Ölme Hakkı: Fritz Jahr ve İslam Hukuku Açısından Mukayeseli Bir Yaklaşım

Yıl 2018, Cilt: 29 Sayı: 2, 269 - 286, 06.12.2018

Tuba Erkoç Baydar

Öz

İnsanı evrenin merkezine yerleştiren antroposentrik düşünce, insanın kendi akıl, duygu ve benlik denetiminden başka

herhangi bir denetleyiciyi kabul etmemesini ister. Bu yaklaşımın sonucu olarak her şeyin ölçüsü kabul edilen insan,

ölme hakkına sahip olduğunu düşünür. Makalemizde biyoetiğin önemli problemlerinden biri haline gelen bu düşünce,

mukayeseli bir şekilde ortaya konulacaktır. Öncelikle, biyoetik terimini ilk kullanan Fritz Jahr’ın konu hakkındaki görüşlerine

yer verilecek daha sonra ise İslam hukuku açısından ölme hakkının olup olmadığı üzerinde durulacaktır. Genel bir teori

sunulduktan sonra mesele, intihar konusu üzerinden örneklendirilerek hem teorik hem de pratik düzeyde incelenecektir.

Sonuç kısmında ise iki yaklaşım mukayese edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Ölme hakkı, İntihar, Fritz Jahr, İslam Hukuku

The Right to Die: A Comparative Approach from the Point of Fritz Jahr and Islamic Law

Öz

Under the principle of humanism, the anthropocentric thought placing humans at the center of the universe, humans are

the sole judge of their own intellect, emotion, and self. By this reckoning, humans, being the measure of all things, believe

they have the right to die. In this article, this important issue to bioethics is presented in a comparative form. First, space

is given to the opinions of Fritz Jahr, the first to use the term bioethics; second, the question of whether Islamic law

includes the right to die will be discussed. After offering a general theory, the matter is exemplified via the subject of

suicide, which will be examined at both the theoretical and practical level.

Anahtar Kelimeler

The right to die, Suicide, Fritz Jahr, Islamic law

Kaynakça

• Abdülazîz el-Buhârî, Alâüddin Abdülazîz b. Ahmed b. Muhammed. Keşfü’l-esrâr alâ usûli’l-Pezdevî. Dersaâdet: Şirket-i Sahafiye-i Osmaniye, 1308.
• Âmidî, Ebû’l-Hasen Seyfeddin Alî b. Muhammed b. Sâlim. el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Hidiviyye, 1332/1914.
• Baydar, Tuba Erkoç. “Fıkhî Açıdan Ötanazi ve Tedavinin Esirgenmesi.” Doktora tezi, MÜSBE, 2017.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Dini Bilgiler: Sualli-Cevaplı. İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1391/1971.
• Büceyrimî, Süleyman b. Muhammed b. Ömer. Tuhfetü’l-habîb alâ şerhi’l-Hatîb. Beyrut: Dâru’l-Maʻrife, 1398/1978.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmet b. Ali er-Razî. Ahkâmü’l-Kur’ân. thk. Muhammed es-Sâdık el-Kamhavî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1996.
• el-Fetâvâ’l-Hindiyye. haz. Burhanpurlu Şeyh Nizam, Şeyh Vecîhüddîn, Şeyh Celaleddin Muhammed, Kadı Muhammed Hüseyin, Molla Hamid. Diyarbakır: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, 1393/1973.
• Eser, Salih. “İntihar, Hayatın Başlangıcı ve Sonu.” Hayatın Başlangıcı ve Sonu: Tıbbî, Dini ve Etik Sorunlar. haz. Hakan Ertin, Merve Özdemir. İstanbul: İstanbul Araştırma ve Eğitim Vakfı (İSAR) Yayınları, 2013.
• Fahreddîn er-Râzî, Muhammed b. Ömer b. Hüseyin. et-Tefsîrü’l-kebîr. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, t.y.
• Fernandes, Ashley K. “Euthanasia, Assisted Suicide and the Philosophical Anthropology of Karol Wojtyla.” (Yayınlanmamış Doktora tezi, Georgetown Üniversitesi, 2008).
• Gazzâlî, Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed. el-Vasît fi’l-mezheb. thk. Ahmed Mahmûd İbrâhim, Muhammed Tamir. Kahire: Dâru’s-Selâm, 1418/1997.
• Hacak, Hacak. “İslâm Hukukunun Klasik Kaynaklarında Hak Kavramının Analizi.” Doktora tezi, MÜSBE, 2000.
• Hökelekli, Hayati. “İntihar.” TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXII.
• Hume, David. “Of Suicide.” in Ethical Issues in Death and Dying, edited by. Robert Veatch, Tom Beauchamp. USA: Georgetown University Press, 1996.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz el-Hüseynî. Reddü’l-muhtâr ale’d-Dürri’lmuhtâr. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Alî Muhammed Muavvez. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye, 1415/1994.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed İbn Hacer. Fethu’l-bârî bi-şerhi Sahîhi’l-Buhârî. thk. Abdulaziz b. Abdullah b. Bâz, Muhammed Fuad Abdulbaki, Muhibbuddin el-Hatîb. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, t.y.
• Jahr, Fritz. Essasys in Bioethics. çev. Irene M. Miller, Hans-Martin Sass. Münster: LIT Verlag 2013.
• Kant, Immanuel. Ethica: Etik Üzerine Dersler. çev. Oğuz Özügül, İstanbul: Pencere Yayınları, 2007.
• Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes’ûd b. Ahmed. Bedâiu’s-sanâiʻ fî tertîbi’ş-şerâiʻ. thk. Muhammed Adnan b. Yasin Derviş. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabiyye, 1998.
• Kaya, Ali. “Ruh Ve Beden Bütünlüğüne Dokunulmazlık Kuramı Bakımından Ölme Hakkı.” Marife 2: (2004): 197-218.
• Keown, Damien and John Keown. “Killing, Karma and Caring: Euthanasia in Buddhism and Christianity.” Journal of Medical Ethics 21, no: 5 (1995): 265-269.
• Mâverdî, Ebû’l-Hasan Alî b. Muhammed b. Habîb. el-Hâvi’l-kebîr. thk. Alî Muhammed Muavvez, Âdil Ahmed Abdülmevcûd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1414/1994.
• Muzur, Amir and Hans-Martin Sass. Fritz Jahr and Foundations of Global Bioethics, The Future of Integrative Bioethics. Berlin: LIT, 2012.
• Muzur, Amir and Iva Rinčić. “Fritz Jahr (1895-1953): A Life Story of the “Inventor” of Bioethics and a Tentative Reconstruction of the Chronology of the Discovery of His Work.” Jahr 2, (2011): 386-389.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddin Yahyâ b. Şeref b. Mürî. el-Mecmûʻ. Beyrut: Dâru’l-Fikr, t.y.
• Ömeroğlu, Ömer. “Hukuksal Açıdan Ölme Hakkı ve Kabul Edilebilirliği Sorunu.” Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (EÜHFD) 13, no. 3–4 (2009): 85-106.
• Özafşar, Mehmet Emin vdğr. (ed), Hadislerle İslâm. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2014.
• Remlî, Şemseddîn Muhammed b. Ahmed b. Hamza el-Ensârî. Nihâyetü’l-muhtâc ilâ şerhi’lminhâc. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1984.
• Sava Paşa. İslâm Hukuk Nazariyatı Hakkında Bir Etüt. Ankara: Diyanet İşleri Reisliği Yayınları, 1955.
• Semerkandî, Ebu’l-Leys İmâmü’l-hüdâ Nasr b. Muhammed b. Ahmed. Uyûnü’l-mesâil fî fürûʻi’l-Hanefîyye. thk. Seyyid Muhammed Mühennâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419/1998.
• Serahsî, Şemsüleimme Ebû Sehl Ebû Bekir Muhammed b. Ahmed. el-Mebsût. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1403/1982-83.
• Serahsî, Şemsüleimme Ebû Sehl Ebû Bekir Muhammed b. Ahmed. Şerhü’s-siyeri’l-kebîr. thk. Abdülazîz Ahmed. Kahire: Câmiatü’d-Devli’l-Arabiyye, 1971.
• Şâtıbî, Ebû İshak İbrâhim b. Musa b. Muhammed el-Gırnatî. el-Muvâfakât. şrh. Abdullah Diraz, y.y., t.y.
• Şirbînî, Muhammed b. Ahmed el Hatib. Muğni’l-muhtâc ilâ maʻrifeti meʻânî elfâzi’l-Minhâc. y.y.: Dâru’l-Fikr, t.y.
• Yıldız, Kemal. İslâm Sorumluluk Hukuku: Akit Dışı Sorumluluk. İstanbul: Hacegan Akademi Kitaplığı, 2005.
• Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman Zehebî. Kitâbü’l-kebâir ve tebyinü’l-meharim. Beyrut: Dâru’l-Nedveti’l-Cedid, t.y.