Kültür Dilbilim: Kuramlar, Yöntemler ve Disiplinlerarası Yaklaşımlar

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 11, 55 - 68, 25.10.2025

Hanim Ahmed

Öz

Bu makale, kültür dilbiliminin kuramsal çerçevesini, temel kavramlarını ve etno-merkezli yaklaşımlarla ilişkisini incelemektedir. Kültür dilbilim, dili yalnızca bir iletişim aracı olarak değil, kültürel şemalar, metaforlar ve kavramlar aracılığıyla şekillenen kolektif bir bilişsel sistem olarak değerlendirir. Sharifian’ın (2011, 2017) kültürel şemalar kuramı ile Palmer’ın (1996) halk bilişsel modeller yaklaşımı, alanın kuramsal temelini oluşturmaktadır. Makalede, kültür dilbilimin söylem çözümlemesi, kavramsal analiz, derlem analizi ve etnografik gözlem gibi yöntemleri nasıl kullandığı tanıtılmıştır. Ayrıca kültür dilbiliminin etno-dilbilim, etnometodoloji, kültürel semantik, etnog-rafya ve etnoloji gibi alanlarla yöntemsel ve kuramsal farklılıkları karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Sonuç olarak, kültür dilbilim, dil-kültür etkileşimini bütüncül ve disiplinlerarası bir yaklaşımla inceleyen dinamik bir araştırma alanı olarak değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kültür dilbilim , kültürel şemalar , kültürel metaforlar , disiplinlerarası yaklaşım , dil-kültür etkileşimi

Etik Beyan

Bu makale için etik kurul izni alınmasına gerek yoktur. Araştırma ve yayın etiğine uygun hareket edilmiştir.

Destekleyen Kurum

Araştırma herhangi bir kurum veya kuruluş tarafından desteklenmemiştir.

Teşekkür

Yoktur

Kaynakça

• Aktay, S. (2020). Kültür Dil bilimi Üzerine Bir Değerlendirme. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 7(52), 229–239.
• Ceyhan, M. Ş., & Kocadaş, K. A. (2024). Kültür Kavramı ve Kültür Değişmesi Üzerine Bir Değerlendirme. Sosyolojik Düşün, 9(1), 118–137.
• Güvenç, B. (2002). İnsan ve Kültür, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Jayathilaka, A. (2021) Ethnography and Organizational Ethnography: Research Methodology. Open Journal of Business and Management, 9, 91-102.
• Jourdan, C. (2006). Pidgins and Creoles Genesis: An Anthropological Offering, (Eds: C. Jourdan & K. Tuite) Language, Culture and Society: Key Topics in Linguistic Anthropology In (pp. 135–155), New York: Cambridge University Press.
• Kamacı Gencer, D. (2019). Toplum Dilbilimde Etnografik-Etnolojik ve Etnome-todolojik Yaklaşımlar, I. Uluslararası Din ve İnsan Sempozyumu “Din, Dil ve İletişim” Tebliğler Kitabı içinde (ss. 68-76), Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Yayınları.
• Kamacı Gencer, D. (2022a). Küreselleşme, Kültür ve Dil, Çanakkale: Paradigma Akademi Yayınları.
• Kamacı Gencer, D. (2022b). İkidillilik ve Çokdillilik Kavramlarına Toplum Dilbi-limsel Bir Bakış, (Ed: E. Hirik, N. Çelik, & S. Hirik), Türk Diline Artzamanlı ve Eşzamanlı Bakışlar İçinde (ss. 111–123), Çanakkale: Paradigma Akademi.
• Kovshova, M. M. (2012). Kognitivnaya Lingvistika i Diskursivnye Praktiki, Flinta: Nauka.
• Kozan, R. (2014). Kültür-Dil Etkileşimi: Kültürel Dilbilim Açısından Bir Değer-lendirme. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(1), 45–58.
• Lakoff, G. (1988). Cognitive Semantics, (Eds: U. Eco, M. Santambrogio, & P. Violi), Meaning and mental representations In (pp. 119–154), Indiana: India-na University Press.
• Lakoff, G. & Johnson, M. (1980). Metaphors We Live By, Chicago: University of Chicago Press.
• Maslova, V. A. (2001). Lingvokulturologiya, Moskova: Akademiya.
• Musolff, A. (2017). Metaphor and Persuasion in Politics, (Eds: E. Semino & Z. Demjén), The Routledge Handbook of Metaphor and Language In (pp. 309–322). New York: Routledge.
• Örnek, S. V. (1967). Etnolojinin Tarihçesi, Başlıca Ekolleri, Görevleri. Anthropo-logy, (4), 165-194.
• Özbent, A. (2013). Dil ve Kültür İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, 55–68.
• Özlem, D. (2000). Kültür Bilimleri ve Kültür Felsefesi, İstanbul: İnkılap Yayımcılık.
• Palmer, G. B. (1996). Toward a Theory of Cultural Linguistics, Austin: University of Texas Press.
• Psathas, G. (2001). Ethnomethodology (Ed: R. Mesthrie), Concise Encyclopedia of Sociolinguistics In (pp. 160–165), Amsterdam: Elsevier.
• Sapir, E. (1929). The Status of Linguistics as a Science. Language, 5(4), 207–214.
• Sharifian, F. (2011). Cultural Conceptualisations and Language: Theoretical Framework and Applications, Amsterdam: John Benjamins Publishing Com-pany.
• Sharifian, F. (2015). The Routledge Handbook of Language and Culture, New York: Routledge.
• Sharifian, F. (2017). Advances in Cultural Linguistics, Australia: Springer. Stepanov, Yu. S. (2001). Konstantı: Slovar’ Russkoy Kul’turı, Мoskova: Akade-mik Proje.
• Teliya, V. N. (1996). Russkaya Frazeologiya: Semanticheskiy, Pragmaticheskiy i Lingvokul'turologicheskiy Aspekty [Russian Phraseology.Semantic, Pragmatic and Linguocultural Aspects], Moscow: Shkola Yazyki Russkoy Kul'tury Publ.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Whorf, B. L. (1956). Language, Thought and Reality: Selected Writings of Ben-jamin Lee Whorf, (Ed: J. B. Carroll) Cambridge: The MIT Press.
• Wierzbicka, A. (1997). Understanding Cultures Through Their Key Words: Eng-lish, Russian, Polish, German, and Japanese, New York: Oxford University Press.
• Williams, R. (2024). Keywords: A Vocabulary of Culture and Society, (Çev. Savaş Kılıç), İstanbul: İletişim Yayınları.