Türkiye’deki İlâhiyat ve İslâmî İlimler Fakülteleri Öğrencilerinin Hazırlık Sınıflarındaki Arapça Öğretim Programlarına Yönelik Tutumları

Yıl 2019, Cilt: 30 Sayı: 1, 231 - 262, 03.07.2019

Sultan Şimşek , İslam Youssry Elhadky

Öz

Bu araştırma, İlahiyat Fakültesi öğrencilerinin hazırlık sınıflarındaki Arapça öğretim programına yönelik tutumlarını
belirlemeyi amaçlamaktadır. Araştırmanın iki temel sorusu vardır: Birincisi; “İlahiyat Fakültesi öğrencilerinin Türk
üniversitelerindeki hazırlık sınıfındaki Arapça dil programına yönelik tutumları nelerdir?” sorusudur. İkincisi ise; istatistikse
olarak araştırma örnekleminin tutumlarında “cinsiyet, İmam Hatip Lisesi mezunu olma, bulunulan sınıf, lisans düzeyindeki
Arapça dersleri” gibi değişkenlerin yol açtığı anlamlı farklar (0.05’e eşit veya daha az) var mıdır? Araştırmada betimsel yöntem
izlenmiş olup veri toplama aracı olarak anket yöntemi kullanılmıştır. Araştırma örnekleminde tesadufî örnekleme yöntemi
kullanılmıştır. Bu araştırmaya 60 İlahiyat Fakültesinden 1374 öğrenci dahil edilmiştir. Araştırmanın sonuçları, öğrencilerin
Arapça dil programının genel çerçevesine, Arapça hazırlık sınıfının öğreticilerine , öğretim yöntemlerine ve eğitim kalitesine
yönelik tutumlarının nötr olduğunu; lisans öğrencilerinin hazırlık sınıflarındaki Arapça eğitiminin çalışmalarına olan etkisine
yönelik tutumlarının pozitif olduğunu göstermektedir. Örneklemin % 75’i Arapça hazırlık eğitimini faydalı bulduklarını
ifade etmiştir. Araştırma analizinde, bazı bağımsız değişkenler nedeniyle bazı konular istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar
olduğunu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Arapça, Nitelik, Hazırlık Sınıf, Tutumlar

The Attitudes of the Theology and Islamic sciences faculty students in Turkey towards the program of Arabic language in the preparatory year

Öz

The purpose of this study is to identify the attitude towards the Arabic language program in the preparatory
year of students within the Faculties of Theology. The research questions are:1) What are the attitudes of these
students in the Turkish universities towards the program of Arabic language in the preparatory year?2) Are
there statistically significant differences (less than or equal to 0.05) in the attitude of the research sample due
to the variables “gender, graduation in the secondary school of imams and preachers, class, the study in Arabic
in the bachelor’s degree “? The research followed the descriptive method where the questionnaire was used
as a tool for collecting information. The research sample was accidental. It included (1374) students from (60)
Faculties. The results of the research show that the students’ attitudes were “Neutral” towards the framework
of the Arabic language program, the teachers of the preparatory year, their teaching methods, and the quality
of education. The students’ attitudes were “positive” toward the effect of the preparatory year on their studies.
75% of the sample said that they consider the preparatory year to be useful. The analysis showed that there
were statistically significant differences in some topics due to some independent variables of the research.

Anahtar Kelimeler

Arabic, Quality, Preparatory Year, Attitude

السنة التحضيرية اتجاهات طلبة كليات اإللهيات والعلوم اإلسالمية في تركيا نحو برنامج اللغة العربية في

Öz

تهدف هذه الدراسة إلى التعرف على اتجاهات طلبة كليات اإللهيات والعلوم اإلسالمية تجاه برنامج اللغة العربية في السنة التحضيرية. اتبعت الدراسة المنهج
َ الوصفي واستخدمت االستبانة أداة لجمع المعلومات. جاءت عينة الدراسة غير احتمالية من النوع الع َر ِضي، وشملت )1374 )طالبا وطالبة ينتمون لـ )60)
كلية. وأظهرت نتائج الدراسة أن اتجاهات الطلبة )متوسطة( نحو اإلطار العام لبرنامج اللغة العربية، ومعلمي السنة التحضيرية وطرق تدريسهم ، وجودة التعليم.
وجاءت اتجاهات الطلبة )إيجابية( نحو استخدام اللغة العربية فقط في الصفوف الدراسية، وكذلك رأت أغلب العينة أنهم يحتاجون لدروس إضافية في اللغة العربية،
كما رفضت األغلبية زيادة البرنامج التحضيري العربي ليصبح عامين، وجاء اتجاه العينة نحو السفر للدراسة في البالد العربية )إيجابيا جدا(، كما جاءت اتجاهات
طالب مرحلة الليسانس نحو أثر السنة التحضيرية على دراستهم )إيجابية(. وأفاد )%75 )من العينة أنهم يعتبرون السنة التحضيرية مفيدة لهم، وأظهر التحليل أن
.هناك فروقا ذات داللة إحصائية في بعض المحاور تعزى لبعض المتغيرات المستقلة للبحث

Anahtar Kelimeler

العربية, الجودة, السنة التحضيرية, اتجاهات

Kaynakça

• ِّتِأحمد، إبراهيم سليمان، وزكريا عمر، وفكري عابدين بن حسين، وعبد الوهاب زكريا، ووان نور الدين عبد الله. «ا كتاب المؤتمر العالمي الطلاب نحو تعلم اللغة العربية بمركز اللغات بالجامعة الإسلامية العالمية بماليزيا: دراسة تحليلية.» في .2013 ،IIUM Press 343-563. كوالالمبور: الرابع تعليم اللغة العربية وآدابها لأعراض خاصة. الحدقي، إسلام يسري وسلطان شيمشك. «إطار مقترح لتطوير نظام التقويم في السنوات التحضيرية العربيةبكليات الإلهيات http:// .336 -305:(2017) 25 ،12Turkish Studiesوالعلوم الإسلامية في ضوء الإطار المرجعي الأوروبي للغات.» dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12259 الحدقي، إسلام يسري. «التحديات المؤسسية في برامج تعليم العربية في السنوات التحضيرية بكليات العلوم الإسلامية بتركيا.» تحرير أحمد صنوبر وإسلام يسري الحدقي ومضر كتاب مؤتمر إسطنبول الدولي الثاني لتعليم اللغة العربية للناطقين بغيرها، في فارس وإبراهيم المنصور. 321-251.إسطنبول: وقف إيثار، 6102. زكريا، عبد الوهاب. «اتجاهات الطلبة نحو تعلم اللغة العربية في المدارس الدينية الحكومية الماليزية: المرحلة الثانوية بولاية http://journals.iium.edu.my/ .174-147 :( .)فبراير 2102 2،2 مجلة الدراسات اللغوية والأدبية سلانجور أنموذجا.» arabiclang/index.php/JLLS/article/view/66 . القاهرة: الدار المصرية اللبنانية، 3002. معجم المصطلحات التربوية والنفسية شحاتة، حسن وزينب النجار. .322-299 :(2012) مجلة جامعة دمشق 82، 3-4. صديق، حسين. «الاتجاهات من منظور علم الاجتماع». عبد الله، عبدالحليم موسى. «اتجاهات الطلاب الأتراك بجامعة إفريقيا العالمية )السودان( نحو استخدام اللغة العربية في التعليم . 104-314. جامعة كتاب مؤتمر العلاقات الإفريقية التركية - المحور 7: العلاقات الإفريقية التركية - رؤيةاستشراقية العالي.» في http://dspace.iua.edu.sd/handle/123456789/1110إفريقيا العالمية: 01/5102. استرجاع بتاريخ 1-01-6102 من في بحوث وأوراق عمل مؤتمرات معهد علي، أحمد حسن محمد. «اللغة العربية في الجامعات التركية بين الواقع والمأمول.» . الرياض: مركز الملك عبدالله بن عبد العزيز الدولي، 6102. 248-209 ابن سينا، ترجمةسلوى الملا. القاهرة: دار الشروق، 3991. علم النفس الاجتماعي. لامبرت، وليم، وولاس إ. لامبرت. . القاهرة: مكتبة الإنجلو أسس علم النفس العام منصور، طلعت، وأنور الشرقاوي وعادل عزي الدين وفاروق أبو عوف. المصرية، 3002. . الرباط: مكتب تنسيق التعريب معجم مصطلحات المناهج وطرق التدريس المنظمة العربية للتربية والثقافة والعلوم )إلكسو( . في الوطن العربي،1102. نور، سيتي سلوى ونئ حنان مصطفى. «الاتجاهات نحو القراءة باللغة العربية: دراسة في المدارس الثانوية بماليزيا.» مجلة http://journals.iium.edu.my/arabiclang/index.php/JLLS/ 46-30 :(2010) .2،1 الد راسات اللغ وية والأ دبية article/view/111 . ط5. القاهرة: مكتبة الأنجلو المصرية، 9002. علم النفس الاجتماعي عربيا وعالميا أبو النيل، محمود السيد. Abdullâh, Abdulhalîm Mûsâ. “İtticâhâtu’t-ṭullâbi’l-Etrâk bi Câmi‘ati İfrikiyâ’l-Âlemiyye (esSûdân) naḥve istihdâmi’l-lugati’l-Arabiyye fi’t-ta‘lîmi’l-âlî.” Fî Kitâbi’l-mu’temeri’l-’âlâkati’lİfrikiyyeti’t-Turkiyye-el-Mihver 07: el-Alâkati’l-İfrikiyyeti’t-Turkiyye- Ru’ye İstişrâkiye, 401– 413. Câmiati İfrikiyâ’l-Âlemiyye 10/2015. İstircâun bi tarîhi 01.10.2018 min http://dspace.iua. edu.sd/handle/123456789/1110 Ahmed, İbrâhim, Zekeriyyâ ’Umer, Fikrî Abidîn b. Huseyn, Abdulvehhâb Zekeriyyâ, Vân Nureddîn Abdullah. “İtticâhâtu’t-ṭullâb naḥve te‘allumi’l-lugati’l-Arabiyye bi merkezi’l-lugâti bi’lCâmi’ati’l-İslâmiyyeti’l-¢Âlemiyye bi Mâlizyâ: Dirasetun taḥlilîyye.” Fî Kitâbi’l-mu’temeri’l’âlemiyyi’r-râbi’ ta‘limu’l-lugati’l-Arabiyye ve âdâbuhâ li a‘râdin ḫassa, 343–365. Kuala Lumpur: IIUM Press, 2013. Ali, Ahmed Hasan Muhammed, “el-Lugatu’l-Arabiyye fi’l-Câmiâti’t-Turkiyye beyne’l-vâkii ‘ve’lme’mûl.” Fî Buhûsi ve evrâki ameli mu’temerâti ma ‘hedi İbn Sînâ, 209–248. Riyâd: Merkezu’lMelik Abdullah b. Abdulazîz ed-Devlî, 2016. Ebu’n-Nîl, Mahmûd es-Seyyid. İlmu’n-nefsi’l-ictimâî Arabiyyen ve âlemiyen. Kâhire: Mektebetu’lEnculu’l-Mısriyye, 2009. el-Hadky, İslâm Yousry, Sultan Şimşek. “‘İtârun mukterahun li tatvîri nizâmi’t-takvîmi fi’ssenevâti’t-taḥdîriyyeti’l-Arabiyye bi kulliyyâti’l-ilâhiyyât ve’l-ulûmu’l-İslâmiyye fî davi’l- ‘itâri’l-merciiyyi’l-ûrubbî li’l-lugât.” Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 12, no. 1308 (2017): 305-336. http:// dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12259 el-Hadky, İslâm Yousry. “et-Teḥaddiyâtu’l-muessesiyyetu fî berâmici’t-ta ‘limi’l-Arabiyye fi’ssenevâti’t-taḥdîriyye bi kulliyâti’l -ulûmu’l-İslâmiyye bi Turkiyâ.” Fî Kitâbi’l-mu’temeri İstanbûl ed-devliyyi’s-sânî li ta’limu’l-lugati’l-’Arabiyye li’n-nâtikîne bi gayrihâ, Tahrîr Ahmed Sanavber, İslâm Yousry el-Hadky, Mudar Fâris, İbrâhîm Mansûr, 152–153. İstanbul: Vakfu İsâr, 2016. Loumbert, Velim, Vilâs Loumbert. İlmu’n-nefsi’l-ictimâ ‘î, Tercüme Selvâ el-Melâ. Kâhire: Dâru’şşurûk, 1993. Mansûr, Tal ‘at, Enver eş-Şerkâvî, Âdil İzzuddîn, Fârûk Ebû Avf. Ususu ilmi’n-nefs, Kâhire: Mektebetu’l-Encelu’l-Mısriyye, 2003. el-Munazzamatu’l-Arabiyye li’t-terbiye ve’s-sekâfe ve’l-ulûm. Mu ‘cemu mustalahâti’l-menâhic ve turuku’t-tedrîs. Rabat: Mektebetu tensîki’t-ta ‘rîb fi’l-vatani’l-‘Arabî, 2011. Nur, Sîtî Selvâ, Venî’Hanân Mustafa. “el-İtticâhâtu nahve’l-kırâeti bi’l-lugati’l-Arabiyye: Dirâsetun fi’l-medârisi’s-sâneviyye bi Malîzyâ.” Mecelletu’d-dirâsâti’l-lugaviyye ve’l-edebiyye 2, no. 1 (2010): 46–30. Sadîk, Hasan. “el-İtticâhât min manzûri ilmi’l-ictimâ” Mecelletu Câmiatu Dımaşk, 28/3-4: (2012):299-322. Şahate, Hasan, Zeynep Neccâr. Mu ‘cemu’l-mustalahâti’t-terbeviyye ve’n-nefsiyye. Kâhire: edDâru’l-Mısriyyeti’l-Lubnâniyye, 2003. Zekeriyâ, Abdulvehhâb. “İtticâhâtu’t-ṭalebe naḥve te’allumi’l-lugati’l-Arabiyye fi’l-medârisi’ddîniyyeti’l-hukûmiyyeti’l-Mâlîziyye: el-Merhaletu’s-sâneviyye bi vilâyeti Salancûr enmûzecen.” Mecelletu’d-dirâseti’l-lugaviyye ve’l-edebiyye 2, no. 2 (Şubat 2012): 147-174. http://journals. iium.edu.my/arabiclang/index.php/JLLS/article/view/66. Yerinde, Adem. “Tecribetun vâide fî ta‘lim’il-lugati’l-Arabiyye; Tecribetu Kulliyeti’l-İlâhiyyât bi Câmiati İstanbûl.” A‘malu’l-Mutemeru’d-devliyyi’l-evvel-İstanbûl Ta‘limu’l-lugâti’l-Arabiyye li’n-nâtikîne bi gayrihâ, er-Ruye ve’t-terâcî. Tahrir Hâlid Huseyn Ebû Amşe, Râid Abdurrahîm, Ahmed Sanavber. Ammân: Kunûzu’l-marife, 2015. المراجع التركية “Hazırlık Arapça Çalıştayı Sonuç Raporu.” Din Öğretiminde Kalite Çalıştayları I, 1–44. Konya: Türkiye İmam Hatipliler Vakfı, 18-19 Haziran 2014. Erişim Tarihi 15 Mayıs 2019. http://timav. org.tr/wp-content/uploads/2016/09/hazirlik-arapca-programinda-kalite.pdf. Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri, “Tutumlar.” Erişim 12 Aralık 2017. https://acikders. ankara.edu.tr. Bostancı, Ahmet. “İlahiyat Fakültelerinde Arapça Öğretiminde Kullanılan Ders Kitapları ve Diğer Araç-Gereçlerin Tespit ve Analizi.” Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7, no. 11 (2005): 1–30. Din Öğretimi Genel Müdürlüğü. “İmam Hatip Liseleri Arapça Öğretim Programları.” Erişim 05 Aralık 2018. https://dogm.meb.gov.tr/www/icerik_goruntule.php?KNO=14 Korukcu, Adem, ve H. Yusuf Acuner. “İlâhiyat Fakültesi Arapça Hazırlık Sınıfı Öğrencilerinin Yabancı Dil Yetkinlik Beklentisi ve Yabancı Dil Öğrenme Kaygısı, Hitit Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Örneği.” Fırat İlahiyat Fakültesi Dergisi 17, no. 2 (2012): 191–211. Mevzuat Bilgi Sistemi. “Yükseköğretim Kurumlarında Yabancı Dil Öğretimi ve Yabancı Dille Öğretim Yapılmasına Uyulacak Esaslara İlişkin Yönetmelik.” Erişim 10 Kasım 2018. http:// www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod. Özcan, Yusuf, ve Asım Yapıcı. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Arapça Dersine İlişkin Tutumlarının İncelenmesi (ÇÜ İlahiyat Fakültesi Örneği).” Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16, no. 2 (2016): 113–142. Resmî Gazete. “Öğretim Üyesi Dışındaki Öğretim Elemanı Kadrolarına Yapılacak Atamalarda Uygulanacak Merkezi Sınav İle Giriş Sınavlarına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik.” Erişim 01 Ocak 2019. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/11/20181109-3.htm Uçar, Recep. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Arapça Dersine Karşı Tutumları (İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Örneği).” Marife 15, no. 2 (2015): 371–394. Yüksek Öğretim Bilgi Sistemi. “Öğrenci İstatistikleri, Fakültelere Göre Öğrenci Sayıları.” Erişim 05 Aralık 2017. https://istatistik.yok.gov.tr. المراجع الإنجليزية: Allport, G. Willard. Attitudes: A Handbook of Social Psychology. Worcester, Mass.: Clark University Press, 1935. Bartram, Brendan. Attitudes to Modern Foreign Language Learning: Insights from Comparative Education. Bloomsbury Publishing, 2010. Falk, Emily B., and Matthew D. Lieberman. “The Neural Bases of Attitudes, Evaluation and Behavior Change.” In Contemporary Topics in Cognitive Neuroscience. The Neural Basis of Human Belief Systems. Edited by F. Kruger and J. Grafman, 71–94. New York, NY, US: Psychology Press, 2012. Gardner, Robert C. Social Psychology and Second Language Learning: The Role of Attitudes and Motivation. London: Edward Arnold, 1985. Garrett, Peter. Attitudes to Language. Cambridge: Cambridge University Press, 2010. Karahan, Firdevs. “Language attitudes of Turkish students towards the English language and its use in Turkish context.” Journal of Arts and Sciences, no. 7 (May 2007): 73–87. Mamat, Arifin, Ahmad Sabri Noh, and Wan Hamiah Wan Mahmud. “Cognitive, affective and behaviors’ attitudes towards learning Arabic as a Second Language: a case study at SMKA Maahad Hamidiah Kajang, Selangor, Malaysia.” IOSR Journal of Humanities and Social Science (IOSR-JHSS) 7, no.6 (Jan - Feb.2013): 84–92. http://irep.iium.edu.my/29134/1/iosrdrarifin.pdf Masgoret, Anne-Marie, and Robert C. Gardner. “Attitudes, Motivation, and Second Language Learning: a Meta–Analysis of Studies Conducted by Gardner and Associates.” Language learning 53, no. 1 (2003): 123–163. doi:10.1111/1467-9922.00212. Olaniyan-Shobowale, K. O. “Students’ Perceptions of The Arabic Language Curriculum.” International Journal of Innovative Research and Advanced Studies (IJIRAS) 3, no.7 (Jun 2016): 132–136. http://www.ijiras.com/2016/Vol_3-Issue_7/paper_21.pdf Sahrir, Muhammad Sabri, and Nor Aziah Alias. “A study on Malaysian Language Learners’ Perception towards Learning Arabic via Online Games.” GEMA Online® Journal of Language Studies 11, no.3 (September 2012): 129–145. http://ejournal.ukm.my/gema/article/ download/46/40