المرجعيات الدينية في فكر الصليبيين وأثرها في فكرة الاستيلاء على القدس: الحملة الصليبية الأولى نموذجًا

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 1, 150 - 176, 27.06.2025

Ayşe Çekiç Çevirmen: Mustafa Hamza

Öz

كانت الحروب الصليبية التي جرت في الفترة الواقعة بين سنة 1095م وسنة 1291م، تنظيمًا كبيرًا عاليًا جدًّا يقوم على دوافع دينية، إلى جانب الأسباب السياسية والاجتماعية والاقتصادية. قامت هذه الحملات المتتابعة على مركزية الاستيلاء على مدينة القدس، ونجحت فكرة ظهور (دولة الله في القدس) في حشد الصليبيين على أنهم جيش الله. إن رؤية طريقة فكرة الاستيلاء على القدس ومسيرتها العملية بوعي جماعي من منظور ديني أيديولوجي للمسيحية من منظور الديانات الإبراهيمية- ستوفر فرصة تحليل عملي للكشف عن درجة إيمان الصليبيين. في هذا الصدد، يركز البحث على مسألة الصليبيين ونظرتهم إلى المرجعيات الدينية في فكرة الاستيلاء على القدس ضمن حدود الحملة الصليبية الأولى. وفي هذا السياق، يحاول البحث التركيز على نقاط الارتكاز الديني التي قادت الجيوش الصليبية إلى القدس، وإسهامها في الدافع الصليبي؛ وذلك من خلال تطبيق مناهج تحليل المصدر والخطاب على المصادر الصليبية، وتقييم الذرائع الدينية للعقل الصليبي، وإسهامها في الدافع الصليبي.

Anahtar Kelimeler

الحملات الصليبية , القدس , المسيحية , الإخلاص , التكتل , الدافع

THE EFFECTS of RELIGIOUS REFERENCES in the CONTEXT of MOTIVATION in the CRUSADERS’ THOUGHT of CAPTURING al-QUDS: THE CASE of THE FIRST CRUSADE

Öz

The Crusades, which occurred between 1095 and 1291, were a highly motivated movement driven by religious, political, social, and economic factors. Through the campaigns, al-Quds was perceived as a city that needed to be captured by the Crusaders, and the belief that the Kingdom of God would be established in al-Quds successfully mobilized the Crusaders as an army of God. From the perspective of the Abrahamic religions, examining the methodology and processes behind the Crusaders’ campaign to capture al- Quds through a collective religious-ideological lens will facilitate an analysis of the Crusaders’ level of faith and conviction. In this regard, the article investigates how religious references were perceived by the Crusaders during the capture of al-Quds within the context of the First Crusade. The contribution of the religious pillars that motivated the Crusader armies’ advance to al-Quds and their mobilizing aspects has been analyzed. In this study, source and discourse analysis methods were applied to Crusader sources to evaluate the religious arguments of the Crusader mindset and their contribution to Crusader motivation.

Anahtar Kelimeler

Crusades , al-Quds , Christianity , Faithfulness , Massiveness , Motivation

HAÇLILARIN KUDÜS’Ü ZAPT ETME DÜŞÜNCESİNDE DİNÎ REFERANSLARIN MOTİVASYON BAĞLAMINDA TESİRİ: I. HAÇLI SEFERİ ÖRNEĞİ

Öz

1095-1291 yılları arasında gerçekleşen Haçlı Seferleri siyasi, sosyal ve ekonomik sebeplerinin yanında; dinî gerekçelere bağlı motivasyonu da oldukça yüksek bir organizasyondur. Seferlerle birlikte Kudüs’ün, Haçlılar tarafından ele geçirilmesi zaruri bir şehir olarak görülüp, Tanrı devletinin Kudüs’te temayüz edeceği düşüncesi Haçlıları Tanrı’nın ordusu olarak harekete geçirmeyi başarmıştır. Semavî dinler açısından Hıristiyanlığın dinî-ideolojik bir bakış açısıyla Kudüs’ü kollektif bir bilinçle zapt etme düşüncesinin yöntem ve sürecindeki işleyişi görmek Haçlıların inanmışlık derecesini ortaya çıkarmaya matuf bir sürecin analizini yapmayı sağlayacaktır. Bu minvalde makale, I. Haçlı seferi sınırları içerisinde Kudüs’ün zaptı düşüncesinde dini referansların Haçlılar tarafından nasıl algılandığı sorusuna odaklanmıştır. Haçlı ordularını Kudüs’e sevk eden dinî dayanak noktalarının Haçlı motivasyonuna sunduğu katkı ve Haçlıları harekete geçirici yönü anlaşılmaya çalışılmıştır. Çalışmada kaynak ve söylem analizi yöntemleri Haçlı kaynaklarına uygulanarak Haçlı aklının dinsel argümanları ve bunun Haçlı motivasyonuna sunduğu katkı değerlendirmeye tabi tutulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Haçlı Seferleri , Kudüs , Hıristiyanlık , İnanmışlık , Kitlesellik , Motivasyon

Kaynakça

• Albert of Aechen. Historia Ierosolimitana History of the Journey to Jerusalem. ed. Susan B. Edgington. Oxford: Clarendon Press, 2007.
• Asbridge, Thomas. Haçlı Seferleri. çev. Ekin Duru. İstanbul: Say Yayınları, 2014.
• Atiya, Aziz S. Crusade, Commerce and Culture. Bloomington: Indiana University Press, 1962.
• Attaleiates, Mikhael. Tarih. çev. Bilge Umar. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2008.
• Anonim Haçlı Tarihi Gesta Francorum. çev. Ergin Ayan. İstanbul: Selenge Yayınları, 2013.
• The Gesta Tancredi of Ralph of Caen. çev. Bernard S. Bachrach - David S. Bachrach. England: Ashgate, 2005.
• Brentano, F. Funk. Les Croisades. 1934.
• Brett, Michael. Fâtımî İmparatorluğu. çev. Fatih Yücel. İstanbul: Kronik Yayınları, 2021.
• Bryennios, Nikephoros. Tarihin Özü. çev. Bilge Umar. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2008.
• Cahen, Claude. Haçlı Seferleri Zamanında Doğu ve Batı. çev. Mustafa Daş. İstanbul: Yeditepe Yayınları, 2016.
• Cheynet, Jean-Claude. Bizans Tarihi. çev. İsmayil Yerguz. Ankara: Dost Yayınları, 2016.
• Cobb, Paul M. Müslümanların Gözünden Haçlı Seferleri. çev. Ekin Duru. İstanbul: Say Yayınları, 2018.
• Cox M. A., George W. Haçlı Savaşları Tarihi. çev. İhsan Durdu. İstanbul: Ark Yayınları, 2018.
• Çekiç, Ayşe. “İhtiyaca Binaen Çağırılan Peygamber: Haçlı Muhayyilesinde İsa Tasavvuru”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 34 (2024): 195-213.
• Çekiç, Ayşe. Kudüs’ün Gölgesinde Eyyûbî-Haçlı İlişkileri 1171-1250 (Savaş, Diplomasi ve Barış). Ankara: Gece Kitaplığı Yayınları, 2020.
• Dawson, Christopher. Batı’nın Oluşumu. çev. Dinç Tayanç. İstanbul: Dergah Yayınları, 1997.
• Demirkent, Işın. Haçlı Seferleri. İstanbul: Dünya Yayıncılık, 1997.
• Diehl, Charles. Bizans İmparatorluğu Tarihi. çev. Selim Sezer. İstanbul: İnkılâp Yayınları, 2018.
• Duruy, Victor. Orta Çağ tarihi. çev. İpek Kalaycıoğlu. Ankara: Fa Kitap Yayınları, 2022.
• Falk, Avner. Franks and Saracens Reality and Fantasy in the Crusades. England: 2010.
• France, John. The Crusades and Expansion of Catholic Christendom 1000-1714. London: Routledge, 2005.
• Fulcher of Chartres. A History of the Expedition to Jerusalem 1095-1127. çev. F.R. Ryan. The University of Tennesse Press, 1969.
• Fulcherius Carnotensis. Kudüs Seferi “Kutsal Toprakları Kurtarmak”. çev. İlcan Bihter Barlas. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayınları, 2009.
• Hillenbrand, Carole. Müslümanların Gözünden Haçlı Seferleri. çev. Nurettin el-Hüseynî. İstanbul: Alfa Yayınları, 2015.
• Hoffer, Eric. Kesin İnançlılar. çev. Erkıl Güner. İstanbul: Olvido Yayıncılık, 2019.
• Jones, Dan. Haçlılar: Kutsal Topraklar Uğruna Yapılmış Savaşların Kanla Yazılmış Öyküsü. çev. Melisa Miller. İstanbul: Kuzey Yayınları, 2020.
• Jotischky, Andrew. Crusading and the Crusader States. Routledge: 2004.
• Kerr, Gordon. Charlamagne’den Lizbon Antlaşması’na Avrupa’nın Kısa Tarihi. çev. Cumhur Atay. İstanbul: Kalkedon Yayıncılık, 2011.
• Komnena, Anna. Alexiad Malazgirt’in Sonrası İmparator Alexios Komnenos Döneminin Tarihi. çev. Bilge Umar. İstanbul: İnkılâp Yayınları, 1996.
• Kostick, Conor. The Social Structure of the First Crusade. Leiden: Brill, 2008.
• Lambert, Malcolm. Ortaçağda Dinsel Sapkınlıklar. çev. Erdem Gökyaran. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2015.
• Michaud, J. F. Histoire des Croisades. Paris. 1860.
• Michaud, J.F. Haçlı Seferlerinin İlginç Olayları. çev. Güray Kırpık. Ankara: Lotus Yayınları, 2011.
• Morrison, Cecile. Haçlılar. çev. Nermin Acar. Ankara: Dost Yayınları, 2005.
• Nicolle, David. Birinci Haçlı Seferi 1096-99. çev. L. Ece Sakar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2013.
• Oldenbourg, Zoe. The Crusades. New York: 1996. Ostrogorsky, Georg. Bizans Devleti Tarihi. çev. Fikret Işıltan. Ankara: TTK Yayınları, 2011.
• Öz, Mustafa. “Hâkim-Biemrillâh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15/199-201. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Peter Tudebodus. Bir Tanığın Kaleminden Birinci Haçlı Seferi Kudüs’e Yolculuk. çev. Süleyman Genç. İstanbul: Kronik Yayınları, 2019.
• Pirenne, Henri. Avrupa Tarihi. çev. Sinan Akbaytürk. İstanbul: Selenge Yayınları, 2022.
• Polat, Ziya. “Fulcherius Carnotensis’te İslam ve Müslüman Algısı”. Turkish Studies 14/1 (2019): 613-632.
• Polat, Ziya. “Kudüs Katliamı Bağlamında Haçlı Seferlerinin Sebepleri”. Milel ve Nihal 16/1 (2019): 175-198.
• Polat, Ziya. “Self-Perception in Fulcher of Chartres: How the Crusaders Saw Themselves”. Jurnal Al-Tamaddun 13/2 (2018): 149-160.
• Raimundus Aquilers. Haçlılar Kudüs’te Bir Papazın Gözünden İlk Haçlı Seferi. çev. Süleyman Genç. İstanbul: Yeditepe Yayınları, 2019.
• Runciman, Steven. Haçlı Seferleri Tarihi. çev. Fikret Işıltan. Ankara: TTK Yayınları, 2008.
• Sırma, İhsan Süreyya. Haçlı Seferleri. İstanbul: Beyan Yayınları, 2013.
• Smith, Jonathan Riley. The First Crusade and the Idea of Crusading. London: Continuum, 2003.
• Smith, Jonathan Riley. What Were the Crusades? San Francisco: Ignatius Press, 2002.
• Tudebode, Peter. Historia de Hierosolymitano Itinere. ed. J.H.-L.L. Hill. Philadelphia: 1974.
• Turan, Osman. Selçuklular ve İslâmiyet. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2010.
• Usta, Aydın. Çıkarların Gölgesinde Haçlı Seferleri. İstanbul: Yeditepe Yayınları, 2016.
• Willermus Tyrensis. Willermus Tyrensis’in Haçlı Kroniği-Başlangıçtan Kudüs’ün Zaptına Kadar-. çev. Ergin Ayan. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2016.
• William Archbishop of Tyre. A History of Deeds Done Beyond the Sea. New York: Columbia University Press, 1943.
• Zonaras, Ioannes. Tarihlerin Özeti. çev. Bilge Umar. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2008.
• Anonymi Gesta Francorum et Aliorum Hierosolymitanorum. thk. Beatrice A. Lees, M.A. Oxford: Clarendon Press, 1924.