SÜRDÜRÜLEBİLİR ÇEVRE EĞİTİMİ AÇISINDAN TÜRKİYE YÜZYILI MAARİF MODELİNİN SUNDUĞU FIRSATLAR

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 2, 267 - 280, 31.10.2025

Mahmut Özdemirkol

https://doi.org/10.61964/dade.1752966

Öz

Bu çalışma, Türkiye’de son yıllarda uygulamaya konulan Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli (TYMM)’nin sürdürülebilir çevre eğitimi açısından sunduğu fırsatları teorik bir düzlemde analiz etmeyi amaçlamaktadır. Çalışma kapsamında, sürdürülebilir çevre eğitimi ve TYMM’ye ilişkin akademik ve kurumsal dokümanlar incelenmiştir. Veri toplama sürecinde Scopus, Web of Science, Google Akademi ve DergiPark gibi bilimsel platformlardan elde edilen belgeler, belirli kavramsal kodlara göre tasnif edilerek incelenmiştir. Analiz süreci, belge taraması ve tematik değerlendirme tekniklerine dayalı olarak yürütülmüştür. Çalışma bulgularına göre, TYMM çevre eğitimi alanında üç temel katkı sunmaktadır: Değer Temelli Çevresel Duyarlık: Program, “yaşanabilir çevre”, “duyarlılık”, “estetik” ve “temizlik” gibi temel değerler aracılığıyla çevresel sorunları yalnızca bilimsel değil, aynı zamanda etik bir çerçevede ele almaktadır. Çalışma, Türkiye’de çevre eğitimine yönelik politikaların yeniden yapılandırılmasına ve kurumsal kapasitenin geliştirilmesine ilişkin önemli içgörüler sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilir Kalkınma , Çevre Eğitimi , Milli Maarif Programı , Çevresel Değer

TÜRKIYE CENTURY MAARIF MODEL IN TERMS OF SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL EDUCATION

Öz

This study aims to analyze the opportunities offered by the Türkiye Century Education Model (TYMM), which has been implemented in Türkiye in recent years, in terms of sustainable environmental education from a theoretical perspective. Within the scope of the study, academic and institutional documents on sustainable environmental education and TQM were analyzed. During the data collection process, documents obtained from scientific platforms such as Scopus, Web of Science, Google Academy, and DergiPark were classified and analyzed according to sprecific conceptual codes. The analysis process was based on document scanning and thematic evaluation techniques. According to the findings of the study, TYMM offers three main contributions in the field of environmental education: Value-Based Environmental Awareness: The program addresses environmental issues not only scientifically but also ethically through core values such as “livable environment”, “sensitivity”, ‘aesthetics’ and “cleanliness”. The study provides important insights into restructuring policies and institutional capacity building for environmental education in Türkiye.

Anahtar Kelimeler

Sustainable Development , Environmental Education , National Maarif Program , Environmantal Value

Kaynakça

• Akpınar, B., Özer, B., Oral, B., & Köksalan, B. (2024). Türkiye Yüzyılı Maarif Modelinin program geliştirme ve felsefi düzlemden analizi. EKEV Akademi Dergisi, (99), 59–73. https://doi.org/10.17753/sosekev.1489135
• Altan, M. Z., & Yıldırım, T. (2022). Bütüncül eğitim, bütüncül gelişim, bütüncül insan. Eğitimde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 5(1), 68–77. https://dergipark.org.tr/en/pub/eyyad/issue/72044/1085256
• Anton, D. K., & Shelton, D. L. (2011). Environmental protection and human rights. Cambridge University Press. https://books.google.com.tr/books?hl=tr&lr=&id=F_dFYq4oFeYC&oi=fnd&pg=PR4&dq=Anton,+D.+K.,+%26+Shelton,+D.+L.+(2011).+Environmental+protection+and+human+rights.+Cambridge+University+Press.&ots=HS_2GleaNk&sig=G2Z_rTjcy-7juf6CGe1XB4lfN6A&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false
• Biçer, R. (2021). Öğretmen eğitiminde sürdürülebilir kalkınma eğitiminin yeri ve önemi [Yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Bulut, B., & Çakmak, Z. (2018). Sürdürülebilir kalkınma eğitimi ve öğretim programlarına yansımaları. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(4), 2680–2697. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/623591
• Dere, İ., & Çinikaya, C. (2023). Tiflis Bildirgesi ve BM 2030 sürdürülebilir kalkınma amaçlarının çevre eğitimi ve iklim değişikliği dersi öğretim programına yansımaları. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 13(1), 1343–1366. https://doi.org/10.48146/odusobiad.1218188
• Doğan, S., & Aşlamacı, İ. (2025). Türkiye Yüzyılı Maarif Modelinin değer eğitimi açısından analizi. Çukurova Araştırmaları, 11(1), 72–90. https://doi.org/10.29228/cukar.80525 Fatubarin, A. (2014). Towards a better understanding of the concept ‘man and his environment’ through an integrated environment approach. European Journal of Biology and Medical Science Research, 2(3), 49–62. https://eajournals.org/ejbmsr/vol-2issue-3september-2014-2/
• Gökmen, A., Solak, K., & Ekici, G. (2017). Sürdürülebilir kalkınma için eğitim: Öğretmen adaylarının tutumları ile ilişkili olan faktörler. Kesit Akademi Dergisi, 3(12), 462–480. https://dergipark.org.tr/en/pub/kesitakademi/issue/59831/864469
• Kaplan, S. (2000). Human nature and environmentally responsible behavior. Journal of Social Issues, 56(3), 491–508. https://spssi.onlinelibrary.wiley.com/doi/pdfdirect/10.1111/0022-4537.00180
• Karataş, İ. H. (2024). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli hakkında. Alanyazın, 5(1), 6–11. https://dergipark.org.tr/en/pub/alanyazin/issue/82657/1486956
• Korkmaz, G. (2020). Yenilenen öğretmen yetiştirme lisans programlarının sürdürülebilir kalkınma için eğitim bağlamında incelenmesi. İleri Eğitim Çalışmaları Dergisi, 2(2), 111–132. https://dergipark.org.tr/en/pub/ejaes/issue/56678/742200
• Köçer, N. (2025). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Türkçe dersi öğretim programı ve 5. sınıf Türkçe ders kitabının kültür okuryazarlığı bağlamında incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 14(1), 161–171. https://doi.org/10.7884/teke.1589388
• Macit, D., & Aydın, B. N. (2024). Sürdürülebilir pazarlama stratejileri perspektifinden sürdürülebilir ürün yaşam döngüsü yönetimine bibliyometrik bir bakış. Journal of Economics, Finance and Sustainability, 2(2), 137–161. https://doi.org/10.5281/zenodo.14563328
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2024). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli öğretim programları ortak metni. https://tymm.meb.gov.tr/upload/brosur/2024programortakmetinOnayli.pdf
• Sağdıç, A., & Şahin, E. (2015). Sürdürülebilir kalkınma eğitimine yönelik inançlar: Ölçek geliştirme çalışması. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 16(3), 161–180. https://dergipark.org.tr/en/pub/kefad/issue/59449/854079
• Stockholm Konferansı. (1972). Report of the United Nations Conference on the Human Environment, Stockholm, 5–16 June 1972 (UN Doc. A/CONF.48/14). https://www.un.org/en/conferences/environment/stockholm1972
• Tanrıverdi, B. (2009). Analyzing Primary School Curriculum in Terms of Sustainable Environmental Education. Education and Science, 34(151), 89-103. https://doi.org/10.15390/ES.2009.796
• Teksöz, G. (2016). Geçmişten ders almak: Sürdürülebilir kalkınma için eğitim. Boğaziçi University Journal of Education, 31(2), 73–97. https://dergipark.org.tr/en/pub/buje/issue/14781/328411
• Uğraş, M., & Zengin, E. (2019). Sınıf öğretmeni adaylarının sürdürülebilir kalkınma için eğitim ile ilgili görüşleri. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 12(1), 298–315. https://doi.org/10.30831/akukeg.442751
• UNESCO. (1976). The Belgrade Charter: A global framework for environmental education. UNESCO–UNEP International Environmental Education Programme. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000153574
• UNESCO. (2004, October). Draft international implementation scheme for the United Nations Decade of Education for Sustainable Development, 2005–2014. UNESCO. https://earthcharter.org/library/united-nations-decade-of-education-for-sustainable-development-2005-2014-draft-international-implementation-scheme-october-2004/
• Varner, G. E. (1998). In nature’s interests?: Interests, animal rights, and environmental ethics. Oxford University Press.
• World Commission on Environment and Development. (1987). Our common future: Report of the World Commission on Environment and Development (UN Document A/42/427). Oxford University Press. http://www.ask-force.org/web/Sustainability/Brundtland-Our-Common-Future-1987-2008.pdf
• Yapıcı, M. (2003). Sürdürülebilir kalkınma ve eğitim. Sosyal Bilimler Dergisi, 223–229. https://sbd.aku.edu.tr/V1/myapici.pdf
• Yurdakal, İ. H. (2024). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli: 2024 ilkokul Türkçe dersi öğretim programı’nın (1, 2, 3 ve 4. sınıflar) incelenmesi. Temel Eğitim, 6(24), 76–88. https://dergipark.org.tr/en/pub/temelegitim/issue/84158/1513334
• Zelezny, L. C., & Schultz, P. W. (2000). Promoting environmentalism. Journal of Social Issues, 56(3), 365–371. https://doi.org/10.1111/0022-4537.00172
• Zhang, T., Shaikh, Z. A., Yumashev, A. V., & Chlad, M. (2020). Applied model of e-learning in the framework of education for sustainable development. Sustainability, 12, 6420. https://doi.org/10.3390/su12166420