Independent Reference Items in Vesîletü'n-Necât

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 5, 1 - 17, 15.12.2022

Nazmi Alan

https://doi.org/10.5281/zenodo.7422706

Öz

Vesîletü'n-Necât, also known as Mevlid, is a work in the genre of masnavi written by Süley-man Çelebi in 1409. It is a text that tells about important events such as the coming of Muham-met to the world, his becoming a prophet and his ascension.
In this study, in which a textlinguistic analysis was made, the reference element, which is one of the cohesion criteria, was taken as the basis. Halliday and Hasan (1976) discuss the reference under two headings: external reference (exophora) and internal reference (endophora).
In this study, the work prepared by Boz (2022), one of the last studies on Vesîletü'n-Necât, based on his manuscript registered in the İstanbul Millet Library with the number 1357 was examined. By scanning this work, it is seen that with the independent reference elements made with pronouns and adjectives, it is mostly referred to Muhammet, Allah, the umma, the work itself and Süleyman Çelebi.

Anahtar Kelimeler

Süleyman Çelebi, Vesîletü’n-Necât, Textlinguistics, Text, Reference

Vesîletü’n-Necât’ta Bağımsız Gönderim Ögeleri

Öz

Mevlid olarak da bilinen Vesîletü’n-Necât, Süleyman Çelebi’nin 1409 yılında yazdığı mesnevi türünde eseridir. Hz. Muhammet’in dünyaya gelişi ve onun peygamber oluşu, miraca çıkışı gibi önemli olayları anlatan manzum bir metindir.
Metindilbilimsel bir incelemenin yapıldığı bu çalışmada, metinsellik ölçütlerinden olan ve dilbilimin daha çok dilbilgisel alanıyla yakından ilişkili olan bağdaşıklık ölçütlerinden gönderim ögesi esas alınmıştır. Halliday ve Hasan (1976), gönderimi dış gönderim (exophora) ve iç gönderim (endophora) olmak üzere iki başlık altında, iç gönderimi de kendi içinde art gönderim (anaphora) ve ön gönderim (cataphora) olarak ele alır.
Bu çalışmada, Vesîletü’n-Necât ile ilgili son yayınlardan biri olan Boz’un (2022) İstanbul Millet Kütüphanesi’nde 1357 numarada kayıtlı yazmasından hareketle hazırladığı eser incelenmiştir. Bu eser taranarak kişi adılları, işaret adılları, belirsizlik adılları, dönüşlülük adılları, karşıtlılık adılı ve işaret sıfatları ile en çok Hz. Muhammet’e, Allah’a, ümmete, eserin kendisine, Süleyman Çelebi’ye gönderim yapıldığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Süleyman Çelebi, Vesîletü’n-Necât, Metindilbilimi, Metin, Gönderim, Textlinguistics, Text, Reference

Kaynakça

• Akçataş, A. (2001). Dokuzuncu Hariciye Koğuşu Romanı Üzerine Bir Metin Dil Bilim İncelemesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Denizli, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Balyemez, S. (2011). Dede Korkut Hikâyelerinin Metin Dil Bilimsel Yapısı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Boz, E. (2022). Vesîletü’n-Necât (Mevlid), Ankara: Gazi Kitabevi.
• Bozkurt, F. (2022). Metindilbilim Metinsel Bağdaşıklık ve Türkiye Türkçesinde Değiştirim, İstanbul: Kesit Yayınları.
• Bussmann, H. (2006). Routledge Dictionary of Language and Linguistics, London: Routledge.
• Dilidüzgün, Ş. (2008). Türkçe Öğretiminde Metindilbilimsel Bağlamda Uygulamalı Bir Yaklaşım, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Günay, D. (2007). Metin Bilgisi, İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Halliday, M.A.K.ve Hasan, R. (1976). Cohesion in English, New York: Longman.
• Halliday, M.A.K.ve Hasan, R. (1989). Language, Context, and Text: Aspects of Language in a Social-semiotic Perspective, Oxford: Oxford University Press.
• Karataş, Y. (2008). Metin İncelemesinde Söylembilim Yöntemi ‘Binbir Gece Masalları’ Üzerinde Bir Uygulama, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Pekolcay, N. (1992). Mevlid, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Uzun Subaşı, L. (1995). Orhon Yazıtlarının Metindilbilimsel Yapısı, Türk Dilleri Araştırmalan Dizisi: 7. Ankara: Simurg Yayınları.