Otizmli Çocuklar için İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı: Otizmlilerde Din ve Din Eğitiminin İmkânı Tartışmaları Çerçevesinde Bir İnceleme

Yıl 2019, Cilt: 30 Sayı: 1, 79 - 109, 03.07.2019

Sümeyra Bilecik

Öz

Otizm, sosyal davranış, iletişim bozukluğu ve tekrarlanan takıntılı davranışlarla kendisini gösteren bir gelişim bozukluğudur.
Nedeni tespit edilemeyen bu bozukluk, bireyin yaşamı içerisinde azalabilmekte hatta etkileri tamamen ortadan
kalkabilmektedir. Otizmli bireyler otizm ve gelişim düzeylerine göre eğitim alabilmektedirler ve bu sayede otizmin olumsuz
etkileri en aza indirilebilmektedir. Otizmli bireylerin diğer alanlardaki eğitiminin imkânı tartışmaya mahal vermeyecek
biçimde açıkken din algıları ve din eğitiminin imkânı tartışılmıştır. Türkiye’de 2010 yılında özel eğitim programlarında DKAB
dersinin yer almasıyla konu gündeme gelmiştir. Bu çalışmada otizmlilerde din ve din eğitiminin imkânı, literatürde farklı
sonuç veren araştırmalar ışığında tartışılmış ve otizmli bireyler için hazırlanmış DKAB programı bu sonuçlar kapsamında
incelenmiştir. Böylelikle otizmli bireyler için daha etkili olabilecek programların niteliklerine ışık tutmak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Otizm, Din, Din Eğitimi, Özel Eğitim, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Müfredatı

Religious Culture and Moral Knowledge Course Curriculum for Children with Autism: A Study on the Debates on the Possibility of Religion and Religious Education

Öz

Autism is a development disorder that appears in social behaviors, communication disorder and obsessive behaviors. This
disorder which cause cannot be determined, may decrease within the life of the individual and even its effects may be
completely eliminated. Autistic individuals can be educated according to their autism and development levels. In this way,
can be reduced negative effects of autism. While the possibility of education of autistic people in other areas is not open
to debate, the religious perceptions and the possibility of religious educations of autistic people are discussed. The issue
has raised with the inclusion of religious culture and ethics courses in special education programs in 2010 in Turkey. In this
study, the possibility of religious and religious education in autistic people was discussed in the light of research which
gave different results in literature and religious culture and ethics curricula were examined in scope of these results. Thus,
it is aimed to shed light on the qualities of programs that may be more effective for autistic individuals.

Anahtar Kelimeler

Autism, Religion, Religious Education, Special Education, Curriculum of Religious Culture and Ethics Courses

Kaynakça

• “Camide 8’i Otistik, 4’ü Engelli 12 Çocuğa Gönüllü Eğitim.” Diyanet Haber, 7 Ekim 2018. Erişim 5 Kasım 2018. https://www.diyanethaber.com.tr/gundem/camide-8-i-otistik-4-u-engelli-12cocuga-gonullu-egitim-h1857.html. “Otistik Çocuklara Din Dersi Geldi.” Milliyet Gazetesi, 17.10.2010. Erişim 31 Ekim 2019, http:// www.milliyet.com.tr/otistik-cocuklara-din-dersi-geldi-gundem-1302823. “Otizm Bir Hastalık Değil, Farklılıktır!.” Genç Dergisi, 14 Ekim 2013. Erişim 5 Kasım 2018, http:// gencdergisi.com/6354-otizm-bir-hastalik-degil-farkliliktir.html. “Otizmli Çocukların Din Dersi ile İmtihanı.” İnternet Haber, 04 Aralık 2014. Erişim 31 Ekim 2018, http://www.internethaber.com/otizmli-cocuklarin-din-dersiyle-imtihani-614318h.htm. “Otizmli Çocukların Kaliteli Eğitime İhtiyacı Var, Din Dersine Değil.” Bağımsız İletişim Ağı, 22.04.2013. Erişim 31 Ekim 2018. https://m.bianet.org/bianet/toplum/146051-otizmlicocuklarin-kaliteli-egitime-ihtiyaci-var-din-dersine-degil “Otsimo Özel Çocuklar için Özel Eğitim.” Erişim 2 Ekim 2018, https://otsimo.com/tr/turkiyedeotizmli-cocuk-sayisi/ Baker, Jed. The Autism Social Skills Picture Book Teaching Play, Emotion and Communication to Children with Autism. Arlington: Future Horizons, 2003. Balçık, Behre ve Tekinarslan, İlknur. “Otizmli Çocuklara Sosyal Beceri Öğretiminde Sosyal Öykülerin Etkilerinin İncelenmesi.” Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 45, no. 1 (2012): 165-190. Brereton, Avril ve Bruce Tonge. Pre-Schoolers with Autism An Education and Skills Training Programme for Parents. Londra: Jessica Kingsley Publishers, 2005. Brezis, Rachel. “Autism as a Case for Neuroanthropology: Delineating the Role of Theory of Mind in Religious Development.” The Encultured Brain An Introduction to Neuroanthropology, editörler D. Lende ve G. Downey. Londra: The MIT Press, 2012. Caldwell-Haris, Catherine, Caitlin Fox Muprhy, Tessa Velazquez, ve Patrick McNamara. “Religious Belief Systems of Persons with High Functioning Autism.” Proceedings of the Annual Meeting of the Cognitive Science Society 33, no. 33 (2011): 3362-3366. Darıca, Nilüfer, Ülkü Abidoğlu, ve Şebnem Gümüçcü. Otizm ve Otistik Çocuklar. İstanbul: Özgür Yay., 2017. Demir, Rıdvan. “Özel Gereksinimli Öğrencilerin Din Eğitiminde Karşılaşılan Problemler ve Çözüm Önerileri.” II. Uluslarası Multidisipliner Çalışmaları Kongresi Bildiri Kitabı Ed.: Münir Yıldırım, 14-32. Ankara: Akademisyen Yayınevi, 2018. Ekblad, Leif, ve Lluis Oviedo. “Religious Cognition Among Subjects with Autism Spectrum Disorder (ASD): Defective or Different?.” Clinical Neuropsychiatry 14, no. 4 (2017): 287-296. Ekici, Barış. Otizm Hayatı Kolaylaştırma Kılavuzu. İstanbul: Ekinoks Yayın Grubu, 2018. Erden, Gülsen, Serel Akdur, Esra Angın, Elçin Er, ve Büşra Aslan. Otizm Spektrum Bozukluğu. Ankara: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Yay., bs. yılı yok. Goldstein, Penina, ve Melinda Ault. “Including Individuals with Disabilities in a Faith Community: A Framework and Example.” Journal of Disability & Religion 19, no. 1 (2015): 1-14. https://doi. org/10.1080/23312521.2015.992601. Gün, Ayşegül. “İşitme Engelliler Ortaokulunda Okuyan Öğrencilerin Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersine Yönelik Tutum ve Değerlendirmeleri: Amasya ve Samsun Örneği.” Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14, no. 28 (2015): 61-92. Howell, Erica, ve Melinda Pierson. “Parents’ Perspectives on the Participation of Their Children with Autism in Sunday School.” Journal of Religion, Disability & Health 14, no. 2 (2010): 153166. https://doi.org/10.1080/15228961003622302. Karaaslan, Özcan, ve Metehan Kutlu. “Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Bireylerde Sosyal Öykü Kullanımı: Alanyazın Taraması.” Ç. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 19, no. 2 (2010): 1-17. Karasu, Teceli, ve Eyüp Şimşek. “Zihinsel Engelli Kaynaştırma Öğrencilerine Yönelik Din Eğitimi: Yarı Deneysel Bir Çalışma Destek Eğitim Odası.” Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 22, no. 3 (2018): 1579-1606. Kaysılı, Bahar. “Zihin Kuramı: Otizm Spektrum Bozukluğu Olan ve Normal Gelişen Çocukların Performanslarının Karşılaştırılması.” Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi 14, no. 1 (2013): 83-103. Korkmaz, Barış. Ah Şu Otizm. İstanbul: Aba Yayın, 2017. Kumaş, Ali. İslam Engelliler Hukuku. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2018. Liu, Eleanor X., Erik Carter, Thomas L. Boehm, Naomi H. Annandale, ve Courtney E. Taylor. “In Their Own Words: The Place of Faith in the Lives of Young People With Autism and Intellectual Disability.” Intellectual and Developmental Disabilities 52, no. 5 (2014): 388–404. https://doi. org/10.1352/1934-9556-52.5.388. McGee, Diane. “Widening the Door of Inclusion for Children with Autism through Faith Communities.” Journal of Religion, Disability & Health 14, no. 3 (2010): 279-292. https://doi. org/10.1080/15228961003622351. Milli Eğitim Bakanlığı. Otistik Çocukların Eğitiminde Aile El Kitabı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Basım yılı yok. Norenzayan, Ara, Will M. Gervais, ve Kali H. Trzesniewski. “Mentalizing Deficits Constrain Belief in a Personal God.” PLoS ONE 7, no. 5. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0036880, Özdemir, Saadettin, ve Mustafa Başkonak. Özel Eğitimde Din Eğitimi El Kitabı. Ankara: Grafiker Yay., 2018. Özel Öğretim Genel Müdürlüğü. Orta-Ağır Zihinsel Engeli ve Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Öğrenciler için Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı 1. Kademe (4. Sınıf). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yay. 2018. Özel Öğretim Genel Müdürlüğü. Orta-Ağır Zihinsel Engeli ve Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Öğrenciler için Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı 2. Kademe (5, 6, 7 ve 8. Sınıf). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yay. 2018. Quinn, Campion. 100 Soruda Otizm Aileler ve Uzmanlar için El Kitabı, çeviren. Ümit Şahbaz. Ankara: Anı Yayıncılık, 2017. Rakap, Salih, Bünyamin Birkan, ve Sinan Kalkan. Türkiye’de Otizm Spektrum Bozukluğu ve Özel Eğitim. İstanbul: Tohum Otizm Vakfı. 2017. Reddish, Paul, Penny Tok, ve Radek Kundt. “Religious Cognition and Behaviour in Autism: The Role of Mentalizing.” The International Journal for the Psychology of Religion 26, no. 2 (2016): 95-112. https://doi.org/10.1080/10508619.2014.1003518. Schaap-Jonker, Hanneke, Bram Sizoo, Jannine van Schothorst-van Roekel, ve Jozef Corveleyn. “Autism Spectrum Disorders and the Image of God as a Core Aspect of Religiousness.” International Journal for the Psychology of Religion 23, no. 2 (2013): 145-160. https://doi.org/ 10.1080/10508619.2012.688005. Swanson, Susan. “Experiential Religion: A Faith Formation Process for Children with Autism.” Journal of Religion, Disability & Health 14, no. 3 (2010): 238-255. https://doi. org/10.1080/15228961003622393. Tohum Otizm Vakfı. Otizm Spektrum Bozukluğu Şimdi Ne Olacak?. Ankara: Tohum Otizm Vakfı Yay., 2015. Turhan, Ceyda, Sezgin Vuran. “Otizm Spektrum Bozukluğu Gösteren Çocuklara Sosyal Beceri Öğretiminde Sosyal Öykü ve Video Model Uygulamalarının Etkinlik ve Verimlilikleri.” International Journal of Early Childhood Special Education 7, no. 2 (2015): 294-315. Üzümcü, Muzaffer. “Din Öğretiminde Özel Gereksinimli Öğrenciler için Uyarlamalar.” Turkish Studies 13, no. 11 (2018): 1437-1460. Visuri, Ingela. “Could Everyone Talk to God? A Case Study on Asperger’s Syndrome.” Religion, and Spirituality, Journal of Religion, Disability & Health 16, 4 (2012): 352-378. https://doi.org /10.1080/15228967.2012.731888. Walsh, Mary. “Autism, Culture, Church: From Disruption to Hope.” Journal of Disability & Religion 20, 4 (2016): 343-351. https://doi.org/10.1080/23312521.2016.1239916. Yelçe, Ayşegül Domaniç. “Otistik Çocuklar Genelde Ne Herhangi Bir Dini Seçerler, Ne De Ateist Doğarlar.” Hürriyet Gazetesi, 24 Nisan 2014. Erişim 31 Ekim 2018, http://www.hurriyet.com.tr/ otistik-cocuklar-genelde-ne-herhangi-bir-dini-secerler-ne-de-ateist-dogarlar-23120939.