Osmanlıda Huzur Dersi Örnekleri Tahlil ve Tenkitli Tefsir Metni Neşirleri IV

Yıl 2020, Cilt: 31 Sayı: 1, 23 - 53, 30.06.2020

Aydın Temizer

https://doi.org/10.26650/di.2020.31.1.0036

Öz

Osmanlı padişahları huzurunda Ramazan ayında yapılan Kur’ân-ı Kerîm tefsir dersleri, Huzur Dersleri adını almıştır. Sultan II. Abdülhamit huzurunda, mukarrir Yanyalı el-Hâc Ömer Lütfi Efendi tarafından takdim edilen, el-A’râf sûresi 65, 66 ve 67. âyetleri konu alan tefsir dersi, bu derslerin güzel bir örneğidir. Hicrî 1296 yılının Ramazan ayında yapılan bu derste, önce ders takrîr/tefsir edilmiş, sonra dersi dinleyen muhatap âlimler tarafından Ömer Lütfi Efendi’ye otuz üç tane soru sorulmuştur. Son olarak da mukarrir tarafından uzunca bir dua yapılmıştır. Söz konusu tefsir dersi, takrîr, münazara ve dua kısımlarıyla bu makalede neşredilmiştir. Neşredilen dersin ilk kısmı olan takrîr bölümü Osmanlıcadır. Bu bölüm latinize edilerek neşredilmiştir. İkinci kısmı olan münazara bölümü ise Arapçadır. Bu kısım Arapça neşredilmiştir. Duadan ibaret olan son kısım da Arapça olup, aynı şekilde Arapça neşredilmiştir. Metin tesis edilirken iki yazma nüshaya müracaat edilmiştir. Bunlardan birincisi Topkapı Sarayı Müzesinde bulunan nüsha, ikincisi Süleymaniye Kütüphanesinde yer alan nüshadır. Metin tesisinde Topkapı nüshası esas alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân, Tefsir, Osmanlı, Huzur Dersi, Ramazan

Destekleyen Kurum

Yazar bu çalışma için finansal destek almamıştır.

Samples of Huzur-i Homayoun Lessons In Ottomans: Critical Edition and Dissection of Tafsir Text -4

Öz

The commentary lessons of the Qur’an, which used to be performed in Ramadan in the presence of the Ottoman sultans, were called Huzur Lessons. One good example of these lessons is the commentary on the 65th, 66th and 67th verses of the Sura al-A‘raf, which was presented by al-Hajj Umar Lutfi Efendi in the presence of Sultan Abdul-Hamid the Second, in the month of Ramadan in 1296 AH. After the presentation, thirty three questions were directed to Umar Lutfi Efendi. Finally, a long prayer was made by the presenter. In this article, a tafsir lesson which encompasses the 65th, 66th and 67th verses of the Sura al-A‘raf was edited critically with its presentation and discussion and prayer chapters. The first chapter of this lesson that is named takrir (presentation) is in Ottoman Turkish. This part was written in the Latin alphabet. The second chapter of this lesson that is named munazara (discussion) is in Arabic. This part was written in the Arabic alphabet. The last part, which consists of prayers, is in Arabic too. It was written in the Arabic alphabet too. This text was written on the basis of the manucript’s copy available in the Topkapı Palace Museum.

Anahtar Kelimeler

Qur’an, Tafsir, Ottomans, Huzur-i Homayoun Lesson, Ramadan

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel. Müsned. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 2001.
• Atâ, Tayyarzâde. Osmanlı Saray tarihi: Tarih-i Enderun. İstanbul: Kitabevi, 2010.
• Beyḍâvî, Ebû Said Abdullah b. Ömer. Envârü’t-Tenzîl ve esrârü’t-te’vîl. Beyrut: Daru ihtâi’t-türâsi’lArabî, 1997.
• Cürcânî, Abdülḳâḥir b. Abdurrahman. Delâilü’l-i῾câz. Kâhire, 1984.
• Durmuş, İsmail. “İsti’nâf.” Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 23: 367-68. İstanbul, 2001.
• Ebû Yusuf Yakub b. İbrahim b. Ḥabib Ensârî. Kitâbü’l-ḫarâc. Kahire: el-Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-türâs, ts.
• Elbânî, Muhammed Naṣırüddin. Ḍaîfu’l-Câmii‘s-sagîr ve ziyâdetüh. Beyrut: el-mektebetü’l-İslâmî, 1988.
• Ġazâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. İḥyâü ulûmi’d-dîn. Beyrut: Dâru’l-marife, ts.
• Ġazâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. Cevâhiru’l-Ḳur’ân. Beyrut: Dâru iḥyâi’l-ulûm, 1986.
• Ḥaddâd, Ebû Abdullah Mahmud b. Muhammed. Taḫrîcü ehâdîsi İḥyâi ulûmi’d-dîn. Riyad: Dâru’lâṣıme, 1987.
• Hanioğlu, Şükrü. “Jön Türkler.” Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 23: 584-87. İstanbul, 2001.
• Hanioğlu, Şükrü. “Batılılaşma.” Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 5: 182-86. İstanbul, 1992.
• Işık, Emin. “Aḥḳâf Sûresi.” Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 1: 549-50. İstanbul, 1988.
• İbnü’l-Esîr, Mübârek b. Esîrüddîn Şeybânî Cezerî. el-Bedî‘ fî ilmi’l-Arabiyye: el-Bedî‘ fî şerḥi’lfuṣûl: el-Bedî‘ fî’n-naḥv. Mekke: Câmiatu ümmi’l-ḳurâ, 1999.
• Kırca, Celal. “Âd.” Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 1: 333-34. İstanbul, 1988.
• Ḳonevî, Isâmüddin İsmail b. Muhammed b. Mustafa. Ḥâşiyetü’l-Ḳonevî alâ Tefsiri’l-Beyḍâvî. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2001.
• Ḳuşeyrî, Ebu’l-Kasım Abdülkerim b. Hevâzin. Leṭâifü’l-işârât: Tefsirü’l-Ḳuşeyrî. Mısır: el-Hey’etü’lMısriyye el-âmme, ts. Mardin, Ebu’l-Ulâ. Huzur Dersleri. İstanbul: İsmail Akgün Matbaası, 1951.
• Molla Hüsrev, Hüsrev Mehmed Efendi. Mir’âtü’l-uṣûl şerḥu Mirkâti’l-vuṣûl. Dersaâdet: Şirket-i Sahâfiye-i Osmaniye, 1903.
• Nesâî, Ebu Abdurrahman Ahmed b. Şuayb. es-Sünenü’l-kübrâ. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 2001.
• Pakalın, Mehmet Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 1993.
• Râzî, Ebû Abdullah Fahreddin Muhammed b. Ömer. et-Tefsîru’l-kebîr: Mefâtîḥu’l-ġayb. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, 1999.
• Semîn el-Ḥalebî, Ebu’l-Abbas Ahmed b. Yusuf. ed-Dürrü’l-maṣûn fî ulûmi’l-kitabi’l-meknûn. Dimaşk: Dâru’l-kalem, ts.
• Siyalkûtî, Abdulhakim b. Muhammed el-Hindî. Ḥâşiyetü’l-Ḳâdî li-Abdilhakîm es-Siyalkûtî. İstanbul: Dârü’t-tıbâati’l-âmire, ts.
• Sübkî, Ebû Hâmid Bahâeddin Ahmed b. Ali. Arûsü’l-efrâḥ fî şerḥi Telḫîsi’l-Miftâḥ. Beyrut: elMektebetü’l-asriyye, 2003.
• Süyûtî, Ebu’l-Faḍl Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr. el-İtḳân fî ulûmi’l-Ḳur’ân. Dimaşk: Dâru İbn Kesîr, 1987.
• Süyûtî, Ebu’l-Fadl Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr. el-Fetḥu’l-kebîr fî ḍammi’z-ziyâde ile’lCâmi‘i’s-saġîr. Beyrut: Dârü’l-fikr, 2003.
• Şimşek, Sait. Kur’ân Kıssalarına Giriş. İstanbul: Yöneliş Yayınları, 1993.
• Ṭaberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Câmi‘ul-beyân fî te’vîli’l-Ḳur’ân. Beyrut: Müessesetü’rrisâle, 2000.
• Teftâzânî, Sadeddin Mesud b. Ömer b. Abdullah. el-Muṭavvel: Şerḥu Telḫîsi Miftâḥi’l-ulûm. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2013.
• Temizer, Aydın. “Osmanlıda Huzur Dersi Örnekleri, Tahlil ve Tenkitli Tefsir Metni Neşirleri I.” Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15, no. 28 (Aralık 2013): 65–92.
• Temizer, Aydın. “Osmanlıda Huzur Dersi Örnekleri, Tahlil ve Tenkitli Tefsir Metni Neşirleri II.” Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17, no. 31 (Haziran 2015): 167–191.
• Temizer, Aydın. “Osmanlıda Huzur Dersi Örnekleri, Tahlil ve Tenkitli Tefsir Metni Neşirleri III.” İlahiyat Tetkikleri Dergisi, no. 50 (Aralık 2018): 45–77.
• Uşaklıgil, Halit Ziya. Saray ve Ötesi: Son Hatıralar. İstanbul: Özgür Yayınları, 2003.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı. Ankara, 1965.
• Yanyalı, Hacı Ömer Lütfi Efendi. Huzur Dersleri. Topkapı Sarayı III. Ahmed Kitaplığı. no. 3525.
• Yanyalı, Hacı Ömer Lütfi Efendi. Mecmûâtü’d-Dürûs. Süleymaniye Kütüphanesi. Tırnovalı, no. 262.
• Zemaḫşerî, Ebu’l-Kasım Cârullah Mahmud b. Ömer. el-Keşşâf an haḳâiḳi ġavâmidi’t-Tenzîl. Beyrut: Dâru’l-kitabi’l-Arabî, 1986.
• Zemaḫşerî, Ebu’l-Kasım Cârullah Mahmud b. Ömer. Rabî‘ul-ebrâr ve nuṣûṣu’l-aḫyâr. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1991.