The Systems of Fatwa and Judiciary in Algeria during the Ottoman Era: A Study of Administrative, Social, and Political Developments
Öz
This paper examines the systems of the judiciary and fatwa in Algeria during the Ottoman era (1516-1830), focusing on the administrative, social, and political developments that characterised this period. Before the Ottoman rule, fatwa issuance relied on local scholars who were informally consulted on religious and legal matters. With the arrival of the Ottomans, fatwa became an official state function, with the appointment of two muftis: one following the Maliki school (predominant among the local population) and the other adhering to the Hanafi school (the official school of the Ottoman state). The judiciary was similarly reorganised, with the establishment of dual Sharia courts (Hanafi and Maliki) and scholarly councils that served as appellate bodies. In major cities such as Algiers, Constantine, and Oran, the judicial system was highly structured, featuring Sharia courts and scholarly councils to oversee complex cases. In contrast, rural areas relied on tribal leaders and customary councils to resolve disputes, reflecting the distinction between urban and rural regions. This period also saw the association of judicial and fatwa positions with specific families, such as the Kadura family in Algiers, which contributed to the stability of the judicial system. This study analyzes the criteria for appointing muftis and judges, which included scholarly competence, political loyalty, and public opinion. It also highlights the challenges faced by muftis and judges, including political pressures and the risks they encountered when opposing the authorities. Additionally, the study sheds light on how local factors interacted with Ottoman influences to shape a judicial and fatwa system that maintained social and religious stability. In conclusion, this paper demonstrates how the judiciary and fatwa systems in Ottoman Algeria played a crucial role in promoting social and religious cohesion while balancing local traditions with Ottoman administrative requirements. This research contributes to a deeper understanding of the legal and religious dynamics in Ottoman Algeria and their lasting impact on the region.
In addition, religious and cultural diversity characterized Ottoman Algeria, with non-Muslim communities such as Jews and foreign nationals living within its borders. The judicial system for these communities was organised through special frameworks, such as rabbinical courts for Jews and consular courts for foreign nationals. Rabbinical courts handled civil matters like marriage, divorce, and inheritance, while criminal cases and disputes involving non-Jews were referred to Islamic Sharia courts.
Anahtar Kelimeler
Judiciary and fatwa system Algeria Ottoman Empire Maliki school of jurisprudence Hanafi school of jurisprudence Sharia courts
Kaynakça
- Ahmed b. el-Mubârek İbnü’l-'Attâr, Târîhu beledi Kasantîna, thk. Abdullah Hammâdî (Kasantîna: Dârü’l-fâiz, 2011.). google scholar
- Baosman, Abdurrahman. el-Kadâ’ fî mintıkati Tuvât hilâle’l-karneyn H. 17/M. 18. Cezayir: Câmi‘atu Vehrân, Doktora Tezi, 2016. google scholar
- Bel'âlim, ‘Abdüsselâm el-Esmer. “A‘lâmü fıkhi’n-nevâzil bi-mintıkati Tuvât hilâle’l-karneyn es-sânî ‘aşar ve’s-sâlise ‘aşer el-hicriyyeyn”. Mecelletü’l-hakîka 9/1 (2010), 01-15. google scholar
- Bel'âlim, ‘Abdüsselâm el-Esmer. el-Hayâtü’l-fıkhiyyefî Tuvâthilâle’l-karneynis-sânî ‘aşar ve’s-sâlise ‘aşer el-hicriyyeyn. Cezayir: Câmi‘atu Bâtna, Doktora Tezi, 2015. google scholar
- Belberâvât İbn Attû, el-Medîne ve’r-rîf fî evâhiri’l-‘ahdi’l-Osmânî (Cezayir: Câmi‘atu Vehrân, Doktora Tezi, 2008) google scholar
- Bûnî, Ahmed b. Kâsım. ed-Dürretü’l-masûne fî ulemâ’i Bûne. thk. Sa‘d Bûflâke. Cezayir: Menşûrâtu Bûne, 2007. google scholar
- Bûsa‘îd, Ahmed. el-Hayâtu’l-ictimâ‘iyye ve’s-sekâfiyye bi-iklîmi Tuvât min hilâli nevâzili’l-centûrîfî karni H. 12/M. 18. Cezayir: Câmi‘atu Edrâr, Yüksek Lisans Tezi, 2012. google scholar
- Cemîle, Ma‘âşî. el-İnkişâriyye ve’l-muctema bi-beylik Kasantîna. Cezayir: Câmi’atu Mantûrî, Doktora Tezi, 2008. google scholar
- Cezâ’irî, Muhammed b. Meymûn. et-Tuhfetü’l-mardiyye fi’d-devleti’l-Bekdâşiyye fî bilâdi’l-Cezâ’iri’l-mahmiyye. thk. Muhammed b. Abdülkerîm. Cezayir: eş-Şirketü’l-vataniyye, 1981. google scholar
- Cîlâlî, Abdurrahmân b. Muhammed. Târîhu’l-Cezâ’ir el-âmm. Cezayir: Dîvânü’l-matbû‘âti’l-câmi‘iyye, 7. Basım, 1994. google scholar
- Ebû Kâsım Sa‘dullah, Şeyhu’l-islâm Abdulkerim Lefgûn -Dâiye Selefiyye-, Beyrût: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1986. google scholar
- Ğattâs vd., Âişe. ed-Devletü ’l-Cezâ ’iriyyıeii ’l-hadîse ve müessesâtühâ. Cezayir: el-Merkezü’l-vatanî li’l-bahs fi’l*haraketi’l-vataniyye ve sevre, 2007. google scholar
- Hafnâvî, Ebü’l-Kâsım Muhammed b. Şeyh Ebî’l-Kâsım ed-Dîsî. Ta‘rîfü’l-halef bi-ricâli’s-selef. Cezayir: Matba‘atu Bîr Fontâne, 1906. google scholar
- Hammâş, Halîfe. el-Üsre fî medîneti’l-Cezâ’ir hilâle’l-'ahdi’l-Osmânî. Cezayir: Câmi’atu Mantûrî, Doktora Tezi, 2006. google scholar
- Hanâzile, Sûfiyye. “Müessesetü’s-sultati’d-diniyye: el-‘Örfiyye ve’l-medeniyye fî mîzâbi’l-Cezâ’ir”. Mecelletu sutûr 13 (2021). google scholar
- Hatice, Kâsîmî - Muhammed, Cerrâdî. “el-İstişâre fi’l-kadâ’ ‘inde’l-Mâlikiyye: el-Meclisü’l-istişârî li’l-Kâdî ‘Abdülhak b. ‘Abdülkerîm el-Bekrî et-Tuvâtî Ünmûzecen”.Mecelletü ’l-hivârü ’l-fikrî 12 (2017). google scholar
- Helfât, Miftâh. “Kirâ’e fî mahtût ‘Hazihi keyfiyyetü sîyreti Zevâve’”. Mecelletü’l-‘ulûmi’l-insâniyye 42 (2014). google scholar
- Hilâyelî, Hanîfî. “eş-Şürtatü ve’l-kadâ’ fî medîneti’l-Cezâ’ir hilâle ‘ahdi’l-Osmânî beyne senâ’iyyeti’l-masâdir’l-mahalliyye ve’l-mesâdiri’l-ğarbiyye”. el-Mecelletü ’t-târîhiyyetiT-mağribiyye 134 (2009). google scholar
- Hoca, Hamdân b. Osman. el-Mir ’ât. çev. Muhammed ‘Arabî ez-Zübeyrî. Cezayir: el-Müessesetü’l-vataniyye, 2006. google scholar
- İbnü’l-‘Anterî, Muhammed es-Sâlih. Târîhu Kasantîna. thk. Yahyâ Bu‘azîz. Cezayir: Âlemü’l-ma‘rife, 2009. google scholar
- İbnü’l-Müftî, Hüseyin b. Receb Şâviş. Takyîdâtü İbni’l-Müftîfî târihipaşâvâti’l-Cezâ’ir ve ‘ulemâ’ihâ. thk. Fâris Ka‘vân. Cezayir: Dârü’l-hikme, 2009. google scholar
- İbrâhîm, ‘Abbû. el-‘Ulûmü’n-nakliyye fi’l-Cezâ’ir hilâle’l-‘ahdi’l-Osmânî H. 10-13/M. 16-19. Cezayir: Câmi‘atu Cîlâlî el-Yâbis, Doktora Tezi, 2018. google scholar
- Lefgûn, ‘Abdülkerîm Lefgûn b. Muhammed. Menşûrü’l-hidâye fî keşfi hâl men idde‘a’l-‘ilme ve’l-vilâye. thk. Ebü’l-Kâsım Sa‘dullâh. Beyrut: Dâru’l-garbi’l-İslâmî, 1987. google scholar
- Lezgam, Fevziyye. el-Büyûtât ve’l-üserü’l-‘ilmiyye bi’l-Cezâ’ir hilâle’l-‘ahdi’l-Osmânî ve devrühe’s-sekâfî ve’s-siyâsî (925-1246/1520-1830). Cezayir: Câmi‘atu Vehrân, Doktora Tezi, 2014. google scholar
- Medenî, Tevfîk. Kitâbü’l-cezâ’ir. Cezayir: el-Matba‘atü’l-‘Arabiyye, 1931. google scholar
- Miklâtî, Abdullah - Ca‘ferî, Mübârek. Mu‘cemu a‘lâmi Tuvât. Cezayir: Vizâretü’s-sekâfeti’l-Cezâ’iriyye, 2013. google scholar
- Sa‘îdûnî, Nâsirüddîn - Bû‘abdelî, el-Mehdî. el-Cezâ’ir fi’t-târîh: el-‘Ahdü’l-Osmânî. Cezayir: el-Müessesetü’l-vataniyye li’l-kitâb, 1984. google scholar
- Şehbî, ‘Abdülazîz. ez-Zevâyâ ve’s-sûfiyye ve’l-‘azzâbe ve’l-ihtilâlü’l-Ferensî fi’l-Cezâ’ir. Cezayir: Dârü’l-garb li’n-neşr ve’t-tevzi‘, 2007. google scholar
- Şevîtem Erzekî, el-Müctema‘u’l-Cezâ’irî ve fe‘âliyâtühu fi’l-‘ahdi’l-Osmânî (2006: Câmi‘atü’l- Cezâ’ir, Doktora Tezi, 2006.) google scholar
- MUSTAFA ALKAN, “SOFTA”, TDV İslâm Ansiklopedisi (İstanbul: 2009, 37: 342-343), https://islamansiklopedisi.org.tr/softa google scholar
Öz
Bu çalışma, Osmanlı döneminde (1516-1830) Cezayir’de yargı ve fetva sistemlerini incelemekte ve bu dönemdeki idari, sosyal ve siyasi gelişmeleri analiz etmektedir. Osmanlı öncesi dönemde fetva, resmi atama olmaksızın yerel âlimler tarafından verilmekteydi. Osmanlıların gelişiyle fetva resmi bir görev haline gelmiş ve Maliki (yerel halkın mezhebi) ve Hanefi (Osmanlı Devleti’nin resmi mezhebi) müftüler atanmıştır. Yargı sistemi, çift mezhepli şer’i mahkemeler ve temyiz mahkemesi görevi gören ilmi meclislerle organize edilmiştir. Cezayir, Konstantin ve Vahran gibi büyük şehirlerde yargı sistemi daha merkezi ve organizeyken, kırsal bölgeler kabile şeyhlerine ve geleneksel meclislere dayanıyordu. Bu dönemde yargı ve fetva görevleri, Cezayir’deki Kadura ailesi gibi belirli ailelerle ilişkilendirilmiş ve bu durum yargı sisteminin istikrarına katkıda bulunmuştur. Çalışma, müftü ve kadıların atanma kriterlerini analiz etmekte ve bu kriterlerin bilimsel yeterlilik, siyasi bağlılık ve halkın görüşü gibi unsurları içerdiğini vurgulamaktadır. Ayrıca, müftü ve kadıların siyasi baskılar ve otoriteye muhalefet etmeleri durumunda karşılaştıkları riskler gibi zorlukları ortaya koymaktadır. Çalışma, yerel faktörler ile Osmanlı etkilerinin etkileşimini analiz ederek, bu etkileşimin yargı ve fetva sistemlerinin şekillenmesine ve toplumsal-dini istikrarın korunmasına nasıl katkıda bulunduğunu açıklamaktadır. Sonuç olarak, çalışma, Osmanlı Cezayir’indeki yargı ve fetva sistemlerinin toplumsal ve dini birliği güçlendirmede ve yerel gelenekler ile Osmanlı idari gereklilikleri arasında denge kurmada nasıl bir rol oynadığını göstermektedir.
Osmanlı Cezayir’i dini ve kültürel çeşitliliği ile dikkat çekmekteydi. Yahudiler ve yabancı devletlerin vatandaşları gibi gayrimüslim topluluklar, kendi yargı sistemlerine sahipti. Örneğin, Yahudiler için haham mahkemeleri ve yabancı devletlerin vatandaşları için konsolosluk mahkemeleri kurulmuştu. Haham mahkemeleri, evlilik, boşanma ve miras gibi medeni davalara bakarken, cezai davalar ve Yahudi olmayanlarla olan anlaşmazlıklar İslami şer’i mahkemelere sunuluyordu.
Anahtar Kelimeler
Yargı ve fetva sistemi Cezayir Osmanlı Devleti Maliki mezhebi Hanefi mezhebi Şer’i mahkemeler
Kaynakça
- Ahmed b. el-Mubârek İbnü’l-'Attâr, Târîhu beledi Kasantîna, thk. Abdullah Hammâdî (Kasantîna: Dârü’l-fâiz, 2011.). google scholar
- Baosman, Abdurrahman. el-Kadâ’ fî mintıkati Tuvât hilâle’l-karneyn H. 17/M. 18. Cezayir: Câmi‘atu Vehrân, Doktora Tezi, 2016. google scholar
- Bel'âlim, ‘Abdüsselâm el-Esmer. “A‘lâmü fıkhi’n-nevâzil bi-mintıkati Tuvât hilâle’l-karneyn es-sânî ‘aşar ve’s-sâlise ‘aşer el-hicriyyeyn”. Mecelletü’l-hakîka 9/1 (2010), 01-15. google scholar
- Bel'âlim, ‘Abdüsselâm el-Esmer. el-Hayâtü’l-fıkhiyyefî Tuvâthilâle’l-karneynis-sânî ‘aşar ve’s-sâlise ‘aşer el-hicriyyeyn. Cezayir: Câmi‘atu Bâtna, Doktora Tezi, 2015. google scholar
- Belberâvât İbn Attû, el-Medîne ve’r-rîf fî evâhiri’l-‘ahdi’l-Osmânî (Cezayir: Câmi‘atu Vehrân, Doktora Tezi, 2008) google scholar
- Bûnî, Ahmed b. Kâsım. ed-Dürretü’l-masûne fî ulemâ’i Bûne. thk. Sa‘d Bûflâke. Cezayir: Menşûrâtu Bûne, 2007. google scholar
- Bûsa‘îd, Ahmed. el-Hayâtu’l-ictimâ‘iyye ve’s-sekâfiyye bi-iklîmi Tuvât min hilâli nevâzili’l-centûrîfî karni H. 12/M. 18. Cezayir: Câmi‘atu Edrâr, Yüksek Lisans Tezi, 2012. google scholar
- Cemîle, Ma‘âşî. el-İnkişâriyye ve’l-muctema bi-beylik Kasantîna. Cezayir: Câmi’atu Mantûrî, Doktora Tezi, 2008. google scholar
- Cezâ’irî, Muhammed b. Meymûn. et-Tuhfetü’l-mardiyye fi’d-devleti’l-Bekdâşiyye fî bilâdi’l-Cezâ’iri’l-mahmiyye. thk. Muhammed b. Abdülkerîm. Cezayir: eş-Şirketü’l-vataniyye, 1981. google scholar
- Cîlâlî, Abdurrahmân b. Muhammed. Târîhu’l-Cezâ’ir el-âmm. Cezayir: Dîvânü’l-matbû‘âti’l-câmi‘iyye, 7. Basım, 1994. google scholar
- Ebû Kâsım Sa‘dullah, Şeyhu’l-islâm Abdulkerim Lefgûn -Dâiye Selefiyye-, Beyrût: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1986. google scholar
- Ğattâs vd., Âişe. ed-Devletü ’l-Cezâ ’iriyyıeii ’l-hadîse ve müessesâtühâ. Cezayir: el-Merkezü’l-vatanî li’l-bahs fi’l*haraketi’l-vataniyye ve sevre, 2007. google scholar
- Hafnâvî, Ebü’l-Kâsım Muhammed b. Şeyh Ebî’l-Kâsım ed-Dîsî. Ta‘rîfü’l-halef bi-ricâli’s-selef. Cezayir: Matba‘atu Bîr Fontâne, 1906. google scholar
- Hammâş, Halîfe. el-Üsre fî medîneti’l-Cezâ’ir hilâle’l-'ahdi’l-Osmânî. Cezayir: Câmi’atu Mantûrî, Doktora Tezi, 2006. google scholar
- Hanâzile, Sûfiyye. “Müessesetü’s-sultati’d-diniyye: el-‘Örfiyye ve’l-medeniyye fî mîzâbi’l-Cezâ’ir”. Mecelletu sutûr 13 (2021). google scholar
- Hatice, Kâsîmî - Muhammed, Cerrâdî. “el-İstişâre fi’l-kadâ’ ‘inde’l-Mâlikiyye: el-Meclisü’l-istişârî li’l-Kâdî ‘Abdülhak b. ‘Abdülkerîm el-Bekrî et-Tuvâtî Ünmûzecen”.Mecelletü ’l-hivârü ’l-fikrî 12 (2017). google scholar
- Helfât, Miftâh. “Kirâ’e fî mahtût ‘Hazihi keyfiyyetü sîyreti Zevâve’”. Mecelletü’l-‘ulûmi’l-insâniyye 42 (2014). google scholar
- Hilâyelî, Hanîfî. “eş-Şürtatü ve’l-kadâ’ fî medîneti’l-Cezâ’ir hilâle ‘ahdi’l-Osmânî beyne senâ’iyyeti’l-masâdir’l-mahalliyye ve’l-mesâdiri’l-ğarbiyye”. el-Mecelletü ’t-târîhiyyetiT-mağribiyye 134 (2009). google scholar
- Hoca, Hamdân b. Osman. el-Mir ’ât. çev. Muhammed ‘Arabî ez-Zübeyrî. Cezayir: el-Müessesetü’l-vataniyye, 2006. google scholar
- İbnü’l-‘Anterî, Muhammed es-Sâlih. Târîhu Kasantîna. thk. Yahyâ Bu‘azîz. Cezayir: Âlemü’l-ma‘rife, 2009. google scholar
- İbnü’l-Müftî, Hüseyin b. Receb Şâviş. Takyîdâtü İbni’l-Müftîfî târihipaşâvâti’l-Cezâ’ir ve ‘ulemâ’ihâ. thk. Fâris Ka‘vân. Cezayir: Dârü’l-hikme, 2009. google scholar
- İbrâhîm, ‘Abbû. el-‘Ulûmü’n-nakliyye fi’l-Cezâ’ir hilâle’l-‘ahdi’l-Osmânî H. 10-13/M. 16-19. Cezayir: Câmi‘atu Cîlâlî el-Yâbis, Doktora Tezi, 2018. google scholar
- Lefgûn, ‘Abdülkerîm Lefgûn b. Muhammed. Menşûrü’l-hidâye fî keşfi hâl men idde‘a’l-‘ilme ve’l-vilâye. thk. Ebü’l-Kâsım Sa‘dullâh. Beyrut: Dâru’l-garbi’l-İslâmî, 1987. google scholar
- Lezgam, Fevziyye. el-Büyûtât ve’l-üserü’l-‘ilmiyye bi’l-Cezâ’ir hilâle’l-‘ahdi’l-Osmânî ve devrühe’s-sekâfî ve’s-siyâsî (925-1246/1520-1830). Cezayir: Câmi‘atu Vehrân, Doktora Tezi, 2014. google scholar
- Medenî, Tevfîk. Kitâbü’l-cezâ’ir. Cezayir: el-Matba‘atü’l-‘Arabiyye, 1931. google scholar
- Miklâtî, Abdullah - Ca‘ferî, Mübârek. Mu‘cemu a‘lâmi Tuvât. Cezayir: Vizâretü’s-sekâfeti’l-Cezâ’iriyye, 2013. google scholar
- Sa‘îdûnî, Nâsirüddîn - Bû‘abdelî, el-Mehdî. el-Cezâ’ir fi’t-târîh: el-‘Ahdü’l-Osmânî. Cezayir: el-Müessesetü’l-vataniyye li’l-kitâb, 1984. google scholar
- Şehbî, ‘Abdülazîz. ez-Zevâyâ ve’s-sûfiyye ve’l-‘azzâbe ve’l-ihtilâlü’l-Ferensî fi’l-Cezâ’ir. Cezayir: Dârü’l-garb li’n-neşr ve’t-tevzi‘, 2007. google scholar
- Şevîtem Erzekî, el-Müctema‘u’l-Cezâ’irî ve fe‘âliyâtühu fi’l-‘ahdi’l-Osmânî (2006: Câmi‘atü’l- Cezâ’ir, Doktora Tezi, 2006.) google scholar
- MUSTAFA ALKAN, “SOFTA”, TDV İslâm Ansiklopedisi (İstanbul: 2009, 37: 342-343), https://islamansiklopedisi.org.tr/softa google scholar
أنظمة اإلفتاء والقضاء في الجزائر خالل العهد العثماني: دراسة في التطورات اإلدارية واالجتماعية والسياسية
Öz
ةيسايسلاو ةيعامتجلااو ةيرادلإا تاروطتلا لىع يزكيزلا عم ،(1516-1830) نيامثعلا دهعلا للاخ رئازجلا في ىوتفلاو ءاضقلا ةمظنأ ةقرولا هذه سردت لوخد عم .ميسر ينيعت نود ةيعشرلا لئاسملا في نوتفتسيُ نيذلا ينيلحملا ءاملعلا لىع دمتعي ءاتفلإا ناك ،نيامثعلا دهعلا لبق .ةيزفلا هذه تبحاص تيلا ،(ينيلحملا ناكسلا ىدل دئاسلا بهذملا) كيلاملا بهذملا لىع امهدحأ :ينيتفم ينيعت مت ثيح ،ةلودلاب ةطبترم ةيمسر ةفيظو لىإ ءاتفلإا لوحت ،ينينامثعلا ةيملع سلاجمو (ةيكلامو ةيفنح) ةجودزملا ةيعشرلا مكاحملا يزع ءاضقلا ميظنت مت امك .(ةينامثعلا ةلودلل ميسرلا بهذملا) فينحلا بهذملا لىع رخلآاو سلاجمو ةيعشر مكاحم ءاشنإ مت ثيح ،اميظنت يزكأ نياضقلا ماظنلا ناك ،نارهوو ةنيطنسقو ةمصاعلا رئازجلا لثم ىيزكلا ندملا في ؛فانئتسا مكاحمك لمعت ي نب زيامتلا سكعي امم ،تاعايزلا ضف في فرعلا سلاجمو لئابقلا خويش لىع ةيفيرلا قطانملا تدمتعا ،لباقملا في .ةدقعملا اياضقلا لىع فاشرلإل ةيملع ف ي مهاس امم ،ةمصاعلا رئازجلا في ةرودق ةلئاع لثم ،ةنيعم تلائاعب ىوتفلاو ءاضقلا بصانم طابتراب ةيزفلا هذه تيزمت امك .ةيفيرلاو ةيضرحلا قطانملا .نياضقلا ماظنلا رارقتسا
اههجاو تيلا تايدحتلا نع فشكت امك .ةماعلا يأرو ،سيايسلا ءلاولاو ،ةيملعلا ةءافكلا تلمش تيلاو ،ةاضقلاو ينتفملا ينيعت يزياعمل لاًيلحت ةساردلا مدقت ةيفيك لىع ءوضلا ةساردلا طلست ،كلذ لىإ ةفاضلإاب .ةطلسلا ةضراعم لاح في اهل اوضرعت تيلا رطاخملاو ةيسايسلا طوغضلا كلذ في امب ،ةاضقلاو نوتفملا .تييدلاو عيامتجلاا رارقتسلاا لىع ظافحلا في مهاس نياتفإو نياضق ماظن ليكشت في ةينامثعلا تايزثأتلا عم ةيلحملا لماوعلا لعافت
ءاضقلا ميظنت مت دقو .ةيبنجلأا لودلا اياعرو دوهيلا لثم ةملسم يزغ فئاوط اهيف تشاع ثيح ،فياقثو تييد عونتب ةينامثعلا رئازجلا تيزمت ،كلذ بناج لىإ ةيندملا اياضقلاب تيعت ةيماخاحلا مكاحملا تناك .ةيبورولأا لودلا اياعرل ةيلصنقلا مكاحملاو دوهيلل ةيماخاحلا مكاحملا لثم ،ةصاخ ةمظنأ يزع فئاوطلا هذهل .ةيملاسلإا ةيعشرلا مكاحملا لىع ضرعت دوهيلا يزغ عم تافلاخلاو ةيئانجلا اياضقلا تناك امنيب ،ثايزملاو قلاطلاو جاوزلا لثم
ديلاقتلا ينب نزاوتلا لىع ظافحلا عم ،ةينامثعلا رئازجلا في ةينيدلاو ةيعامتجلاا ةدحولا زيزعت في ىوتفلاو ءاضقلا ماظن مهاس فيك ةقرولا حضوت ،ماتخلا في .ةينامثعلا ةيرادلإا تابلطتملاو ةيلحملا
Anahtar Kelimeler
ىوتفلاو ءاضقلا ةمظنأ رئازجلا ةينامثعلا ةلودلا كيلاملا بهذملا فينحلا بهذملا ةيعشرلا مكاحملا ةيماخاحلا مكاحملا راوحلا
Kaynakça
- Ahmed b. el-Mubârek İbnü’l-'Attâr, Târîhu beledi Kasantîna, thk. Abdullah Hammâdî (Kasantîna: Dârü’l-fâiz, 2011.). google scholar
- Baosman, Abdurrahman. el-Kadâ’ fî mintıkati Tuvât hilâle’l-karneyn H. 17/M. 18. Cezayir: Câmi‘atu Vehrân, Doktora Tezi, 2016. google scholar
- Bel'âlim, ‘Abdüsselâm el-Esmer. “A‘lâmü fıkhi’n-nevâzil bi-mintıkati Tuvât hilâle’l-karneyn es-sânî ‘aşar ve’s-sâlise ‘aşer el-hicriyyeyn”. Mecelletü’l-hakîka 9/1 (2010), 01-15. google scholar
- Bel'âlim, ‘Abdüsselâm el-Esmer. el-Hayâtü’l-fıkhiyyefî Tuvâthilâle’l-karneynis-sânî ‘aşar ve’s-sâlise ‘aşer el-hicriyyeyn. Cezayir: Câmi‘atu Bâtna, Doktora Tezi, 2015. google scholar
- Belberâvât İbn Attû, el-Medîne ve’r-rîf fî evâhiri’l-‘ahdi’l-Osmânî (Cezayir: Câmi‘atu Vehrân, Doktora Tezi, 2008) google scholar
- Bûnî, Ahmed b. Kâsım. ed-Dürretü’l-masûne fî ulemâ’i Bûne. thk. Sa‘d Bûflâke. Cezayir: Menşûrâtu Bûne, 2007. google scholar
- Bûsa‘îd, Ahmed. el-Hayâtu’l-ictimâ‘iyye ve’s-sekâfiyye bi-iklîmi Tuvât min hilâli nevâzili’l-centûrîfî karni H. 12/M. 18. Cezayir: Câmi‘atu Edrâr, Yüksek Lisans Tezi, 2012. google scholar
- Cemîle, Ma‘âşî. el-İnkişâriyye ve’l-muctema bi-beylik Kasantîna. Cezayir: Câmi’atu Mantûrî, Doktora Tezi, 2008. google scholar
- Cezâ’irî, Muhammed b. Meymûn. et-Tuhfetü’l-mardiyye fi’d-devleti’l-Bekdâşiyye fî bilâdi’l-Cezâ’iri’l-mahmiyye. thk. Muhammed b. Abdülkerîm. Cezayir: eş-Şirketü’l-vataniyye, 1981. google scholar
- Cîlâlî, Abdurrahmân b. Muhammed. Târîhu’l-Cezâ’ir el-âmm. Cezayir: Dîvânü’l-matbû‘âti’l-câmi‘iyye, 7. Basım, 1994. google scholar
- Ebû Kâsım Sa‘dullah, Şeyhu’l-islâm Abdulkerim Lefgûn -Dâiye Selefiyye-, Beyrût: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1986. google scholar
- Ğattâs vd., Âişe. ed-Devletü ’l-Cezâ ’iriyyıeii ’l-hadîse ve müessesâtühâ. Cezayir: el-Merkezü’l-vatanî li’l-bahs fi’l*haraketi’l-vataniyye ve sevre, 2007. google scholar
- Hafnâvî, Ebü’l-Kâsım Muhammed b. Şeyh Ebî’l-Kâsım ed-Dîsî. Ta‘rîfü’l-halef bi-ricâli’s-selef. Cezayir: Matba‘atu Bîr Fontâne, 1906. google scholar
- Hammâş, Halîfe. el-Üsre fî medîneti’l-Cezâ’ir hilâle’l-'ahdi’l-Osmânî. Cezayir: Câmi’atu Mantûrî, Doktora Tezi, 2006. google scholar
- Hanâzile, Sûfiyye. “Müessesetü’s-sultati’d-diniyye: el-‘Örfiyye ve’l-medeniyye fî mîzâbi’l-Cezâ’ir”. Mecelletu sutûr 13 (2021). google scholar
- Hatice, Kâsîmî - Muhammed, Cerrâdî. “el-İstişâre fi’l-kadâ’ ‘inde’l-Mâlikiyye: el-Meclisü’l-istişârî li’l-Kâdî ‘Abdülhak b. ‘Abdülkerîm el-Bekrî et-Tuvâtî Ünmûzecen”.Mecelletü ’l-hivârü ’l-fikrî 12 (2017). google scholar
- Helfât, Miftâh. “Kirâ’e fî mahtût ‘Hazihi keyfiyyetü sîyreti Zevâve’”. Mecelletü’l-‘ulûmi’l-insâniyye 42 (2014). google scholar
- Hilâyelî, Hanîfî. “eş-Şürtatü ve’l-kadâ’ fî medîneti’l-Cezâ’ir hilâle ‘ahdi’l-Osmânî beyne senâ’iyyeti’l-masâdir’l-mahalliyye ve’l-mesâdiri’l-ğarbiyye”. el-Mecelletü ’t-târîhiyyetiT-mağribiyye 134 (2009). google scholar
- Hoca, Hamdân b. Osman. el-Mir ’ât. çev. Muhammed ‘Arabî ez-Zübeyrî. Cezayir: el-Müessesetü’l-vataniyye, 2006. google scholar
- İbnü’l-‘Anterî, Muhammed es-Sâlih. Târîhu Kasantîna. thk. Yahyâ Bu‘azîz. Cezayir: Âlemü’l-ma‘rife, 2009. google scholar
- İbnü’l-Müftî, Hüseyin b. Receb Şâviş. Takyîdâtü İbni’l-Müftîfî târihipaşâvâti’l-Cezâ’ir ve ‘ulemâ’ihâ. thk. Fâris Ka‘vân. Cezayir: Dârü’l-hikme, 2009. google scholar
- İbrâhîm, ‘Abbû. el-‘Ulûmü’n-nakliyye fi’l-Cezâ’ir hilâle’l-‘ahdi’l-Osmânî H. 10-13/M. 16-19. Cezayir: Câmi‘atu Cîlâlî el-Yâbis, Doktora Tezi, 2018. google scholar
- Lefgûn, ‘Abdülkerîm Lefgûn b. Muhammed. Menşûrü’l-hidâye fî keşfi hâl men idde‘a’l-‘ilme ve’l-vilâye. thk. Ebü’l-Kâsım Sa‘dullâh. Beyrut: Dâru’l-garbi’l-İslâmî, 1987. google scholar
- Lezgam, Fevziyye. el-Büyûtât ve’l-üserü’l-‘ilmiyye bi’l-Cezâ’ir hilâle’l-‘ahdi’l-Osmânî ve devrühe’s-sekâfî ve’s-siyâsî (925-1246/1520-1830). Cezayir: Câmi‘atu Vehrân, Doktora Tezi, 2014. google scholar
- Medenî, Tevfîk. Kitâbü’l-cezâ’ir. Cezayir: el-Matba‘atü’l-‘Arabiyye, 1931. google scholar
- Miklâtî, Abdullah - Ca‘ferî, Mübârek. Mu‘cemu a‘lâmi Tuvât. Cezayir: Vizâretü’s-sekâfeti’l-Cezâ’iriyye, 2013. google scholar
- Sa‘îdûnî, Nâsirüddîn - Bû‘abdelî, el-Mehdî. el-Cezâ’ir fi’t-târîh: el-‘Ahdü’l-Osmânî. Cezayir: el-Müessesetü’l-vataniyye li’l-kitâb, 1984. google scholar
- Şehbî, ‘Abdülazîz. ez-Zevâyâ ve’s-sûfiyye ve’l-‘azzâbe ve’l-ihtilâlü’l-Ferensî fi’l-Cezâ’ir. Cezayir: Dârü’l-garb li’n-neşr ve’t-tevzi‘, 2007. google scholar
- Şevîtem Erzekî, el-Müctema‘u’l-Cezâ’irî ve fe‘âliyâtühu fi’l-‘ahdi’l-Osmânî (2006: Câmi‘atü’l- Cezâ’ir, Doktora Tezi, 2006.) google scholar
- MUSTAFA ALKAN, “SOFTA”, TDV İslâm Ansiklopedisi (İstanbul: 2009, 37: 342-343), https://islamansiklopedisi.org.tr/softa google scholar
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Arapça |
|---|---|
| Konular | Dini Araştırmalar (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 26 Ağustos 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 12 Şubat 2025 |
| Kabul Tarihi | 29 Nisan 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 36 Sayı: 2 |
