Determination of Zakat Nisab for Agricultural Products According to Today’s Units of Measurement

Yıl 2022, Cilt: 33 Sayı: 1, 209 - 245, 30.06.2022

Abdulmelik Kutluay

https://doi.org/10.26650/di.2022.33.1.1052776

Öz

A condition required for zakat obligation (an obligatory alms-giving in Islam) is that the goods subject to zakat should reach a certain amount (nisab). The nisab of agricultural products, which are among the zakat goods, was determined by the old volume measurement units. The absence of measurement units in the time of the Prophet and the determination of the amount of agricultural products in weight units rather than volume have made it necessary to redetermine the nisab in the present time. In this study, the nisab for different agricultural products was determined according to today’s measurement units. In this context, the equivalents of the old volume measurement units are determined in the modern weight measurement units. The conflict between the Hanafis and other scholars on the issue is mentioned, and the nisab is determined according to the two views. In addition, based on the view that the nisab shall be determined by using the palm, we made some measurements and presented the results. As the density of agricultural products differ, separate measurements were made for each product. The opinions and methods proposed for determining the nisab were evaluated. Further, the nisab of agricultural products that cannot be measured using volume measurement units is discussed, and the results are presented.

Anahtar Kelimeler

Zakat, Agricultural Products, ‘Usyr, Nisab, Units Of Measure, Wasq

Günümüz Ölçü Birimlerine Göre Tarım Ürünlerinin Zekât Nisabının Tespiti

Öz

Zekât ibadetiyle mükellef olabilmek için aranan şartlardan biri de zekâta tabi malların nisab miktarına ulaşmış olmasıdır. Zekât mallarından olan toprak mahsullerinin nisabı eski hacim ölçü birimleriyle belirlenmiştir. Günümüzde Hz. Peygamber dönemindeki ölçü birimlerinin bulunmaması ve tarım ürünlerinin ağırlık ölçü birimleriyle miktarlarının belirlenmesi, nisabın yeniden tespitini gerekli kılmıştır. Bu çalışmada, tarım ürünlerinin zekât nisabı günümüz ölçü birimlerine göre tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu çerçevede eski hacim ölçü birimlerinin ağırlık ölçü birimlerinde karşılıkları belirlenmeye çalışılmıştır. Konuyla ilgili olarak Hanefiler ile cumhur arasındaki ihtilafa değinilmiş ve iki farklı görüşe göre de nisab belirlenmeye çalışılmıştır. Ayrıca avuç hesabına göre nisabın belirleneceği görüşünden hareketle tarafımızca birtakım ölçümler yapılmış, elde edilen veriler okuyucuya sunulmuştur. Tarım ürünlerinin ağırlık miktarlarının birbirinden farklı olması sebebiyle her bir ürün için ayrı ayrı ölçümler yapılmıştır. Nisabın tespitine yönelik ortaya konulan görüş ve metotlar değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Ayrıca hacim ölçü birimleriyle ölçülemeyen ürünlerin nisablarının nasıl tespit edileceği tartışılmış ve elde edilen sonuçlar makalede sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Zekât, Öşür, Toprak Mahsulleri, Nisab, Ölçü Birimleri, Vesk

Kaynakça

• Afâne, Hüsameddîn b. Mûsâ, Fetâva Yes‘eluneke, Filistin: Mektebetü Dendîs, 2006-2009.
• Ali Cuma Muhammed, el-Mekâyil ve’l-mevâzinu’ş-şer‘î yye, Kahire: Dâru’r-risâle, 2009.
• Ali Paşa Mübârek, el-Mîzân fi’l-aḳyise ve’l-mekâyîl ve’l-evzân, Kahire: Matbaatu’l-Emîriyye, 1892.
• Beytü’z-zekât el-Kuveytiyye, Ahkâm ve fetâvâ’z-zekât ve’sadakât ve’n-nuzûr ve’l-keffârât, y.y, 2019.
• Buhûtî, Mansûr b. Yûnus b. Salâhuddîn, Keşşâfü’l-kınâʿ ʿan metni’l-İknâʿ, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, t.y.
• Burhânüddîn el-Buhârî, Mahmûd b. Ahmed b. Abdilazîz, el-Muhîtu’l-Burhânî, thk. Abdulkerîm Sâîm el-Cündî, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2004.
• Dâru’l-iftâi’l-Mısriyye, Fetâvâ Dâru’l-iftâi’l-Mısriyye, Erişim Tarihi: 30.08.2021
• https://al-maktaba.org/book/432/4345#p1.
• Desûkî, Şemsüddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed, Hâşiye ‘ale’ş-Şerhi’l-kebîr, b.y.: Dâru’l-fikr, t.y.
• Din İşleri Yüksek Kurulu, Erişim Tarihi: 14.06.2021, https://kurul.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/414/toprak-urunlerinin-zekâti-nasil-verilir-?enc=QisAbR4bAkZg1HImMxXRn5PJ8DgFEAoa2xtNuyterRk%3D.
• … … …, Erişim Tarihi: 05.08.2021, https://kurul.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/419/urun-elde-etmek-icin-yapilan-masraflar--osur-verilirken-dikkate-alinir-m?enc=QisAbR4bAkZg1HImMxXRn5PJ8DgFEAoa2xtNuyterRk%3D.
• Ebu bekr Beyhakî, Ahmed b. Hüseyin el-Horosanî, es-Sünenü’l-kübrâ, thk. Muhammed Abdulkadir Atâ, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2003.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as es-Sicistânî, es-Sünen, thk. Şuayb Arnavut, Dâru Risâle el-âlemiyye, 2009.
• Ebû Ubeyd el-Kāsım b. Sellâm el-Herevî, Kitâbü’l-emvâl, thk. Halîl Muhammed Herrâs, Beyrut: Dâru’l-fikr, t.y.
• Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Fâris er-Râzî, Muʿcemü meḳāyîsi’l-luġa, thk. Abdusselâm Muhammed Harun, Dâru’l-fikr, 1979.
• Erkal, Mehmet, “Toprak Mahsüllerinin Zekâtı: Öşür”, İHAD, 9, (2007), 9-36.
• Feyyûmî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed, el-Miṣbâḥu’l-münîr fî ġarîbi’ş-şerḥi’l-kebîr li’r-Râfiʿî, Beyrut: el-Mektebetü’l-ilmiyye, t.y.
• Fetâva’l-lecneti’d-dâ’ime li’l-buhûsi’l-‘ilmiyye ve’l-iftâ, ed. Abdurrezzak ed-Duveyş, Riyad: İdârâtü’l-buhûsi’l-ilmiyye ve’l-iftâ, t.y.
• Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kūb b. Muhammed, el-Ḳāmûsü’l-muḥîṭ ve’l-ḳabesü’l-vasîṭ el-câmiʿ limâ ẕehebe min luġati’l-ʿArab şemâṭîṭ, Beyrut: Müessesetü er-Risale, 2005.
• Gâlib Muhammed Ukerrîm, Mulhaku’l-mevâzin ve’l-mekâyil ve’l-etvâl, Erişim Tarihi: 10.06.2021, https://ebook.univeyes.com/131419/pdf-%D9%85%D9%84%D8%AD%D9%82-
• Halîd b. Saad b. Muhammed es-Sirhîd, es-Sâ‘u’n-Nebevî Tahdîduhu ve’l-Ahkâmu’l-Fikhiyye el-Mutealika bihi, Riyad: Dâru Tavk, 2010.
• Hattâbî, Ebû Süleymân Hamd (Ahmed) b. Muhammed, Meʿâlimü’s-Sünen, Halep: Matbaatu’l-ilmiyye, 1932.
• Arşîfu mültekâ ehli’l-hadis, 53/346, Erişim Tarihi: 10.06.2021 https://al-maktaba.org/book/31621/26348#p1
• İbn Hacer el-Heytemî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed, el-Minhâcü’l-ḳavîm, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• Hınz, Walther, İslâm’da ölçü Sistemleri, çev. Acar Sevim, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi, 1990.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz ed-Dımaşkī, Reddü’l-Muhtâr ‘ale’d-Dürri’l-Muhtâr, Beyrut: Daru’l-Fikr, 1992.
• İbn Bâz, Abdülaziz b. Abdullah, Mecmûu Fetâvâ İbn Bâz, Erişim Tarihi: 03.08.2021, https://al-maktaba.org/book/21537/7276#p1 ......., Erişim: 08.07.2021https://binbaz.org.sa/fatwas/9685/%D8%AD%D9%83%D9%85-
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed el-Endelüsî, el-Muhallâ, Beyrut: Dâru’l-fikr, t.y.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Ebû Muhammed Abdullāh b. Ahmed, el-Mugnî, Mektebetü’l-Kahire, 1968.
• İbn Kudâme, Ebu’l-Ferec Abdurrahmân b. Muhammed el-Makdisî, eş-Şerhu’l-kebîr ‘alâ metni’l-Mukni’, Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, t.y.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem, Lisânu’l-‘Arab, Beyrut: Dâru Sâdır, 1404/1983.
• İbn Müflih, Ebû İshâk Burhânüddîn İbrâhîm b. Muhammed b. Abdillâh er-Râmînî, el-Mübdiʿ fî şerhi’l-Mukniʿ, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-iImiyye, 1997.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’s-Seâdât Mecdüddîn el-Mübârek b. Esîrüddîn Muhammed el-Cezerî, en-Nihâye fî ġarîbi’l-ḥadîs̱ ve’l-es̱er, thk. Tâhir Ahmed ez-Zâvî - Mahmud Muhammed et-Tanâhî, Beyrût: el-Mektebü'l-İlmiyye, 1979.
• İbn Üseymîn, Muhammed b. Salih, Fetâvâ Erkâni’l-İslâm, Riyad: Dâru’s-Süreyyâ, 1424/2003. Günenç, Halil, Büyük Şafiî İlmihali, İstanbul: Umut Matbaacılık, 1998.
• el-Harirî, Muhammed b. Ali “Evrâku’n-nukûd ve nisâ‘ bu’l-varaki’n-nakdî”, Mecelletü’l-buhûsu’l-İslâmiyye, 99/39.
• Kâdî, Abdulvehhâb b. Ali el-Beğdâdî. Uyûnü’l-Mesâil, thk. Ali Muhammed İbrahim Bûrîbe. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1430/2009.
• Kal‘acî, Muhammed Revvâs - Ka‘nîbî, Hâmid Sâdık, Mu‘cemu luğati'l-fukahâ, Dâru'n-Nefâis, 1988.
• Kallek, Cengiz “Vesk”, TDV İslam Ansiklopedisi, Erişim Tarihi: 04.04.2021 https://islamansiklopedisi.org.tr/vesk.
• … … …. …, “müdd”, TDV İslam Ansiklopedisi, Erişim Tarihi: 04.04.2021 https://islamansiklopedisi.org.tr/mud.
• … … …. …, “Rıtl”, TDV İslam Ansiklopedisi, Erişim Tarihi: 04.04.2021 https://islamansiklopedisi.org.tr/ritl.
• Karadâvî, Yusuf, Fıkhu’z-zekât, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1973/2005.
• Karâfî, Şihâbüddîn Ahmed b. İdrîs, ez-Zehîra, thk. Muhammed Haccî - Saîd A‘Râb - Muhammed Bû Hubze, Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1994.
• Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd, Bedâiu‘s-sanâi‘ fî tertîbi’ş-şerâi‘, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1986.
• el-Kudûrî, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Ebî Bekr, et-Tecrîd, thk. Muhammed Ahmed Sirâc - Ali Cumâ Muhammed, Kahire: Dâru’s-selâm, 2006.
• el-Kürdî, Muhammed Necmeddin, el-Mekâdiru’ş-şer‘îye ve’l-Ahkâmu’l-fıkhiyye el-muteallika bihâ, Kahire: b.y., 2005.
• Lutfî Ulyân Osman, Zekâtu mâ yahrucu mine’l-ardi, Camiatu el-Kurâni’l-kerîm ve’l-ulûmi’l-İslâmiyye, Kulliyetu’l-dirâsâti’l-ulyâ, 1997.
• Mâcid Ebû Ruhayye, “zekâtu’z-zurûi ve’s-simâr”, Beytü’z-zekât el-Kuveytiyye, Erişim Tarihi: 10.08.2020 https://webapps.zakathouse.org.kw/pdf/qazaya.pdf.
• el-Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed, el-Ḥâvi’l-kebîr, thk., Adil Ahmet Abdülmevcud - Ali Muhammed Muavvez, Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1999.
• el-Menî‘, Abdullah b. Süleyman, “Bahsun fî tahvîli’l-mevâzini ve’l-mekâyili’ş-şer‘î yye ila el-mekâdiri’l-muasıra”, Mecelletü’l-buhûsu’l-İslâmiyye, 59/25.
• Meydânî, Abdülganî b. Tâlib el-Guneymî, el-Lübâb fî şerḥi’l-Kitâb, thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamid, Beyrut: el-Mektebetü’l-İlmiyye, t.y.
• Muhammed Visâm, Erişim Tarihi: 10.08.2021, https://www.elbalad.news/2180500 .
• en-Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî, Ravdatü’t-tâlibîn, thk. Züheyr Şâvîş, Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1412/1991.
• … … … … … …, el-Îcâz fî Şerḥi Süneni Ebî Dâvûd es-Sicistânî, thk. Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasen Âl Selmân, Ammân: ed-Dâru’l-Eseriyye, 2007.
• … … … … … … , el-Mecmû‘ şerhu’l-Mühezzeb, b.y.: Dâru’l-fikr, t.y.
• Râfiî, Ebü’l-Kāsım Abdülkerîm b. Muhammed b. Abdilkerîm, Fetḥu’l-ʿazîz fî Şerḥi’l-Vecîz, Dâru’l-fikr.
• er-Rays, Muhammed Diyâuddîn, el-Harâc ve’n-nuzumu’l-mâliyye li’d-devleti’l-İslâmiyye, Kahire: Dâru’l-Maârıf, 1969.
• Remlî, Şemsüddîn Muhammed b. Ebu'l-Abbâs, Nihâyetü'l-muhtâc ilâ şerhi'l-Minhâc, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1404/1984.
• er-Ruaynî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Muhammed el-Hattâb, Mevâhibü’l-celîl li-şerhi Muḫtasarı Halîl, Dâru’l-fikr, 1992.
• Sahillioğlu, Halil, “Dirhem”, TDV İslam Ansiklopedisi, Erişim Tarihi: 31.07.2021 https://islamansiklopedisi.org.tr/dirhem.
• Sunduku’z-zekât Lübnân, Erişim Tarihi: 10.07.2021 https://idsb.org/tr/listings/sundukuz-zekât-fi-lubnan-lubnan/.
• eş-Şenkîtî, Muhammed b. Muhammed el-Muhtâr, Şerhu Zâdi’l-mustakni‘,Erişim Tarihi: 10.08.2021 https://al-maktaba.org/book/32577/1717.
• eş-Şeybânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. el-Hasen b. Ferkad, el-Asl, thk. Muhammed Boynukalın, Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2012.
• Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb el-Kâhirî, Muğni’l-muhtâc ilâ ma‘rifeti me‘ânî elfâzi’l-Minhâc, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, t.y.
• Zuhaylî, Vehbe, Beytü’z-zekât el-Kuveytiyye, Erişim Tarihi: 01.07.2021, https://webapps.zakathouse.org.kw/pdf/qazaya.pdf
• Zekeriyyâ Abdurrezzak el-Mısrî, “zekâtu’z-zurûi ve’s-simâr”, Beytü’z-zekât el-Kuveytiyye, Erişim Tarihi: 10.08.2020, https://webapps.zakathouse.org.kw/pdf/qazaya.pdf.