Din ve Dijitalleşme: Gelenekten Geleceğe Bir Yolculuk

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 3, 441 - 464, 31.12.2024

Furkan Düzenli

https://doi.org/10.33415/daad.1593860

Öz

İletişim ve bilgi teknolojilerinin hızla geliştiği günümüzü tasvir etmek için kullanılan dijital dünya din ilişkisini ele alan bu çalışma, dijital dinin bugününden geleceğe yönelik bir bakış sunmaktadır. Dijitalleşen dinin geleneksel dinden ayrıldığı ritüel ve pratikler bireyin gündelik hayatında düşünme biçimleri ve alışkanlıklar açısından son derece önemli değişimler gerçekleşmektedir. Bununla birlikte birey dini kimlik ve aidiyetlerini sık sayılabilecek sürelerle değiştirmesi hatta dinden çıkma tercihi onu inanç göçebesi haline de getirmektedir. İnanç göçebeliği bireyin dijital platformlar üzerinde oluşturduğu kimlik inşasının yansımasını ifade etmektedir. Yapılan çalışmalar gelecek yıllarda benzeri vakalarla daha sık karşılaşılacağını göstermektedir. Bu nedenle gelecekte ortaya çıkması muhtemel benzeri olgulara karşı bireylerle birlikte dini grup ve kurumların dijital platformlarda yer alarak içerikler üretmeleri gerekmektedir. Çalışma bu eksiği farklı örneklerle incelemektedir.

Anahtar Kelimeler

Sosyoloji, Dijitalleşen Din, Siber Din, İnanç Göçebeliği, Hibrit Dindarlık, Dijital Kimlik İnşası

Religion and Digitalisation: A Journey from Tradition to the Future

Öz

This study, which looks at the relationship between religion and the digital world, a term used to describe today's rapidly developing communication and information technologies, offers a glimpse of the future from the present of digital religion. The rituals and practices in which digitalized religion differs from traditional religion are significant in terms of mindsets and habits in the daily lives of individuals. However, the fact that individuals change their religious identity and affiliation for periods that can be considered frequent and even choose to leave religion makes them religious nomads. Religious nomadism expresses the reflection of the individual's identity construction on digital platforms. Studies show that similar cases will become more frequent in the coming years. With the concern that this and similar situations will become more frequent in the future and against possible similar phenomena, individuals, groups, or organizations should participate in digital platforms and produce content. The study examines this shortcoming through various examples.

Anahtar Kelimeler

Sociology Digitalised Religion, Cyber Religion, Belief Nomadism, Hybrid Religiosity, Digital Identity Construction

Kaynakça

• Akgül, Mehmet. “Medya ve Din: Radyo İletişimi ve Gözyaşı FM Örneği”, Türk İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, 6, 2008.
• Akgül, Mehmet. “Dijitalleşme ve Din”, Marife, 17/2, 2017.
• Akgül, Mehmet. “Dijitalleşme ve Din”, Din ve Hayat TDV İstanbul Müftülüğü Dergisi, 39, 2019.
• Akın, Mustafa Şeref. “Dijital Göçebelik: Deneyim ve Özgürlük”, Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 21(1), 2021.
• Al, Adem. Medyadaki Dini İçerikli Yayınlarla İlgili İzleyici Algısı Araştırması, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Altunay, Alper. “Bir Sosyalleşme Aracı Olarak Yeni Medya”. Selçuk İletişim, 9(1), 2015.
• Arslan, Mustafa. “Değişim Sürecinde Yeni Dindarlık Formları: "Yeni Çağ" İnanışları Örneği”, Değerler Eğitimi Dergisi, 4/11, 2006.
• Bağcı, İkram. “Türkiye’de Sosyal Alanda Yaşanan Kültürel Mücadelelerde Dindarlaşma, Deizm ve Ateizm Süreçleri”, Liberal Düşünce Dergisi 106, 2022.
• Barker, Eileen. Crossing The Boundary: New Challenges to Religious Authority and Control as a Consequence of Access to the Internet, edi. Morten T. Hojsgaard, and Margit Warburg, In: Religion and Cyberspace. London: Routledge, 2005.
• Baykara, Tuncer. Türk Kültür Tarihine Bakışlar, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 2001.
• Bennet, W. Lance. Politik İllüzyon ve Medya, çev. Seyfi Say, İstanbul: Nehir Yayınları, 2000.
• Campbell, Heidi A. and Golan, Oren. “Creating Digital Enclaves: Negotiation of the Internet Among Bounded Religious Communities”, Media, Culture & Society, 33(5), 2011.
• https://doi.org/10.1177/0163443711404464
• Campbell, Heidi A. Digital Religion: Understanding Religious Practice in New Media Worlds, içinde Introduction: The Rise of the Study of the Digital Religion, ed. Heidi A. Campbell, 1-21, London: Routledge, 2013.
• Campbell, Heidi A., Altenhofen, Brian, Bellar, Wendi ve James, Cho, Kyong. “There’s a Religious App for That! A Framework for Studying Religious Mobile Applications”, Mobile Media & Communication, 2(2), 2014.
• Campbell, Heidi A. and Vitullo, Alessandra. “Assessing Changes in the Study of Religious Communities In Digital Religion Studies”, Church, Communication and Culture, 1(1), 2016.
• Castells, Manuel. Enformasyon Çağı: Ekonomi, Toplum ve Kültür, Birinci Cilt: Ağ Toplumunun Yükselişi, çev. Ebru Kılıç, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2003.
• Cieslik, Anna ve Verkuyten, Maykel. “National, Ethnic and Religious Identities: Hybridity and the Case of the Polish Tatars”, National Identities 8(2), 2006.
• Cipriani, Roberto. Sociology of Religion: An Historical Introduction, New Bruncwick: Transaction Publishers, 2015.
• Cole, Brett. “In Brenton Harrison Tarrant’s Australian Hometown, His Relatives Remember Violent Video Games, Trouble With Women”, Washington Post, (20.11.2024), https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-brenton-harrison-tarrants-australian-hometown-his-relatives-remember-violent-video-games-trouble-with-women/2019/03/17/68c6aafe-48ad-11e9-b871-978e5c757325_story.html.
• Coştu, Yakup. Toplumsallaşma ve Dindarlık, London: LAP Lambert, 2017.
• Çakmak, Fikrullah. “Dijital Çağın İnanç Problemi: İnanç Göçebeliği” Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 30 2023.
• Çapcıoğlu, İhsan. “Yeni Kitle İletişim Araçları ve Medya Vaizliği”, Din ve Toplum, 16, 2021.
• Çapçıoğlu, İhsan. “Dijitalleşen Dünya’da Din Antropolojisini Yeniden Düşünmek”, MANAS Journal of Religious Sciences, 2(1), 2023.
• Çuhadar, Mustafa. “Makinizm Çağında Dinsellik”, Medya ve Din Araştırmaları Dergisi (MEDİAD), 3(2), 2020.
• Çuhadar, Mustafa. “Postmodernizm, Dijitalleşme ve Hibrit Dindarlık”. Tevilat 2(1), 2021.
• Dağ, Ahmet. “Dijital ve Transhümanist Dünyada Din ve Dindarın Durumu”, Dijitalleşme Değerler ve Din Sempozyumu, Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları No: 51, 2019.
• Dawson, Lorne L. “Researching Religion in Cyberspace: Issues and Strategies”, Religion on the Internet: Research Prospects and Promises edi. Jeffrey K. Hadden ve Douglas E. Cowan, London: JAI Press/Elsevier Science, 2000.
• Demir, Mehtap. Dijitalleşme ve Emeğin Dönüşümü, edi. Yasin Çakırel, içinde, Dijital Dönüşümün Sektörel Analizleri, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2021.
• Dijk, Jan Van. Ağ Toplumu, çev. Özlem Sakin, İstanbul: Epsilon Yayıncılık, 2016.
• Dobbelaere, Karel. Secularization: An Analysis at Three Levels, Bruxelles: Peter Lang, 2002.
• Düzenli, Furkan. “Dijital Yerliler ve Manipülasyonla Gelen Değişim”, I. Balkan Çalışmaları Kongresi Bildiriler Kitabı, edi. Sevba Abdula, Semran Murtezani ve Bujamin Bela, 2021.
• Ekinci, Fatma. “Sanallaş(tırıl)ma Sürecinde Dini Bilginin Hakikat Problemi”, Medya ve Din Tartışmaları Sempozyum Bildirileri, İstanbul: İstanbul Ticaret Üniversitesi Yayınları, 2015.
• Ertit, Volkan. Sekülerleşme: Dinden Uzaklaşmanın Hikâyesi, İstanbul: Liberte Yayınları, 2014.
• Gee, James Paul. What Video Games Have to Teach us About Learning and Literacy, New York: Palgrave Macmillan Yayınları, 2003.
• Gentile, Douglas A. and Anderson, Craig A.. “Violent video games: The newest media violence hazard”, Media Violence and Children: A Complete Guide for Parents and Professionals Westport: Praeger Publication, 2013.
• Gezginci, Gamze ve Işıklı, Şevki. “Dindar Facebook Etkisi: Türk Kullanıcılar Üzerine Bir Analiz”, Medya ve Din Araştırmaları Dergisi (MEDİAD), 1 (1), 2018.
• Giddens, Anthony. Modernity and Self-Identity. Self and Society in the Late Modern Age, Stanford: Stanford University Press, 1991.
• Günay, Ünver. Din Sosyolojisi, İstanbul: İnsan, 2003.
• Güngörer, Fatma. “Covid-19’un Toplumsal Kurumlara Etkisi”. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Salgın Hastalıklar Özel Sayısı, 2020.
• Güzel, Ebru. “Dijital Kültür ve Çevrimiçi Sosyal Ağlarda Rekabetin Aktörü: Dijital Habitus”, e-Gifder, 4, 2016.
• Haberli, Mehmet. “Dijital Çağda Din ve Dindarlığın Dönüşümü”, Medya ve Din Araştırmaları Dergisi (MEDİAD), 2(2), 2019.
• Halpern, Diane F. Thought and Knowledge: An Introduction to Critical Thinking London: Psychology Press, 2014.
• Hari, Johann. Çalınan Dikkat, çev. Barış Engin Aksoy, İstanbul: Metis Yayınları, 2023.
• Hjarvard, Stig. “The Mediatisation of Religion: Theorising Religion, Media and Social Change”, Culture and Religion, 12(2), 2011.
• Kaplan, Hasan, Sevinç, Kenan ve İşbilen, Nihal. “Doğal Afetleri Anlamlandırma ve Başa Çıkma: Covid-19 Salgını Üzerine Bir Araştırma” Turkish Studies, 15(4), 2020.
• Kirman, M. Ali. “Din Değiştirme Olgusuna Sosyolojik Bir Yaklaşım”. Dinî Araştırmalar, 6(18), 2004.
• Lo, Ming-cheng. “Doctors Within Borders: Profession, Ethnicity, and Modernity in Colonial Taiwan” Berkeley: University of California Press, 2002.
• Lövheim, Mia. “Young People, Religious Identity and the Internet”, Religion Online: Finding Faith on the Internet, edi. Jeffrey K. Hadden ve Douglas E. Cowan, London: Routledge, 2004.
• Lövheim, Mia. “Mediatization and Religion”, edi. Knut Lundby, Mediatization of Communication, Berlin: De Gruyter, 2014.
• Lövheim, Mia ve Axner, Marta. “Mediatised Religion and Public Spheres: Current Approaches and New Questions”, edi. Kennet Granholm, Marcus Moberg and Sofia Sjö, Religion, media and social change, 38-53. London: Routledge, 2014.
• Lundby, Knut. “Mediatization and Secularization: Transformations of Public Service Institutions – The Case of Norway”, Media, Culture, Society, 38(1), 2016.
• https://doi.org/10.1177/0163443715615414
• Meyrowitz, Joshua. No Sense of Place: The Ompact of Electronic Media on Social Behavior, New York: Oxford University Press, 1985.
• Menekşe, Ömer. Dinin Dijitalleşmesi ve Mobil Uygulamalar, edi. Mete Çamdereli, içinde, Dijitalleşen Din, İstanbul: Köprü Yayınları, 2015.
• Oxford Learners Dictionaries, Hibrit Maddesi, (20.11.2024), https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/english/hybrid_2
• Pisters, Patricia. The Neuro-Image: A Deleuzian Film-Philosophy of Digital Screen Culture, Stanford: Stanford University Press, 2012.
• Ritzer, George. Sosyoloji Kuramları, çev. Himmet Hülür, Ankara: De Ki Yayınları, 2011.
• Serrano, Gemma ve De Cesaris, Alessandro. “Towards a Theological Anthropology of the Digital Age: Some Introductory Remarks”, Interdisciplinary Journal for Religion and Transformation in Contemporary Society, 7, 2021.
• Smith, Keri E. Iyall. Hybrid Identities: Theoretical Examinations, Studies edi. Keri E. Iyall Smith and Patricia Leavy in Critical Social Sciences, Leiden: Brill, 2008.
• Stark, Rodney. “Secularization: R. I. P.”, The Secularization Debate içinde ed. William H. Swatos & Daniel V. Olson, s. 41-66, New York: Rowman & Littlefield, 2000.
• Stokel Walker, Chris. “Din, Akıllı Telefonlar ve Sosyal Medya ile Nasıl Değişiyor?” Sophos Akademi, (21.11.2024), https://sophosakademi.org/din-akilli-telefonlar-ve-sosyal-medya-ile-nasil-degisiyor
• Touraine, Alain. “Beyond Social Movements?”, Theory, Culture, & Society, 9(1), 1992.
• Unvan, Melisa ve Özturan, Özgü. “Z Kuşağı Çalışma Alanları: Değişen Ofis Kavramının Tasarımda Mekan Kurgusuna Etkisi”, Mimarlık ve Yaşam Dergisi 5(2), 2020.
• Ünal, Mahir Fatih. “Dijitalleşmenin Transhümanizme Etkisi” ISOPHOS: Uluslararası Bilişim, Teknoloji ve Felsefe Dergisi, 2/2 2019.
• Vatandaş, Saniye. “Sosyalleşme ve Sosyalleşmenin Sosyal Medya Mecralarındaki Anlamsal ve İşlevsel Dönüşümü” Erciyes İletişim Dergisi, 7(2), 2020.
• Wagner, Rachel. Godwired Religion, Ritual and Virtual Reality, Oxford: Routledge, 2012.
• Yorulmaz, Bilal. “Dijitalleşme Kavşağında Din ve Değerler”, Dijitalleşme Değerler ve Din Sempozyumu, Diyarbakır, 2019.