Evlenme ve Boşanma Deneyimleri Arasındaki İlişkide Dindarlık Faktörünün İncelenmesi

Yıl 2019, Cilt: 30 Sayı: 1, 111 - 140, 03.07.2019

Fatma Baynal

Öz

Bu araştırmanın amacı, evlilik ve boşanma deneyimi ilişkisinde dindarlık faktörünü incelemektir. Çalışmamızda nitel
araştırma yöntemlerinden fenomenolojik araştırma deseni; veri toplama araçlarından yarı yapılandırılmış mülakat tekniği
kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma alanını İstanbul ilinde yaşayan katılımcılar oluşturmuştur. Kadın ve erkek katılımcılardan
onar kişi olmak üzere toplamda yirmi kişi ile görüşülmüştür. Araştırmada katılımcıların kişisel özellikleri, dindarlık algıları,
evlilik kriterleri, boşanma nedenleri, evlilik ve dindarlık ile ilgili görüşleri de alınarak boşanmaların önlenmesinde dindarlığın
etkisini tespit etmek amaçlanmıştır. Araştırma sonucuna göre evlenme kriterlerinde duygusal nedenler ön planda olmakla
birlikte dindarlık kriterinin etkili olduğu; boşanma nedeni olarak aldatma, ilgisizlik, iletişimsizlik, sorumsuzluk ve ekonomik
nedenler ile ilgili problemlerin ilk sıralarda yer aldığı görülmüştür. Ayrıca anne ve babalarını evliliklerinde rol model olarak
alan ya da karşısında ebeveynleri gibi bir eş olmasını isteyen kişilerin aile ilişkilerinde yanlış davranış ve beklentiler içerisine
girdikleri; psikolojik sorunları olan bireylerin aile içi ilişkilere bu sorunları yansıttıkları görülmüştür. Boşanma deneyiminden
sonra evlilik kriterlerinde duygusal nedenlerin yerini daha mantıksal nedenlerin aldığı görülmüştür. Katılımcıların
çoğunluğunun yaşadığı en büyük pişmanlık, karşı tarafı iyi tanıyamadan kısa sürede evlenmeleridir. Katılımcılar, dindarlığın
sadece pratikteki yönünü uygulamanın boşanmaları önleyemeyeceğini; ancak kişisel ahlakı da içerisine alan samimi bir
dindarlık anlayışına sahip olunduğunda bu durumun değişebileceğini belirtmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Din psikolojisi, Dindarlık, Evlilik, Boşanma, Nitel araştırma

The Role of the Religiosity Factor in Relation to Marriage Experiences and Divorce Process

Öz

The aim of this study was to investigate the relationship between the religiosity factor and the process of divorce marriage
experiences using a phenomenological research design from qualitative research methods. Data collection tools include a
semi-structured interview technique, and the study is composed of participants living in the province of İstanbul. Twenty
people were interviewed, including ten men and women from the male and female participants. The purpose of the
study was to determine the effect of religiousness on the prevention of divorce by taking into consideration the personal
characteristics of the participants, perceptions of religiosity, marital criteria, and the reasons for divorce, marriage, and
religiosity. According to the results of the research, the religiosity criterion was found to influence the emotional causes in
the marriage criteria. Problems related to deception, indifference, lack of communication, irresponsibility, and economic
reasons appeared in the first place as reasons for divorce. In addition, those who take their mothers and fathers as
role models in their marriage, or who want to have a partner like their parents, enter into the wrong behavior and
expectations in family relationships. It has been seen that individuals with psychological problems reflect these problems
in family relationships. After the divorce experience, emotional reasons have been replaced by more logical reasons.
The greatest regret from most of the participants is that they got married too quickly, and they did not take the time
to get to know their partner. Some of the participants thought that this situation might be useful in preventing divorce.
Participants say that practicing religiosity cannot prevent divorces from happening, but that may change when people
have a sincere understanding of piety that incorporates personal morality

Anahtar Kelimeler

Psychology of religion, Eligiosity, Marriage, Divorce, Qualitative research

Kaynakça

• Acar, Ceyda. “İstanbul’da Alt Sosyo-Ekonomik Statüye Mensup Boşanmış Kadınların Boşanma Sonrası Yaşadıkları Sorunlar Üzerine Niteliksel Bir Araştırma.” Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi, 2017. Akıcı, Hacer. “Türkiye’de Boşanmanın Dinî ve Psiko-Sosyal Sebepleri Üzerine Bir İnceleme.” Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2012. Aksoy, Adil. “Boşanma Sürecindeki Kadın ve Erkeklerin Adil Dünya İnançlarının Karşılaştırılması.” Yüksek Lisans Tezi, Üsküdar Üniversitesi, 2017. Aktaş, Özgül. “Boşanma Nedenleri ve Boşanma Sonrasında Karşılaşılan Güçlükler.” Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2011. Akyol, Aygün. “İslam Ahlak Felsefesinde Değerler Eğitimi- İbn Miskeveyh Merkezli Bir Okuma.” Muhafazakâr Düşünce 9, no. 36 (2013): 42–66. Arıcı, Selma. “2010-2015 Yılları Arasında İl Müftülüğüne Sorulan Sorularda Türkiye’de Yaşanan Değişimin Konya Örneğinde Boşanmalara Etkisi.” Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, 2016. Arvas, Fatma Balcı. “Dindarlığın Evlilik Doyumu Üzerindeki Etkileri ve Değerlerin, Dindarlık ve Evlilik Doyumu İlişkisi Üzerindeki Arabulucu Rolü.” Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi, 2017. Aybey, Salih. “Aile ve Dini Rehberlik Bürolarına Gelen Sorular Işığında Kadınların Boşanma Nedenleri (Ege Bölgesi Örneği).” Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2, no. 4 (2015): 104–126. Aydın, İbrahim Hakkı. “Seküler Ahlak Bağlamında Din-Ahlak İlişkisi.” Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, no. 35, (2011): 1–23. Bayraktar, Nurhan. “Boşanmış Kadınların Çevrelerinin Kendilerine Bakış Açısını Algılama Şekilleri.” Yüksek Lisans Tezi, .Abant İzzet Baysal Üniversitesi, 2010. Battal, Ahmet. Boşanma Sebepleri (Araştırma Projesi Nihai Raporu). İstanbul: T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalara Genel Müdürlüğü ve Akademik Dayanışma Araştırma ve Geliştirme Vakfı Ortak Yayını, 2008. Berman, William H., ve Dennis C. Turk. “Adaptation to Divorce: Problems and Coping Strategies.” Journal of Marriage and the Family 43, no. 2 (1981): 179–189. Biernacki, Patrick, ve Dan Waldorf. “Snowball Sampling. Problems and Techniques.” Sociological Methods Reseearch 10, no. 2 (1981): 141–163. Blomquist, Jean M. “Exploring Spiritual Dimensions: Toward a Hermeneutic of Divorce.” PastoraI Psychology 34, no. 3 (1986): 161–172. Bulut, Meryem. “Boşanmış Kadınlarda Ruhsal Çöküntü (Depresyon) ve Kültür İlişkisi Sosyal Antropolojik Araştırma.” Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2002. Creswell, John W. Qualitative Inquiry And Research Design: Choosing Among Five Approaches. Thousand Oaks, CA: Sage, 2007. Chiriboga, D.A., ve Cutler, L. “Stress Responses Among Divorcing Men and Women.” Journal of Divorce 1, no. 2 (1978): 95–106. Çakır, Buket. “Modernleşme Sürecinde Türkiye’de Evlilik Kurumunun İşleyişi ve Boşanma Eğilimlerinin Seyri.” Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2011. Demircioğlu, Nevin. “Boşanmanın, Çalışan Kadının Statüsü ve Cinsiyet Rolü Üzerine Etkisi.” Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, 2000. Doğan, Şahin. “Boşanma Nedenlerine Yönelik Tutumlar: Boşanmayı Artırıcı veya Engelleyici Faktörlere Yönelik Tutum Ölçeği Geliştirme Çalışması.” İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 5, no. 4 (2016): 991–1011. Ekmekçi, Hasan. “Toplumsal, Kültürel ve İletişimsel Boyutlarıyla Bir Boşanma Analizi.” Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, 2010. Güneş, Derya Kayma. “Boşanma Sürecindeki Eşlerin Aile İçi İlişkileri ile Problem Çözme Becerileri Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi.” Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, 2007. Hünler, Olga Selin. “The Effects Religiousnesson Marital Satisfaction and the Mediator Role of Perceived Marital Problem Solving Abilities Between Religiousness and Marital Satisfaction Relationship.” Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 2002. Kahraman, Serhat. “Boşanma Sonrasında Genç-Ebeveyn İlişkilerinin Sürdürülmesi ve Öğrencinin Akademik Başarısına Etkisi (Afyon İli Örneği).” Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2015. Karabacak, Mustafa Kemal. Aile İçi Çatışma ve Anlaşmazlıkların Çözümünde Dini Danışmanlığın Önemi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2015. Kaya, Tebrike. “İstanbul’da Yaşayan Boşanmış Kadın ve Erkeklerin Boşanma Deneyimleri.” Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, 2009. Kelebek, Görkem. “Aile İçi Şiddete Maruz Kalarak Boşanmış Kadınların Yaşam Deneyimleri.” Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, 2016. Koçak, Abdullah, ve Özgür Arun. “İçerik Analizi Çalışmalarında Örneklem Sorunu.” Selçuk İletişim 4, no. 3 (2006): 21–28. Krumrei, Elizabeth, J. Mahoney, Annette and Pargament, Kenneth I. “Divorce and the Divine: The Role of Spirituality in Adjustment to Divorce.” Journal of Marriage and Family 71, no. 2 (2009): 373–383. Marks, Loren. “How Does Religion Influence Marriage? Christian, Jewish, Mormon, and Muslim Perspectives.” Marriage & Family Review 38, no. 1 (2005): 85–111. Mişe, Mehmet Ali. “Boşanmanın Sosyo-Psikolojik ve Dini Sebepleri ve Sonuçları Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma (Uşak İli Örneği).” Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, 2015. Nathanson, Irene G. “Divorce and Women’s Spirituality.” Journal of Divorce and Remarriage, no. 22 (1995): 179–188. Neuman, W. Lawrence. Toplumsal Araştırma Yöntemleri Nitel ve Nicel Yaklaşımlar 1. Çeviren Sedef Özge. Ankara: Yayınodası, 2006. Öztürk, Gözde. “Boşanma Sürecindeki Kadınların Bağlanma Stilleri ile Başa Çıkma Stratejileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi.” Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2016. Salim, Esma. “Boşanma Sürecindeki Bireylerde Başa Çıkma Stratejileri ve Dini Başa Çıkma: Isparta Örneği.” Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, 2017. Sezen, Lütfi. “Türkiye’de Evlenme Biçimleri.” Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 11, no. 27 (2005): 185–196. Skidmore, Suzan Ann. “Re-Authoring Narratives in a Divorce Recovery Ministry.” Yüksek Lisans Tezi, University of South Africa, 2002. Şen, Cemil Bülent. “Boşanma Süreci ve Arabulucuğu.” Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, 2013. Şentürk, Ünal. “Aile Kurumuna Yönelik Güncel Riskler.” Aile ve Toplum Dergisi 4, no. 14 (2008): 7–31. Tatlılıoğlu, Durmuş, ve Kasım Demirel. “Sosyal Bir Gerçeklik Olarak Boşanma Olgusu: Sosyal Psikolojik Bir Değerlendirme.” Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 4, no. 22 (2016): 59–73. Topbaş, Ferhat ve Serdar Kurt. “İşsizlik ve Boşanma İlişkisi: 1970-2005 VAR Analizi.” Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi 5, no. 7 (2007): 30–43. Tümüklü, Abbas. Eğitim Bilim Araştırmalarında Etkin Olarak Kullanılabilecek Nitel Bir Araştırma Tekniği: Görüşme, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. İstanbul: Pegem Akademi Yayıncılık, 2000. Türkiye İstatistik Kurumu. “Aile Yapısı Araştırması, Sayı: 21869.” Erişim 4 Nisan 2017. http:// www.tuik.gov.tr/ PreHaberBultenleri.do?id=21869.2016. Uğur, Sinem Burcu. “Günümüzde Kadının Boşanma Deneyimleri: Akademisyen Kadınlar Üzerine Bir Araştırma.” Mediterranean Journal of Humanities 4, no. 2 (2014): 293–326. Uyar, Sezai. Boşanmış Bireylerin Evlilik Süreci ve Bugüne İlişkin Psikolojik Sorunları Üzerine Bir Araştırma. Uzmanlık Tezi, Gülhane Askeri Tıp Akademisi Askeri Tıp Fakültesi, 1999. Uysal, Enver. “Değerler Üzerine Bazı Düşünceler ve Bir Erdem Tasnifi Denemesi: İnsanî Erdemler– İslâmî Erdemler.” Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12, no. 1 (2003): 51–69. Ünal, Vehbi. “Geleneksel Geniş Aileden Çekirdek Aileye Geçiş Sürecinde Boşanma Sorunu ve Din.” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 6, no. 26 (2013), 588–602. Yüksek, Ali. “İslam Aile Hukukunda Boşama Yetkisi ve Kadının Boşanması.” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 7, no. 32 (2014): 340–354. Zengin, Zeki Salih. “İslam, Ahlak ve Etik.” İçinde İslamda Ahlak ve Etik Kavramsal ve Kuramsal Tartışmalar Seminerleri 2, editör İsmail Erkam Sula. Ulisabülten, 2016.