Mutluluk Kavramının Felsefi, Psikolojik ve Dini Açıdan İncelenmesi

Yıl 2020, Cilt: 31 Sayı: 2, 247 - 274, 25.12.2020

Fatma Baynal

https://doi.org/10.26650/di.2020.31.2.0012

Öz

Bu araştırmada mutluluk kavramı incelenecektir. Bu doğrultuda, mutluluk kavramının felsefi, psikolojik ve dini açıdan nasıl değerlendirildiği üzerinde durulmuştur. Din ve dindarlık faktörünün mutluluk üzerinde ne gibi etkisi olduğu araştırılmıştır. Ampirik araştırmalarda mutluluk kavramının yaşam doyumu, iyi oluş, yaşam memnuniyeti gibi farklı tanımlamalar ile ele alındığı tespit edilmiştir. Felsefede eudaimonik ve hedonik açıdan ele alınan mutluluk anlayışının psikolojik düşünceye de yansıdığı ortaya çıkmıştır. Bununla birlikte psikolojide mutluluk anlayışının dönemsel açıdan değişikliğe uğradığı görülmüştür. Araştırma sonuçlarında kişinin mutlu olmasında inancın ve erdemli davranışların önemi ortaya çıkmıştır. Dini açıdan mutluluğun insanın nihai amacı veya arayışı olup olmadığı tartışılmıştır. Bireylerde mutlulukla ilgili dini ve dünyevi algının incelenmesi konusunda önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Felsefe, Psikoloji, Din, Din Psikolojisi, Mutluluk, Dindarlık

Destekleyen Kurum

Yazar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

Examining the Phenomenon of Happiness in the Context of Religiosity Essence

Öz

In this research, the concept of happiness will be examined in the context of religion. In this direction, it is focused on how the concept of happiness is evaluated philosophically, psychologically and religiously. It has been researched what effect religion and religiosity factor has on happiness. In empirical researches, it was determined that the concept of happiness was handled with different definitions such as life satisfaction, well-being and life satisfaction. It was revealed that the concept of happiness in philosophy, which is discussed in terms of eudaimonically and hedonically is also reflected in psychological thought. However, it has been observed that the mentality in psychology has changed periodically. In the results of the research, the importance of belief and virtuous behaviors have emerged in making the person happy. Whether or not happiness is the ultimate purpose or quest of man is discussed from a religious perspective. Suggestions have been made to examine individuals' religious and secular perception of happiness.

Anahtar Kelimeler

Philosophy, Psychology, Religion, Psychology of Religion, Happiness, Religiosity

Kaynakça

• Abdel-Khalek, Ahmed M. “Happiness, Health, and Religiosity: Significant Associations Among Lebanese Adolescents.” Mental Health Religion & Culture 17/1, (2014), 1-11.
• Acar, Nilüfer V., Yıldırım, İbrahim ve Ergene, Tuncay. “Bireylerin Dindarlık Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi”, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12, (1996), 45-56.
• Acaboğa, Asiye. “Din Mutluluk İlişkisi.” Yüksek Lisans Tezi. Kahramanmaraş: Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007.
• Aghili, Mojtaba, and Kumar, G. Venkatesh. “Relationship between Religious Attitude and Happiness among Professional Employees”, Journal of the Indian Academy of Applied Psychology, 34, (2008), 66-69.
• Ahrenfeldt, Linda .J., Möller, Sören., Andersen-Ranberg, Karen et al. “Religiousness and Health in Europe.” Eur J Epidemiol 32, (2017), 921–929.
• Akarsu, Bedia. Ahlâk Öğretileri 1 Mutluluk Ahlakı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1965.
• Alain, Chartier. Mutlu Olma Sanatı. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 1998.
• Arıcı, Havva Yalvaç. “Kur’an’da Mutluluk Kavramı ve Eğitimi.” Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.
• Aristoteles, Nikomakos’a Etik, Çev. Furkan Akderin, İstanbul: Say Yayınları, 2014.
• Armaner, Neda. Din Psikolojisine Giriş. Ankara: Ayyıldız Matbaası, 1980.
• Arvas, Fatma Balcı. “Psikolojide ve İslam Düşünce Geleneğinde Mutluluk Kavramı: Karşılaştırmalı Bir Çalışma.” İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi. 6/4, (2017), 109-128.
• Arvas, Fatma Balcı. “Öznel İyi-Olma Hali İle Dini İnançlar Arasındaki İlişki Üzerine Bir İnceleme.” Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 26/2, (2017), 166-201.
• Attâs, Nakîb, “İslam’da Mutluluğun Anlamı ve Tecrübesi.” Çev. Şaban Ali Düzgün, Kelam Araştırmaları. 9/2, (2011), 219-238.
• Aydemir, Rüveyda Efdal. “Dindarlık ve Mutluluk İlişkisi (İlk Yetişkinlik Dönemi).” Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008.
• Ayten, Ali. “Din ve Sağlık: Bireysel Dindarlık, Sağlık Davranışları ve Hayat Memnuniyeti İlişkisi Üzerine Bir Araştırma.” Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi. 13/3, (2013), 7-31.
• Ayten, Ali. “Affedicilik ve Din: Affetme Eğilimi ve Dindarlıkla İlişkisi Üzerine Ampirik Bir Araştırma”. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 37/2, (2009), 111-128.
• Ayten, Ali, Göcen, Gülüşan, Sevinç, Kenan ve Öztürk, E. Ensar, “Dini Başa Çıkma, Şükür ve Hayat Memnuniyeti İlişkisi.” Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi. 12/2, (2012), 45-79.
• Ayten, Ali ve Tura, Hatice. “Affetme Ve Dindarlık, Hayat Memnuniyetini Nasıl Destekler?” İslâmî İlimler Dergisi, 12, 12/3, (2017), 27-54.
• Ayten, Ali ve Ferhan, Hamza. “Forgiveness, Religiousness, and Life Satisfaction: An Empirical Study on Turkish and Jordanian University Students.” Spiritual Psychology and Counseling, 1/1, (2016), 75-84.
• Ayten, Ali ve Gashi, Fehim. “Affetme ve Hayat Memnuniyeti Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma.” Balkan Araştırmaları Dergisi, 3/2, (2012), 11-36.
• Ayten, Ali & Sezai Korkmaz, “The Relationships Between Religiosity, Prosociality, Satisfaction With Life And Generalised Anxiety: A Study On Turkish Muslims,” Mental Health Religion & Culture, (2020), 980-993.
• Bahadır, Abdulkerim. “Modernitenin Yıkıcı Etkileri Karşısında Savunmasız İnsan.” Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13, (2002) 129-142.
• Baasher, T.A., “İslam and Mental Health.” Eastern Mediterranean Health Journal, 7/3, (2001), 372-376.
• Bilgen, Sümeyye. “Hadislerde Mutluluk ve Mutsuzluk Sebepleri.” Yüksek Lisans Tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018.
• Bircan, Hasan Hüseyin. İslam Felsefesinde Mutluluk. İstanbul: İz Yayıncılık, 2001.
• Bircan, H. Hüseyin. “İslam Ahlak Felsefesinde ‘En Yüce Gaye’ Kavramı ve Ahlaki Değerlerin Belirlenimi.” İslami Araştırmalar Dergisi, 16/3 (2004), 422-429.
• Bono, Giacomo, McCullough, Michael E. and Root, Lindsey M. “Forgiveness, Feeling Connected to Others, and Well-Being: Two Longitudinal Studies.” Personality and Social Psychology Bulletin, 34, (2008), 182–195.
• Borgna, Eugenio. Ruhun Yalnızlığı. Çev. Meryem Mine Çilingiroğlu. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2014.
• Byock, Ira. “The Meaning and Value of Death”. Journal Of Pallıatıve Medıcıne, 5/2, (2002), 279-287.
• Cambridge Dictionary. “Well Being,” 13 Nisan 2020, https://dictionary.cambridge.org/tr/s%C3%B6zl%C3%BCk/ingilizce/well-being.
• Camfield, Laura, and Skevington, Suzanne M. “On Subjective Well-Being and Quality of Life.” Journal of Health Psychology, 13/6, (2008), 764-775.
• Carrel, Alexis. İnsan Denen Meçhul. İstanbul: Hayat Yayınları,1997.
• Cücü,Taner, İslam’da Mutluluk Prensibi. İstanbul: Otağ Yayınları,1978.
• Çağrıcı, Mustafa. “Kindi’nin Def’ul – Ahzan Adlı Risalesi, Kaynakları ve Tesirleri”. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. (1995), 221-241.
• Classen, Albrecht. “Mystical Visions and Spiritual Health –Medieval Mysticism as a Platform For The Exploraton of Human Spirituality and Happiness”. Studies in Spirituality, 25, (2015).
• Coştu, Yakup. “Dine Normatif ve Popüler Yaklaşım Bir Dini Yönelim Ölçeği Denemesi”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1, 8/15, (2009), 119-139.
• Csikszentmihalyi, Mihaly. Akış- Mutluluk Bilimi. Çevirmen: Barış Satılmış, İstanbul: Buzdağı Yayıncılık, 2017.
• Çay, Mustafa. Mutsuz Olmak Günahtır. İstanbul: Ganj Yayınları, 2011.
• Deci, Edward, and Ryan, Richard. “Hedonia, Eudaimonia and Well-Being: An Introduction”. Journal of Happiness Studies, 9, (2008), 1-11. Demirkol, Murat. “İslam Ahlak Düşüncesinin Gelişiminde Filozofların Katkısı”. Eskiyeni 28, (2014), 67-95.
• Diener, Ed, Emmons, Robert A., Larsen, Randy J., and Griffin, Sharon. “The Satisfaction With Life Scale.” Journal of Personality Assessment, 49,1,1985, 71–75.
• Diener Ed, and Diener, Marissa. “Cross-Cultural Correlates of Life Satisfaction and Self-Esteem”. J. Pers. Soc. Psychol. 68, (1995), 653-663.
• Diş, Sebile Başok. “Bir Dayatma Halini Alan Mutluluk Talebi”. Temaşa, 8, (2018).
• Duman, Zeki. “Tüketimci Kapitalizmin ve Tüketim Kültürünün Eleştirisi,” Sosyoloji Dergisi, 33, (2016), 15-36.
• Emmons Robert A. “Personal Strivings: an Approach to Personality and Subjective Wellbeing”. J. Pers. Soc. Psychol. 51, (1986),1058-6.
• Flannelly, Kevin J. at all. (2006). “Belief in Life After Death and Mental Health-Findings from a National Survey.” Journal of Nervous and Mental Disease, 194, 7, 2006, 524-529.
• Francis, Leslie J., Yablon, Yaacov B. and Robbins, Mandy. “Religion and Happiness: a Study among Female Undergraduate Students in Israel”. International Journal of Jewish Education Research, 7, (2014), 77-92.
• Frankl, Victor. İnsanın Anlam Arayışı. İstanbul: Öteki yayınları, 2000.
• Freud, Sigmund. Mutluluk Dediğimiz Şey Aforizmalar Çeviren Peren Demirel. İstanbul: Aylak Adam Yayınları, 2017.
• Freud, Sigmund. Uygarlık, Din ve Toplum, Ankara: Öteki Yayınevi, 1995.
• Fromm, Erich. Psikanaliz ve Din. Çev. Aydın Arıtan. İstanbul: Arıtan Yayınları, 1993.
• Fromm, Erich. Sahip Olmak ya da Olmak. Çev. Aydın Arıtan. İstanbul: Arıtan Yayınları, 1994.
• Fromm, Erich. Erdem ve Mutluluk. Çev. Ayda Yörükan. Ankara: İş Bankası Yayınları, 1995.
• Gazâlî, Kimyâ-yı Saâdet-Mutluluk ve Saadet Yolu, Çev. Ali Arslan, İstanbul: Merve Yayınları, 2004.
• Gencer, Nevzat. “Hemodiyaliz Hastalarında Dindarlık ve Öznel İyi Oluş.” Doktora Tezi, Çorum: Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.
• Genç, Ernur ve Coşkun, Tuba. “Muhafazakârlık ve Türkiye Muhafazakârlarının Bazı Halleri.” Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 8/1, (2015), 27-40.
• Gezenler, Ayşegül. “Orta Yetişkinlik Dönemi Dindarlık ve Mutluluk İlişkisi.” Yüksek Lisans Tezi, Samsun: Ondokuz Mayıs Ünivesitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.
• Göcen, Gülüşan. “Pozitif Psikoloji Düzleminde Psikolojik İyi Olma ve Dini Yönelim İlişkisi: Yetişkinler Üzerine Bir Araştırma.” Toplum Bilimleri, 7/13, 2013.
• Günay, Ünver. Dindarlığın Sosyolojisi. Dindarlığın Sosyo-Psikolojisi içinde, Adana: Karahan Kitabevi, 2006.
• Güngör, Erol. İslam Tasavvufu’nun Meseleleri. İstanbul: Ötüken Yayınları, 1982.
• Hallahmi, Benjamin Beit, and Argyle, Michael. “Dindarlığın Etkileri 1” (Çev. Adem Şahin), Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Konya, 10, (2000), 453- 477.
• Harold G. Koenig. “Religion, Spirituality, and Health: The Research and Clinical Implications”. ISRN Psychiatry, 16, (2012), 1-33.
• Horney, Karen. Çağımızın Tedirgin İnsanı. Çev. Ayda Yörükan, İstanbul: Tur Yayınları, 1980.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.
• Hume, David. Din Üstüne. Çev. Mete Tunçay. İstanbul: İmge yayınları, 1995.
• Johnstone, Ronald L. Religion in Society: A Sociology of Religion. New Jersey: Pearson/Prentice Hall, 1982.
• J. Van Dyke, Cydney and Elias, Maurice. “How Forgiveness, Purpose, and Religiosity are Related to the Mental Health and Well-being of Youth: A Review of theLiterature.” Mental Health, Religion & Culture, 10/4, (2007), 395-415.
• Jung, Carl Gustav. Man and His Symbols, Concieved and Edited By Carl Gustav Jung. New York: Anchor Press Book, 1964.
• Kaba, İlker, Erol, Murat ve Güç. Kadir. “Yetişkin Yaşam Doyumu Ölçeğinin Geliştirilmesi”. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. (2017), 1-14.
• Kandemir, Yusuf. “Kader İnancının Psikoterapik Açıdan Fonksiyonu.” Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, 2006.
• Kangal, Ayça “Mutluluk Üzerine Kavramsal Bir Değerlendirme ve Türk Hane Halkı İçin Bazı Sonuçlar.” Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12/44, (2013), 214- 233.
• Kar, Sait. “Din, Aydınlanma ve Eleştirisi”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 42, (2014) 173-192.
• Karakaya, Filiz Toprak, ve Uysal, Enver. “Fârâbî’de ‘İyi, Yetkinlik ve Mutluluk’ Kavramları Işığında PDR Hizmetlerine Farklı Bir Yaklaşım”. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3/1, (2019), 191-208.
• Kasapoğlu, Abdurrahman. Kur’an’da İman Psikolojisi. İstanbul : Yalnızkurt Yayınları, 1997.
• Kaya, Özgür Salih, ve Fatih Orçan. “Mutluluğun Empati, Affetme ve Yaşam Doyumu Arasındaki Aracı Rolü: Bir Yol Analizi”. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19/2, (2019), 540-554.
• Kayıklık, Hasan. Tasavvuf Psikolojisi. Akçağ Yayınları, 2009.
• Keleş, Ali. “Din Görevlilerinde Dindarlık ve Mutluluk Arasındaki İlişki (Sivas Örneği).” Yüksek Lisans Tezi, Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, 2019.
• Khirizad, Babak. “Transpersonel Psikolojide Affetmek.” Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi, 2017.
• Kınalızâde Ali Efendi, Ahlâk-ı Alâî, Hazırlayan Hüseyin Algül, İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser, t.y.
• Kierkegaard, Soren. Ölümcül Hastalık Umutsuzluk. Çev; Mehmet Mukadder. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2004.
• Koenig, Harold G., and Larson, David B. “Religion and Mental Health : Evidence for An Association,” İnternational Review of Psychiatry 13/2 (2001), 67-78.
• Koenig, Harold G. “Religion, Spirituality, and Health: The Research and Clinical Implications.” ISRN Psychiatry, 16, (2012), 600-601.
• Krause, Neal. “Religious Meaning and Subjective Well-Being in Late Life”. The Journals of Gerontology. 58/3, (2003), 160-170.
• Kurnaz, Mahmut. “İlk Yetişkinlerde Dini Yönelim-Mutluluk İlişkisi.” Yüksek Lisans Tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, 2015.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli, çev. Halil Altuntaş & Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2011.
• Lama, Dalai, and Howard C. Cutler, M.D. Mutluluk Sanatı. İstanbul: Dharma Yayınları, 2000.
• Levin, Jeffrey S., and Taylor, Robert Joseph. “Panel Analyses of Religious Involvement and Well-Being in African Americans: Contemporaneous vs. Longitudinal Effects.” Journal for the Scientific Study of Religion, 37/4, (1998), 695-709.
• Lim, Chaeyoon, and Putnam. Robert D. “Religion. “Social Networks and Life Satisfaction.” American Sociological Review. 75/6, (2010), 914-933.
• Maslow, Abraham. İnsan Olmanın Psikolojisi. Çev. Okhan Gündüz, İstanbul: Kuraldışı Yayınevi, 2001.
• Marar, Ziyad. Mutluluk Paradoksu Özgürlük ve Onaylanma. Çev. Serpil Çağlayan, İstanbul: Kitap Yayınevi, 2004.
• Martela, Frank, Greve, Ben, Rothstein, Bo and Saari, Juho. “The Nordic Exceptionalism: What Explains Why the Nordic Countries are Constantly Among the Happiest in the World.” in 2020 World Happiness Report, Edit: Editors: John F. Helliwell and others, A publication of the Sustainable Development Solutions Network, 2020. Erişim tarihi 23.03.2020. https://happiness-report.s3.amazonaws.com/2020/WHR20.pdf.
• Martin, Faith. Psychology, Religion and Development: a Literature Review. Working Paper. UK: University of Birmingham, 2008.
• Martin, Mike W. “Happiness and Virtue in Positive Psychology.” Journal for the Theory of Social Behaviour, 37/1, 0021–8308, (2007), 89-103.
• May, Rollo. Kendini Arayan İnsan. Çev. Ayşe Karpat. İstanbul: Kuraldışı Yayınları, 1997.
• Nielsen, Michael E., “Din ve Mutluluk,” Bilimname XXXIII, 1, (2017), 141-144.
• Ocak, Hasan. “Kınalızâde Ali Efendi’de Mutluluk Ahlakı Kavramının Felsefi Temelleri”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 1, (2012), 115-136.
• Özasma, Halil İbrahim. “Pozitif Psikoloji ve İslam Düşünürlerinde Erdemler.” Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi, 2016.
• Öztürk, Latif, Meral, Gürkan ve Serhat Yılmaz. “Lisans Öğrencilerinin Mutluluk ve Dindarlık İlişkisi (Kırıkkale Üniversitesi Örneği)” Akademik Yaklaşımlar Dergisi. 8/1 (2014), 35-36.
• Park, Nansook, Christopher, Peterson, and Runch Willibald. “Orientations to Happiness and Life Satisfaction in Twenty-Seven Nations.” The Journal of Positive Psychology, 4/4, (2009), 273-279.
• Park, Crystal L. “Religion as a Meaning‐Making Framework in Coping with Life Stress.” Journal of Social Issues 61(4), (2005), 707 – 729.
• Peterson, Christopher, Park, Nansook, and Martin E.P. Seligman “Orientations to Happiness and Lise Satisfaction: The Full Life Versus The Empty Life”. Journal of Happiness Studies, 6, (2005), 25-41.
• Pew Research Center. Religion’s Relationship to Happiness, Civic Engagement and Health Around the World, 2019. https://www.pewforum.org/2019/01/31/religions-relationship-to-happiness-civic-engagement-and-health-around-the-world/ Erişim: 9.1.2020.
• Platon, Menon, Çeviren Furkan Akderin. İstanbul: Say Yayınları, 2013.
• Platon, Phaidon, Çeviren Furkan Akderin. İstanbul: Say Yayınları,2015.
• Ryan, Richard, and Deci, Edward. “On Happiness and Human Potentials: A Review Of Researchon Hedonic and Eudaimonic Well-Being.” Annu. Rev. Psychology. 52, (2001), 141-166.
• Ryff Carol D. “In the Eye of the Beholder: Views of Psychological Well-Being Among Middle-Aged and Older Adults.” Psychol. Aging 4, (1989), 195–210
• Sayar, Kemal. Ruh Hali Bireysel Mutluluk Sosyal Mutluluk. İstanbul: Timaş Yayınları, 2014.
• Schopenhauer, Arthur. Hayatın Anlamı. İstanbul: Say Yayınları, 2008.
• Schmutte Pamela S., and Carol D. Ryff. “Personality and Well-Being: Reexamining Methods and Meanings”. J. Pers. Soc. Psychol. 73, (1997), 549–59.
• Seligman, Martin E.P.. Gerçek Mutluluk. Çev. Semra Kunt Akbaş. Ankara: HYB Yayınları, 2002.
• Seligman, Martin E.P. Öğrenilmiş İyimserlik. Çev. Semra Kunt Akbaş. Ankara: Boylam Psikiyatri Enstitüsü Yayınları, 2007.
• Seligman, Martin E. P., Mihalyi Csikszentmihalyi. “Positive Psychology: An Introduction.” American Psychologist, 55 (1), (2000), 5-14.
• Sevindik, Durmuş. “Orta Yaş Dönemi Bireylerde Dindarlık Mutluluk İlişkisi: (Denizli Örneği).” Yüksek Lisans Tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi, 2015.
• Sillick, Warren J., Bruce A. Stevens and Stuart Cathcart. “Religiosity and Happiness: A Comparison of the Happiness Levels Between the Religious and the Nonreligious.” The Journal of Happiness & Well-Being, 4/1, (2016), 115-127.
• Sönmez, Alper, ve Özlem Altınsu Sönmez. “Life Satisfaction and Happiness with Regard to Human Capital and Religiosity in Turkey.” Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8/16, (2018), 219-234.
• Spira, Rupert. “Happiness Is Knowing Our Own Being.” 13.04.2020. https://non-duality.rupertspira.com/read/happiness_is_knowing_our_own_being Erişim 4.04.2020.
• Tamtürk, Bayram. “Farabi’nin Mutluluk Anlayışı.” Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006.
• Tarhan, Nevzat. Mutluluk Psikolojisi ve Stresle Başa Çıkma. İstanbul: Timaş Yayınları, 2008.
• Taş, Nurten. “Tıp ve İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinde Batıl İnanç, Dindarlık ve Mutluluk İlişkisi.” Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale: Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.
• Tolle, Echart. A New Earth Awakening is Your Lifes Purpose. Usa: Penguin Group, 2008.
• Turan Yahya. "Yalnızlıkla Başa Çıkma: Yalnızlık, Dini Başa Çıkma, Dindarlık, Hayat Memnuniyeti ve Sosyal Medya Kullanımı". Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 22 (2018 ), 395-434.
• Tuzcuoğlu, Nuran. “Kant’ta Ödev Ahlakının Temellendirilişi.” Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmra Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008.
• TÜİK. ”Yaşam Memnuniyeti Araştırması.” 2019, Erişim 23.02.2020. file:///C:/Users/hasan/AppData/Local/Temp/Temp1_Yaşam_Memnuniyeti_Araştırması_17.02.2020%20(1).zip/Haber_Bulteni.pdf.
• Waterman Alan S. “Two Conceptions of Happiness: Contrasts of Personal Expressiveness (Eudaimonia) and Hedonic Enjoyment”. J. Pers. Soc. Psychol. 64, (1993), 678–91.
• WHO, “World Mental Health Day: Depression: A Global Crisis.” Geneva, World Health Organization, 2012.
• Wilcox, Lynn. Sufism and Psychology. Chicago: Abjad Book Designers & Builders, 1995.
• Wood, Alex M., Stephen Joseph, and P. Alex Linley. “Coping Style as a Psychological Resource of Grateful People.” Journal of Social and Clinical Psychology, 26, (2007), 1108-1125.
• Veenhoven, Ruut. “Happiness: Also Known as ‘Life-Satisfaction’ and ‘Subjective Well-Being’”, In: Kenneth C. Land, Alex C. Michalos, and M. Joseph Sirgy (Eds.) Handbook of Social Indicators and Quality of Life Research. Dordrecht, Netherlands: Springer Publishers. 2012.
• Veenhoven, Ruut. “The Study Of Life Satisfaction.” In W. E. Saris, R. Veenhoven, A. C. Scherpenzeel, & B. Bunting (Eds.), A Comparative Study Of Satisfaction With Life İn Europe. Budapest: EOtvOs University Press, 1996, 11-48.
• Yahya Bin Adî, Tahzibü’l –Ahlâk, Çeviren Harun Kuşlu, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2013.
• Yalom, Irvin D., Din ve Psikiyatri. İstanbul: Turkuvaz Yayıncılık, 2012.
• Yanıklar, Cengiz. “Tüketim Kültürü, Kapitalizm ve İnsan İhtiyaçları Arasındaki İlişki Üzerine Bir Tartışma ” C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 34 /1 (2010), 25-32.
• Yapıcı, Asım. Ruh Sağlığı ve Din. Adana: Karahan yayınları, 2007.
• Yıldız, Murat. “Ölüm Kaygısı ve Dindarlık Üzerine Bir Yorum.” Düşünen Siyaset Dergisi, 1 (1999), 108.
• Yorulmaz, Özlem. “Relationship Between Religiosity and Happiness in Turkey: Are Religious People Happier?” Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6/1, (2016), 801-818.
• Yıldırım, Emine Taşçi. İslam Felsefesinde İnâyet: İbn Sînâ Örneği, Ankara: Gece Kitaplığı, 2020.