THE EFFECT OF LOGICAL INTERPRETATION (MANTIQ) ON THE SOLVING OF THE ISHKĀL (PROBLEM): IN THE CONTEXT OF SŪRA AL—ZUKHRUF, 81

Yıl 2020, Sayı: 1, 85 - 106, 20.09.2020

Servet Demirbaş

https://doi.org/10.5281/zenodo.4036941

Öz

One of the complex issues of tafsīr and Qur’anic sciences is the verses thought to be mushkil. The science of Mushkil al-Qur’ān is closely interested in such verses. According to the muslim belief, there is no real contradiction, mischief and ishkāl in the Qur’an as it is the word of God. However, due to the expressive structure of the Qur'an itself or some deficiencies caused by the addressees themselves, some verses can be thought to be controversial and mushkil at first glance. In order to eliminate these conflicts and to answer the questions in minds, many works have been written about the problems of the Qur'an from the first periods and solutions have been sought. It is a relative judgment to express an opinion on whether or not there is an ishkāl in the word or meaning of a verse. This issue varies according to the scientific understanding and competence of the commentator. A verse that some commentators regard as mushkil is not considered as mushkil according to other commentators. Therefore, there is no complete alliance in the number of mushkil verses and what causes the ishkāl. The studies carried out in order to resolve the meaning of the mushkil verses by analysing them can be evaluated in three categories. The first one is the works that deal with only the mushkil verses. The first systematic work that has reached us from these is the Taʾwīl Mushkil al-Qur’ān of Ibn Qutayba (d. 276/889). Secondly, among the works written on Ulūm alQur’ān, under the title of bāb, the works include Mushkil al-Qur’ān. As we have pointed out above, the most important of these are al-Zarkashī’s (d. 794/1392) al-Burhān fî Ulūm al-Qur’ān and al-Suyūtī's (d. 911/1505) al-İtḳān fī Ulūm alQur’ān. These are the most important resources in this field. The third one is sources of exegesis. While interpreting the Qur’ān, the commentators paid special attention to the mushkil verses and made comments on this subject.

Anahtar Kelimeler

Exegesis, Mushkil al-Quran, Ishkāl, Linguistics, Logic

ZUHRUF SURESİ 81. AYET BAĞLAMINDA İŞKÂLİ GİDERMEDE MANTIKÎ YORUMUN ETKİSİ

Öz

Bu makale, Kur’an-ı Kerim’de anlamca kapalı olduğu ya da kendisinde ihtilafların bulunduğu düşünülen bazı ayetlerdeki işkâlin, Müşkilü’l-Kur’an ilmi çerçevesinde, dilbilimsel ve mantıkî yaklaşımla nasıl çözüme kavuşturulduğunu irdelemeyi amaçlamaktadır. Bunu da Zuhruf süresinin 43/81. ayeti örneğinde değerlendirecektir. Kur’an hem nazım hem de mana olarak Allah tarafından Hz. Peygamber’e vahiy yoluyla indirildiği için, aslında onun lafzında ve manasında her hangi bir işkâl, uyuşmazlık ve ihtilafın bulunmadığı aşikârdır. Fakat zaman zaman bazı ayetlerde ihtilafların ve kapalılıkların olduğundan hareket edilerek işkâl iddia edilmiştir. Müfessirler ve Müşkilü’lKur’an konusunda eser kaleme alan müellifler bu tür ayetleri tahlil etmek için bazı yöntemler geliştirmişler, bu çerçevede genellikle rivayete dayalı verilerle ya da dilbilimsel yorumlarla işkâli çözümlemeye çalışmışlardır. Zamanla tefsir, kelam ve fıkıh gibi İslamî ilimlerde yorum vasıtası olarak kullanılan mantık ilmi de bu tür ayetleri yorumlamada ve müşkillerin çözümünde bir başvuru aracı olarak kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Müşkilü’l-Kur’an, İşkâl, Dilbilim, Mantık

Kaynakça

• Âlûsî, Şihabeddîn es-Seyyid Mahmûd. Ruhu’l-meânî. Beyrut: Dâru ihyâi’tturâsi’l-arabî, ty.
• Âmilî, eş-Şeyh Halîl Yâsîn. Halli müşkilâti’l-Kur’ân. Lübnan: by, 1955.
• Bekiroğlu, Harun. “Mantığın Bir Tefsir Yöntemi Olarak Kullanılması: Muhammed Hâdimî’nin Enfâl Sûresinin 23. Âyetini Tefsiri”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fak Dergisi 14, no. 27 (2015): 51-81.
• Beyzâvî, Nâsuriddîn Ebu’l-hayrât Abdullah b. Ömer. Envâru’t-tenzîl ve Esrâru’t-te’vîl. Mısır: Matbaatu Mustafa el-Bâbî, 1968.
• Çiçek, M. Halil. Müşkilü’l-Kur’an’ı Yeniden Değerlendirmek. İstanbul: Beyan Yayınları, 2016.
• Çiçek, Yakup. “Müşkilü’l-Kur’ân” Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10 (1995): 80-94.
• Dinler, Murat. “Müşkilü’l-Kur’an” FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi 11 (2018/Bahar): 340-348.
• Ebherî, Esîrüddîn el-Mufaddal b. Ömer es-Semerkandî. Îsâgûcî. İstanbul: Salah Bilici Kitabevi, ty.
• Ebû Ubeyde, Ma‘mer b. el-Müsennâ et-Teymî. Mecâzu’l-Kur’an. Mısır: Mektebetü’l-hâncı, ty.
• Firuzâbâdi, Muhammed b. Yakub. el-Kâmûsu’l-Muhît. Beyrut: Müessesetü’rrisale, 2005.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed. el-Mustasfâ min ilmi’l-usûl. tah. Hamza b. Züheyr Hafız. Medîne: ty.
• Heyet. “Müşkül”. Türkçe Sözlük. İstanbul: TDK Yayınları, 2011.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir et-Tûnisî. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: Dâru’tTûnisiyye, 1984.
• İbn Ebî Hâtim, Abdurrahman b. Muhammed b. İdrîs. Tefîru’l-Kur’âni’l-Azîm. tah. Esad Muhammed et-Tabîb. Mekke: Mektebetü Nezâl-Mustafa, 1997.
• İbn Kuteybe, Ebî Muhammed Abdullah b. Müslim. Te’vîlü müşkili’l-Kur’an. nşr. Seyyid Ahmed Sakr. Kahire: Dâru’t-turâs, 1973.
• İbn Melek, Abdullatîf. Şerhu’l-menâr fi’l-usûl li ibni’l-Melek. İstanbul: Salah Bilici Kitabevi, ty.
• Mansûr, Abdullah b. Hamed. Müşkilü’l-Kur’âni’l-Kerim. Demmâm: Dâru’l ibnu’l Cevzî, 1426/2005.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. en-Nüket ve’l- uyûn. Beyrut: Dâru’l-kütübü’l-ilmiyye, ty.
• Muhâsibî, Haris b. Esed. el-Aklu ve fehmü’l-Kurân. tah. Hüseyin el-Kuvvetli. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1971.
• Mukâtil, b. Süleymân Ebü’l-Hasen b. Beşîr el-Ezdî el-Belhî. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. tah. Ahmed Ferîd. Beyrut: Dâru’l-kütübü’l-ilmiyye, 2003.
• Nesefî, Ebu’l-Berekât Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. tah. Yûsuf Ali Büdeyvî. Beyrut: Daru’l-kelimi’d-dayyib, 1998.
• Nîsâbûrî, Mahmûd b. Ebi’l-Hasen. Bâhiru’l-burhân fî meânî müşkilâti’lKur’an. tah. Suâd binti Salih. Mekke: Câmiatü Ümmü’l-Kurâ, 1998.
• Nîsâbûrî, Nizâmüddîn Hasen b. Muhammed b. Hüseyn. Garâibu’l-Kur’an ve ragâibu’l-furkân. tah. eş-Şeyh Zekeriyya Umeyrât. Beyrut: Dâru’l-kütübü’l-ilmiyye, 1996.
• Ragıp el-Isfahânî. el-Mufredât fî Garîbi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-ma‘rife, 2010.
• Ragıp el-Isfahânî. Mukaddimetü câmi't-tefâsîr. tah. Ahmed Hasan Ferhat, Kuveyt: Dâru’d-da‘ve, 1984.
• Râzî, Fahreddîn. Mefâtîhu’l-Gayb. Beyrut: Dâru ihyâi’t-turâsi’l-arabî, 1997.
• Subkî, Behâuddîn. Arusu’l-efrâh fî şerhi telhîsı’l-miftâh. tah. A‘yîd el-Hamîd Hündâvî. Beyrut: el-Mektebetü’l-asriyye, 2003.
• Suyûtî, Celâleddîn Abdurrahmân. el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’an. tah. Ahmed b. Ali. Kahire: Dâru’l-hadîs, 2006.
• Sülün, Murat. “Mahiyeti, Sebep ve Çözümleri Çerçevesinde Müşkilü’lKur’an”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15, no. 3 (Ekim 2000): 330-345.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u’l-Beyân fî tefsiri âyi’l-Kurʾân. tah. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. Kahire: Dâr-ı hicr, 2001.
• Yerinde, Adem “İlk Bakışta Çelişki Görünümü Veren Müşkil Ayetler ve Etrafında Oluşan Bilimsel Edebiyat”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16 (2007): 29-61.
• Yerinde, Adem. “Müşkilü’l-Kurân”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32: 164-167. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Cârullah Mahmûd b Ömer. Tefsîru’l-keşşâf an hakâiki’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl fî vucûhi’t-te’v’il. Beyrut: Dâru’lma‘rife, 2009.
• Zerkeşî, Burhâneddin Muhammed. el-Burhân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. tah. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahîm. Kahire: Mektebetü Dârı’t-Turâs, ty.