er-Râzî. el-Mebâhisu’l-meşrikiyye fî ilmi’l-ilâhiyyat ve’t-tabi‘iyyât I. thk. Mu-hammed Mu‘tasım- billah el-Bağdâdî. Beyrut: Dâru’l-kitâbu’l-Arabî, 1990.
• Hüseyni, Zeynelabidin. Metafizik ve Nedensellik: Hikmetü’l-Ayn Geleneği. Ankara: Eskiye-ni Yayınları, 2023.
• Gutas, Dimitri. Avicenna and The Aristotelian Tradition. Leiden-Boston: Brill, 2014.
• İbn Rüşd. “Ma-ba‘det-tabi‘ati Te’lifu Aristâtâlîs el-Hakîm ve Tefsîrâni Telifu İbn Rüşd”. Nüshateyni Makâlehû Ma-ba‘det-tabi‘ati Mevsûmun bi-hî Makâletü Elifü’s-suğrâ bi-tefsîri Yahyâ b. Adî ve Tefsîri İbn Rüşd. tahkik. Seyyid Muhammed Mişkâti. Tahran: y.y, 1968. 1-54.
• İbn Sînâ. Dânişnâme-i Âlâî. çev. Murat Demirkol. İstanbul: TYEK Yayınları, 2013.
• İbn Sînâ. Fizik II. çev. Muhittin Macit-Ferruh Özpilavcı. İstanbul: Litera Yayınları, 2005.
• İbn Sînâ. el-İşârât ve’t-tenbîhât mea şerhi Nasîruddîn et-Tûsî. thk. Süleyman Dünya. Mısır: Dâru’l-maârif, 1992.
• İbn Sînâ. İşaretler ve Tembihler. çev. Ali Durusoy-Muhittin Macit-Ekrem Demirli. İstan-bul: Litera Yayınları, 2005.
• İbn Sînâ. eş Şifâ/ el-İlâhiyyât. thk. G. Kanavâtî-S. Zâyed. Kahire: el-Hey’etü’l-Âmme li’ş-Şuûni’l-Metâbi’ el- Emiriyye, 1960.
• İbn Sînâ. eş Şifâ/ es-Semâ‘u’t-tabi‘î. thk. Sa‘îd Zâyed. Kahire, el-Hey'etü’l-Mısriyyetü’l-Âmme li’l-Kitâb,1975.
• İbn Sînâ. Metafizik II. çev. Ekrem Demirli-Ömer Türker. İstanbul: Litera Yayınları, 2005.
• İbn Sîna. Oluş ve Bozuluş. çev. Muammer İskenderoğlu. İstanbul: Litera Yayınları, 2008.
• İbn Sînâ. eş-Şifâ/el-Kevn ve’l-fesâd. thk. Mahmûd Kâsım. Kum: Mektebetü’s-semâhatu Ayetullah Uzmâ el- Mera‘şî, 2012.
• İbn Sînâ. et-Ta‘lîkât. thk. Abdurrahman Bedevi. Kum: Mektebetü'l-İ'lami'l-İslâmî, 1984.
• İbn Sînâ. Uyûnu’l-hikme. thk. Abdurrahman Bedevî. Kuveyt: Vekâletü’l-matbûat, 1980.
• Philoponus. “Contra Aristotelem ap Simplicium in Phys. 1178, 7-35 (fr. 132 Wildberg)”. The Philosophy of the Commentators 200-600 AD: a Sourcebook: Logic and Me-taphysics. haz. Richard Sorabji. Ithaca: Cornell University Press, 2005, 179-180.
• Kılıç, Mehmet Fatih. İbn Sînâ’nın Sebeplik Teorisi. Ankara: Elis Yayınları, 2021.
• Türker, Ömer. İslam’da Metafizik Düşünce: Kindî ve Fârâbî. İstanbul: Klasik Yayınları, 2019.
• Üçer, İbrahim Halil. “Antik-Helenistik Birikimin İslâm Dünyasına İntikali: Aristotelesçi Felsefenin Üç Büyük Dönüşüm Evresi”. İslam Felsefesi: Tarih ve Problemler. ed. M. Cüneyt Kaya. İstanbul: İSAM Yayınları, 2013.
• Üçer, İbrahim Halil. “İbn Sînâ’nın Mizaç Tanımı Üzerine: eş-Şifâ/el-Kevn ve’l-Fesâd, VI’nın Karşılaştırmalı Bir Analizi”. İslam Düşüncesinde Mizaç Teorileri. ed. Mehmet Zahit Tiryaki- Kübra Bilgin Tiryaki. Ankara: İlem Yayınları, 2.basım, 2022, 127-163.
• Wisnovsky, Robert. İbn Sînâ Metafiziği: Kaynakları ve Gelişimi. çev. İbrahim Halil Üçer. İstanbul: Klasik Yayınları, 2010.
• Yahya b. Adî. “Aristâtâlîs el-Hakîm Elifü’s-suğrâ mea-tefsîri Ebû Zekeriyyâ Yahyâ bin Adî”. Nüshateyni Makâlehû Ma-ba‘det-tabi‘ati Mevsûmun bi-hî Makâletü Elifü’s-suğrâ bi-tefsîri Yahyâ b. Adî ve Tefsîri İbn Rüşd. tahkik ve Farsça’ya çeviri. Seyyid Mu-hammed Mişkâti. Tahran: y.y, 1968, 2-101.