Humboldt’un Ergon/Energeia Kavramları Üzerine: Saussure’ün Langue/Parole Ayrımıyla Karşılaştırmalı Bir Okuma

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 11, 38 - 54, 25.10.2025

Gülden Uçar

Öz

Dil, hem toplumsal hafızada yer alan kalıplaşmış yapılarla hem de bireysel kullanımda ortaya çıkan yaratıcı söylemlerle şekillenen çok yönlü bir varlıktır. Dilin bu yönünü açıklamak üzere Wilhelm von Humboldt, dili ergon ve energeia ayrımıyla anlamaya çalışırken; Ferdinand de Saussure ise benzer biçimde langue ve parole kavramlarına başvurmuştur. Bu makalede, Humboldt’un ergon/energeia ikiliği ile Saussure’ün langue/parole ayrımını kuramsal dayanakları, düşünsel arka planları ve yöntemsel yaklaşımları doğrultusunda karşılaştırmalı olarak incelenmiş; iki yaklaşımın benzeştiği ve ayrıldığı noktalar tartışılmıştır. Çözümle-meler, her iki düşünürün de dili çift kutuplu bir yapı üzerinden tanımladığını; ancak bu kutupları nasıl kavramsallaştırdıkları, aralarındaki ilişkiyi nasıl kurdukları ve bu ayrımı hangi kuramsal amaçlarla kullandıkları bakımından belirgin farklılıklar taşıdığını ortaya koymuştur. Humboldt’ta ergon ve energeia birlikte işleyen, sürekli dönüşen bir süreci betimlerken; Saussure’de langue ve parole analitik olarak kesin çizgilerle ayrılmıştır. Bu yönüyle çalışma, dilin durağan ve değişken yanlarını açıklama çabalarının felsefi ve bilimsel gelenekler doğrultusunda nasıl şekillendiğini göstermiştir

Anahtar Kelimeler

Yapısalcılık , Dilsel ikilikler , Kuramsal dilbilim , Dil/Söz , Er-gon/Energeia

On Humboldt’s Concepts of Ergon and Energeia: A Compara-tive Reading with Saussure’s Langue/Parole Distinction

Öz

Language takes shape through both the established structures of collective memory and the creative expressions of individual use. To make sense of this multifaceted nature, Wilhelm von Hum-boldt approached language through the distinction between ergon and energeia, while Ferdinand de Saussure offered a similar framework with his concepts of langue and parole. This article compares these two theoretical pairs, not only in terms of termi-nology but also by exploring the philosophical underpinnings and methodological approaches behind them. Although both thinkers describe language as a dual system, they differ notably in how they define the components of this duality, how they understand the relationship between them, and what purpose the distinction serves in their work. For Humboldt, ergon and energeia form a constantly evolving process, whereas Saussure’s langue and parole are separated by clearer analytical boundaries. By tracing these differences, the study highlights how various intellectual traditions have shaped different ways of thinking about the stable and changing aspects of language.

Anahtar Kelimeler

Structuralism , Linguistic dichotomies , Theoretical linguistics , Langue / Parole , Ergon / Energeia

Kaynakça

• Aristoteles. (2014). Metafizik (A. Arslan, Çev.; 2. bs.). İstanbul: Sosyal Yayınlar.
• Bakhtin, M. (1975/1981). The Dialogic Imagination: Four Essays (M. Holquist, Ed.; C. Emerson ve M. Holquist, Çev.). Austin: University of Texas Press.
• Benveniste, É. (1966). Problèmes de linguistique générale, Tome I. Paris: Gallimard.
• Bingöl, S. (2024). Wilhelm von Humboldt’da ulusal karakter ve dil ilişkisi. Kaygı. Bursa Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, 23(2), 487-510. https://doi.org/10.20981/kaygi.1492672
• Bopp, F. (1862). A Comparative Grammar of the Sanskrit, Zend, Greek, Latin, Lithuanian, Gothic, German, and Sclavonic Languages (Vol. 3). London: Williams and Norgate.
• Coseriu, E. (1958/1978). Sincronía, diacronía e historia: El problema del cambio lingüístico (3. bs.). Madrid: Gredos. Descartes, R. (1637/2009). Discours de la méthode. Paris: Flammarion.
• Humboldt, W. von. (1836/1988). On Language: The Diversity of Human Language Structure and Its Influence on the Mental Development of Mankind. Cambridge: Cambridge University Press.
• Jakobson, R. (1960). Linguistics and poetics. In T. A. Sebeok (Ed.), Style in language (ss. 350–377). Cambridge, MA: MIT Press.
• Joseph, J. E. (2012). Saussure. Oxford: Oxford University Press.
• Kula, O. B. (2012). Dil Felsefesi – Edebiyat Kuramı I. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Lucy, J. A. (1992). Language diversity and thought: A reformulation of the linguistic relativity hypothesis. Cambridge: Cambridge University Press.
• Normand, C. (2000/2004). Saussure. Paris: Les Belles Lettres.
• Sapir, E. (1929). The status of linguistics as a science. Language, 5(4), 207–214. https://doi.org/10.2307/409588
• Saussure, F. de. (1916/1995). Cours de linguistique générale (C. Bally ve A. Sechehaye, Der.). Paris: Payot & Rivages.
• Schleicher, A. (1869). Darwinism tested by the science of language. London: John Camden Hotten.
• Tesnière, L. (1959). Éléments de syntaxe structurale. Paris: Klincksieck.
• Underhill, J. W. (2009). Humboldt, Worldview and Language. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Vygotsky, L. (1934/1986). Thought and Language. Cambridge, MA: MIT Press.
• Whorf, B. L. (1956). Language, Thought, and Reality: Selected Writings of Benjamin Lee Whorf. Cambridge, MA: MIT Press.