Prophet Mohamed's Prominent Spiritual Values Regarding His Lea­dership

Yıl 2024, Sayı: 8, 129 - 161, 20.03.2024

Fazilet Seçil Kalyoncu

Öz

Leadership and spirituality are among the main topics that have been given importance and researched in recent years. It has been understood that classical prescriptions devoid of spirituality do not lead to permanent success in leadership. Since leadership is not just a process of implementing appropriate strategies, having certain skills and being different from others. Spirituality is the key concept to success in all of life because it includes faith, religion, culture and tradition. Prophet Mohamed prioritized spirituality both in his prophecy and in his all life. The subject of the study is to approach leadership from a spiritual perspective and explore the spiritual values that were prominent in the leadership of Prophet Mohamed. In this context, the study aims to observe the lasting achievements of the Prophet Mohamed with the help of Allah in terms of leadership. In the study, the spiritual values that emerged throughout Mohamed's life are presented by giving examples from real life events. Qualitative research was conducted for the study and document analysis method was used. Since this research covers an interdisciplinary field, the Holy Quran, hadith sources, Islamic history books, Arabic and Turkish dictionaries, social psychology sources, psychology of religious sources, and sociology of religion sources were reviewed. The study consists of two main parts and conclusion. After a general introduction, the first chapter covers method and spirituality conceptually. The second part explained the spiritual values in the leadership reflections of Prophet Mohamed. These values can be summarized as positive perspective, authenticity, peace, conscience, wisdom, trust, balance, patriotism, piety, truthfulness, perseverance and love. In the conclusion, the importance of spirituality in leadership is mentioned and it is emphasized that Prophet Mohamed, who is an example for humanity, acted with spiritual values in every aspect of his life. In this context, spirituality is considered as a force that leads to success in leadership. As a result, this study synthesized the spiritual values that came to the fore in the leadership of Prophet Mohamed from the incidents that took place.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Prophet Mohamed, Leadership, Spirituality, Spiritual Values

Hz. Muhammed'in Liderliğinde Öne Çıkan Manevi Değerler

Öz

Liderlik ve maneviyat son yılların önem verilen, araştırılan başlıca konularındandır. Maneviyattan yoksun klasik reçetelerin liderlikte kalıcı başarıya ulaştırmadığı anlaşılmıştır. Çünkü liderlik sadece uygun stratejileri hayata geçirmek, bazı becerilere sahip olmak ve diğerlerinden farklı olmakla yürütülen bir süreç değildir. Maneviyat; inancı, dini, kültürü, geleneği de içine alan geniş bir kavram olduğu için tüm yaşamda başarıya götüren anahtar niteliğindedir. Hz. Muhammed gerek peygamberliğinde gerekse tüm yaşamında maneviyatı ön planda tutmuştur. Çalışmanın konusu; liderliğe manevi bakış açısıyla yaklaşıp, Hz. Muhammed’in liderliğinde öne çıkan temel manevi değerleri araştırmak üzerinedir. Bu bağlamda çalışmanın amacı, manevi değerleri özüne yerleştiren Hz. Muhammed’in, liderlikle ilgili hususlarda Allah’ın da yardımıyla sağladığı kalıcı başarıları gözlemlemektir. Bu nedenle Hz. Muhammed’in liderliği esnasında öne çıkan manevi değerlere, yaşanmış olaylardan örnekler sunularak yer verilmiştir. Çalışma için nitel araştırma yapılmış, doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Bu araştırma disiplinler arası bir alanı kapsadığından, Kur’an-ı Kerim, hadis kaynakları, İslam tarihi kitapları, Arapça ve Türkçe sözlükler, sosyal psikoloji kaynakları, din psikolojisi kaynakları, din sosyolojisi kaynakları taranmıştır. Çalışma iki ana bölüm ve sonuçtan oluşmuştur. Genel bir girişten sonra ilk bölüm liderlik ve maneviyatı kavramsal olarak ele almıştır. İkinci bölüm Hz. Muhammed’in liderlik yansımalarında manevi değerleri açıklamıştır. Bu değerler olumlu bakış açısı, içtenlik, barış, vicdan, bilgelik, güven, denge, vatanseverlik, takva, doğruluk, azim ve sevgi olarak özetlenebilir. Sonuç bölümünde ise liderlikte maneviyatın öneminden bahsedilmiş, insanlığa örnek olan Hz. Muhammed’in yaşamında her konuda manevi değerlerle hareket ettiği vurgulanmıştır. Bu bağlamda maneviyat, liderlikte başarıya götüren bir güç olarak değerlendirilmiştir. Sonuç olarak bu çalışma, Hz. Muhammed’in liderliğinde öne çıkan manevi değerleri, yaşanan olaylardan sentezleyerek ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Hz. Muhammed, Liderlik, Maneviyat, Manevi Değerler

Kaynakça

• Aktan, A., (2017), İslam Tarihi, 6. Basım, Ankara: Nobel Yayın.
• Apak, H., (2018), Sosyal Hizmet ve Maneviyat: Sosyal Çalışmacılar Üzerine Bir Alan Araştırması. İstanbul: Bir Yayıncılık.
• Arıkan, S., (2001), Otoriter ve Demokratik Liderlik Tarzları Açısından Atatürk' ün Liderlik Davranışlarının Değerlendirilmesi, H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(1), 231-257.
• Aslan, Ş., (2009), Duygusal Zekâ Dönüşümcü ve Etkileşimci Liderlik, Ankara: Nobel Yayınevi.
• Aslan, Ş., (2013), Geçmişten Günümüze Liderlik Kuramları: Sağlık Yönetimi Bakış Açısıyla, Konya: Eğitim Yayınevi. 
• Ayverdi, İ., (2005), Misalli Büyük Türkçe Sözlük, C.2, İstanbul: Kubbealtı.
• Baloğlu, N., Karadağ E., (2009), Ruhsal Liderlik Üzerine Teorik Bir Çözümleme, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 15(58), 165-190.
• Bardakoğlu, A., (1998), “Hırsızlık”, (D.İ.A) Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C 17, s 384-396, İstanbul: TDV Yayınları.
• Bennis, W. G., (1989), On Becoming A Leader. 20. Edition, Newyork: Addison-Wesley.
• Bertrand, A., (2000), Ahlak Felsefesi, (Sadeleştiren: Hayrani Altıntaş), 2. Baskı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Bolay, S. H., (1989), “Aklı Selim”, (D.İ.A) Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C 2, s 275-276, İstanbul: TDV Yayınları
• Bowlby, J., (2021), Bağlanma, (Çev. Tuğrul Veli Soylu), İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail, (1422/2001), El-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ, (Nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr). 8 Cilt. 2. Basım, b.y.: Dâru Tavki’n-Necât.
• Bulaç, A., (2006), Asr-ı Saadet’te Bir Arada Yaşama Projesi: Medine Vesikası, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, IV.Cilt, 103-126, İstanbul: Beyan Yayınları.
• Canikli, İ., (1996), Hadislere Göre Yöneticilere İtaatın Sınırları, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Canikli, İ., (2019) Siyasi Düşüncenin Oluşumunda Hadislerin Rolü, Ankara: Fecr Yayınları.
• Covey, S., (2013), Etkili İnsanların Yedi Alışkanlığı, (Çev. Osman Deniztekin, Filiz Nayır Deniztekin), 47.Baskı, İstanbul: Varlık Yayınları.
• Cüceloğlu, D., (2017), Korku Kültürü, 2. Baskı, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Çağrıcı, M., (1991), “Azim”, (D.İ.A) Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C 4, s.328-329.
• Çağrıcı, M., (2010), “Şükür”, (D.İ.A) Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C 39, s. 259-261, İstanbul: TDV Yayınları.
• Çağrıcı, M., (2012), “Vatan”, (D.İ.A) Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C 42, s 563-564, İstanbul: TDV Yayınları.
• Çubukçu, A., (1994), “Ebu Cendel”, (D.İ.A) Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C 10, s. 118-119, İstanbul: TDV Yayınları.
• Çubukçu, İ.A., (2007), Allah’ın Varlığının Delilleri, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fak. Yayınları.
• Demir, O., (2013), “Vicdan”, (D.İ.A) Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C 43, s. 100-102, İstanbul: TDV Yayınları.
• Düzgüner, S., (2016), Nereden Çıktı Bu Maneviyat: Manevi bakımın Temellerine İlişkin Kültürlerarası Bir Analiz, A. Ayten, M. Koç ve N. Tınaz (Eds), Manevi Danışmanlık ve Rehberlik, C 1, s. 17-43. İstanbul: Dem Yayınları.
• Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî, (1405/1985), El-Müsned, (Nşr. Ebû Hâcir Muhammed Saîd Besyûnî), Beyrut.
• Eken, İ., Serdaroğlu A., İskender Y., Atay İ., (1979), Seçme Hadisler, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Eren, H (Ed.)., (1988), Türkçe Sözlük, C: I, II, Ankara: Türk Dil Kurumu Basımevi.
• Erul, B (Ed.)., (2016), Hz. Peygamber’in İzinde, Ankara: DİB Yayınları.
• Esed M., (2002), Kuran-ı Kerim ve Tefsiri, İstanbul: İşaret Yayınları.
• Fidanoğlu, A., (2016), Otokratik ve Demokratik Liderlik Tarzının Lidere ve Takıma Olan Güvene Etkisi: Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesinde Deneme Modelli Araştırma, Hasan Kalyoncu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep.
• Franckh, P., (2019), Rezonans Kanunu, (Çev. Bengisu Akipek), İstanbul: Koridor Yayıncılık.
• Fromm, E., (1993), Erdem ve Mutluluk, (Çev. Ayda Yörükan), Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Gilbert, P. (2006), Breathing Out-Breathing In Reaching The Spirit, Social Perspectives Network. London: SPN, 7 (15).
• Goleman, D., Boyatsiz R. ve MCKEE, A., (2006), Yeni Liderler, (Çev. Filiz Nayır Deniztekin- Osman Deniztekin), 5. Baskı, İstanbul: Varlık Yayınları.
• Goleman, D., (2011), İşbaşında Duygusal Zekâ, 9. Basım, (Çev. Handan Balkara), İstanbul: Varlık Yayınları.
• Göcen, G., (2018), Şükür, Çapçıoğlu, İ. ve Yıldız M. (Ed.), Birey Toplum ve Değerler, Ankara: Grafiker Yayınları.
• Güçlü, N. (Ed.), (2016), Liderliğe Genel Bir Bakış, Eğitim Yönetiminde Liderlik: Teori Araştırma ve Uygulama, Ankara: Pegem Akademi.
• Güney, S., (2012), Liderlik, Ankara: Nobel Yayın.
• Güngör, Ö., (2015), Çalışan Gençlik ve Değerler, Ankara Akçağ Yayınevi.
• Güngör E., (2020), Ahlak Psikolojisi ve Sosyal Ahlak, Yer-Su Yayınları: Ankara.
• Hatiboğlu, S., (2016), Hilafetin Kureyşliliği, Ankara: Otto Yayınları.
• Hökelekli, H., (2013), Psikoloji Din ve Eğitim Yönüyle İnsani Değerler, İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.
• İbn Abdülber en-Nemerî, (1387-1407/1967-87), et-Temhîd li-mâ fi’l-Muvaṭṭaʾ mine’l-meʿânî ve’l-esânîd (Nşr. Saîd Ahmed E‘râb), Tıtvân, I, 2.
• İbn Hişam (2001), Türkçe Terc. Siret-i İbn-i Hişam, (Çev. Hasan Ege), C. I-IV, İstanbul: Kahraman Yayınları.
• İbn Kesir (2001), Ibn Kesir el-Bidaye ve’n-nihaye, Büyük İslam Tarihi, (Çev. Mehmet Keskin), C. III-IV, İstanbul: Çağrı Yayınları.
• İbn Manzur (1299-1308), Ebu'l-Fadl Cemalüddin Muhammed, Lisanu’l Arab, Dar-ul Marife, Beyrut, tsz, 1/15, “hls” md. Beyrut.
• İbn Manzur (1299-1308), Ebu'l-Fadl Cemalüddin Muhammed, Lisanu’l Arab, Dar-u Sadr, tsz, 3/445, “vcd” md. Beyrut.
• İbn Seyyidünnâs (1413/1992), Uyûnü’l-es̱er (Nşr. Muhammed el-Îdü’l-Hatrâvî – Muhyiddin Müstû), Medine-Dımaşk.
• İbn Teymiyye, (1413/1992), et-Tevekkül ʿalellāh ve’l-aḫẕ bi’l-esbâb (nşr. Ebü’l-Mecd Harek), Kahire.
• İmam Celaleddin Es- Suyuti., (2015), El Camius Sağir Hadis Kitabı, (Çev. Seyit Avcı), Konya: Serhat Kitabevi
• Karakaş S., (2021), Psikoloji Sözlüğü, Ankara: Afşar Medya Yayınları.
• Karataş, M., (2012), Peygamberimizin Beden Dili, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kılıç, C., (2015), Vicdan, Ö. Güngör (Ed.), Çalışan Gençlik ve Değerler, Ankara Akçağ Yayınevi.
• Kongar, E., (1994), Atatürk Üzerine, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Köksal, M. A., (1987), İslam Tarihi, C: I, II İstanbul: İrfan Yayınevi.
• Köksal, M. A., (1987), İslam Tarihi, C: VI İstanbul: İrfan Yayınevi.
• Köksal, M. A., (1987), İslam Tarihi, C: VIII İstanbul: İrfan Yayınevi.
• Kömürcü Ş., (2009), İleri Evre Kanserde Bakım El Kitabı, Ankara: Türkiye Klinikleri Yayınevi
• Muhammed b. Ömer el-Vâkıdî, (1404/1984), Kitâbü’l-Meġāzî (Nşr. M. Jones), I-III, London 1965-66, Beyrut.
• Müslim b. Haccâc (1411/1991), eṭ-Ṭabaḳāt (Nşr. Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasan b. Mahmûd b. Selmân), Riyad, 93-136. Riyad.
• Müslim (1374-75/1955-56), Ṣaḥîḥ (Nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkī), Kahire.
• Nişancı, A., (2023), Erdemli Bir Topluma Ulaşmada Merhamet ve Eğitimine Dair, Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6(1), s 31-55.
• Önkal, A., Özel, A., (1998), “Hicret”, (D.İ.A) Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C 17, s 462-466, İstanbul: TDV Yayınları.
• Özdek, R., (1990), Türklerin Altın Kitabı, Tercüman Yayınevi: İstanbul.
• Özdemir, V., (2014), Modern Teoriler Açısından Hz. Muhammed (S.A.S.)’in Örnek Liderliği, İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Özdoğan, Ö., (2009), Mutluluğu Seçiyorum, Ankara: Özden Öze Yayınları.
• Özdoğan, Ö., (2010), İsimsiz Hayatlar: Manevi ve Psikolojik Yaklaşımla Arınnma ve Öze Dönüş, 4. Baskı, Ankara: Özdenöze Yayınları.
• Özdoğan, Ö., (2010), Aşkın Yanımız Maneviyat, 2. Baskı, Ankara: Özdenöze Yayınları.
• Özdoğan, Ö., (2020) Kanser Hastası ve Ailesine Manevi Bakım Tıbbi Onkoloji, Filiz Çay Şenler (Ed.), Onkolojide Palyatif Bakım, Ankara:Türkiye Klinikleri.
• Özdoğan, Ö., (2021), Kanser ve Maneviyat Psikoonkoloji, Ali Çayköylü (Ed.), Kanserli Hastaya Psikososyal Bakış, Ankara: Türkiye Klinikleri.
• Özel, A., (2015), Yönetici Peygamber Hz. Muhammed, İstanbul: Küre Yayınları.
• Özkan, M., (2010), Hudeybiye Antlaşması Özelinde Hz. Ömer’in Kişilik Tahlili Denemesi, Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, İstem, 8(15), s 43-59.
• Püsküllüoğlu, A., (2004), Türkçe Sözlük, Ankara: Arkadaş Yayınları.
• Ragıp el-İsfahani (1381/1961), el- Müfredat, (Nşr. M. Seyyid Kilani), Kahire.
• Sarıçam, İ., (2003), Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı, Ankara: DİB Yayınları.
• Seyyid Şerif el-Cürcani, (1403/1983), Kitabü’t-Ta’rifat, “mana” md., Beyrut 1403/1983.
• Seyyid eş-Şerîf el-Cürcânî, (1985), Kitâbu’t-Ta’rifât, Mektebetu’l-Lübnân, Beyrût 1985, s.152.
• Seyyid Şerif el-Cürcani, (1993), Kitabü’t-Ta’rifat, Arapça-Türkçe Terimler Sözlüğü (Trc. Arif Erkan), İstanbul: Bahar Yayınları.
• Seyyid Şerif el-Cürcani, (1997), Kitabü’t-Ta’rifat, Arapça-Türkçe Terimler Sözlüğü (Trc. Arif Erkan), İstanbul: Bahar Yayınları.
• Schnitker, Emmons, (2007), “Patience as Virtue Religious and Psychological Perspectives”, Research in the Social Scientific Study Of Religion, Volume 18, Leıden University: Holland.
• Sinanoğlu, M., (2001), “İslam”, (D.İ.A) Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C 23, ss 1-2, İstanbul: TDV Yayınları.
• Türk Dil Kurumu, (2023), Sözlük, “Barış”, Erişim Tarihi 12.05.2023, Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr/
• Türker, B., (2004), Liderlik, Ankara: Elma Yayınevi.
• Türkmen, B. ve Türkmen, M., (2020). İslâm Kelimesinin Semantik Analizi, Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi (UKSAD), 6 (1), s.225-249.
• Uğurluoğlu, Ö. ve Çelik, Y., (2009), Örgütlerde Stratejik Liderlik ve Özellikleri, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 12(2).
• Uludağ, S., (2010), “İslam”, (D.İ.A) Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C 39, ss 484-486, İstanbul: TDV Yayınları.
• Uzun, M. İ., (2013), “Yar-ı Gar”, (D.İ.A) Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 43, s. 324.
• Yargıcı, A., (2014), Al-i İmran Suresinin 159. Ayeti Bağlamında Hz. Peygamberin Şefkat ahlakının Unsurları, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, yıl:19, Sayı 31.
• Yıldız, M., (2018), Güven, İ. Çapçıoğlu, ve M. Yıldız (Ed.), Birey Toplum ve Değerler, Ankara: Grafiker Yayınları.
• Yiğit, İ., (2007), Peygamberler Tarihi, İstanbul: Kayıhan Yayınları.