Fas Deneyimlerine Dayanarak Geliştirilen Örnek Bir Aile Arabuluculuğu Modeli

Yıl 2024, Cilt: 35 , 149 - 173, 28.02.2025

Elif Kübra Türkmen

https://doi.org/10.26650/di.2024.35.1536921

Öz

Bu çalışma, Fas’ta aile içi uyuşmazlıkların çözümünde başvurulan arabuluculuk yöntemini incelemektedir. Arabuluculuk, tarafsız bir üçüncü kişi aracılığıyla ihtilaf halindeki tarafların anlaşmaya varmasını sağlayan bir süreç olarak tanımlanmaktadır. Hem anlaşmazlıkları gidermede hem de tarafların iletişim becerilerini geliştirmede etkili bir araçtır. Arabuluculuk, düşmanlık kültürünü azaltarak medeni davranış alışkanlıklarını teşvik eder, tarafların ilişkilerini iyileştirir ve kalıcı barışı sağlar. Çalışmada, aile arabuluculuğunun İslam hukukundaki yeri, önemi, Fas’ta aile arabuluculuğu faaliyetlerinde sivil toplum kuruluşlarının rolü ve örnek bir aile arabuluculuğu modeli nasıl oluşturulabileceği ele alınmıştır. Fas’ta aile arabuluculuğunun daha etkin bir şekilde uygulanabilmesi için öneriler sunulmuş ve yapılacak iyileştirmelerle beraber bu uygulamaların diğer ülkeler için model oluşturabileceği vurgulanmıştır. Çalışmada hem teorik hem de pratik boyutlarıyla aile arabuluculuğu kavramının Fas’taki durumunu analiz etmek için literatür taraması ve saha incelemesi yöntemlerinden istifade edilmiştir. Sonuç olarak, aile arabuluculuğu, aile içi sorunların çözümünde etkili bir yöntem olarak öne çıkmakta ve bu alandaki eksikliklerin giderilmesi gerektiği belirtilmektedir

Anahtar Kelimeler

Uyuşmazlık Çözümü, Arabuluculuk, Aile Arabuluculuğu, Fas, Sivil Toplum Kuruluşları

A Model of Family Mediation Developed Based on Experiences From Morocco

Öz

This study examines the mediation method used in resolving family disputes in Morocco. Mediation is defined as a process that facilitates agreement between conflicting parties through the intervention of a neutral third- party. It is an effective tool for both resolving conflicts and improving the communication skills of the parties . Mediation reduces a culture of hostility, encourages civil behaviour, improves relationships, and ensures lasting peace. This study addresses the place and importance of family mediation in Islamic law, the role of non-governmental organisations in family mediation activities in Morocco, and how an exemplary family mediation model can be developed. Additionally, suggestions have been made for implementing family mediation more effectively in Morocco, emphasising that with necessary improvements, these practises could serve as a model for other countries. The study used literature review and field research methods to analyse the concept of family mediation in both theoretical and practical aspects, focusing on the situation in Morocco. As a result, family mediation has been highlighted as an effective method for resolving family disputes, with a need to address the existing shortcomings in this area.

Anahtar Kelimeler

Conflict Resolution, Mediation, Family Mediation, Morocco, Civil Society Organisations

Kaynakça

• Âdil, Fethî. “el-Visâtatu fî Halli Münaza’âti Kadâya’l-Usrati beyne’n-Nazariyyeti ve’t-Tatbîk fî Mümâraseti’l-Kadâiyyeti’l-Mağribiyyeti-Numûzecu’l-Mahkemeti’l-Ibtidâiyyeti bi’l-Rabat-”. Rabat: Câmiatu Muhammedu’l-Hâmis es-Sûsî, Külliyetü Ulûmu’t-Terbeviyye, Bitirme Tezi, 2009. google scholar
• Ahraşâv, el-Gâlî. “el-Visâtatu’l-Useriyye Mukavvimâtun ve Tekniyyâtun Menheciyye”. Mecelletu’t-Tufûleti’l-'Arabiyye 73 (Ocak 2016), 99-105. google scholar
• Alâvî, Hadîce. “Nahve Müesseseti’l-Visâtati’l-Âiliyye Bi’l-Mağrib”. Menşûrâti Mecelleti’l-Kadâi’l-Medenî 6 (2014). google scholar
• Bayar, Mesut. “İslam Aile Hukukunda Karı-Koca Arasında Meydana Gelen Anlaşmazlıklara Önerilen Çözümler”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 5 (2011), 87-111. https://dergipark.org.tr/tr/ download/article-file/115967. google scholar
• Belfakîh, Fâtımatu’z-Zehra. “Devru’l-Mucteme'ı’l-Medenî fi’l-Visâtati’l-Useriyye”. Fes: Câmi'atu Sîdî Muhammed b. ‘Abdillâh Külliyyetu’l-'Ulûmi’l-Kânûniyye ve’l-İktisâdiyye ve’l-İctimâ'iyye, Yüksek Lisans Tezi, 2018. google scholar
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukuki İslamiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu. İstanbul: Bilmen Yayınevi, ts. google scholar
• Binehşibe, ‘Izzuddîn. et-Tedbîru’l-Meydânî bi Cem‘ıyyâti’l-Mucteme‘ı’l-Medenî el-Betûl bi Miknâs/ Kurratu ‘Ayn bi Azrû/Visâl bi Fâs. Meknes: Câmi‘atu Mevlây İsmâ‘îl, 2021. google scholar
• Bin‘abdi’l-Kâdir, Vefâ’. “Tecribetu Cem‘ıyyeti’l-Kerâme fi’l-Visâtati’l-Useriyye”. Mu’temeru’d-Duvelî el-Visâtatu’l-Useriyye ve Devruhâ fî İstikrâri’l-Userî. Rabat: Matba‘atu Editions- AZ, 2016. 2023.http://www.abhatoo.net.ma/page-principale/%D9%85%D8%B9%D9%84%D 9%85%D8%A9-%D9%86%D8%B5%D9%8A%D8%A9/%D8%A7%D9%84%D8%AA% D9%86%D9%85%D9%8A%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%82%D8%AA-%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%8A%D8%A9-%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A5% D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B google scholar
• Bûhadîd, Rande. el-Vesâ’ilu’l-Bedîle li Halli’l-Munâza‘âti’l-Useriyye. Rabat: Câmi‘atu Muhammedi’l-Hâmis Külliyyetu’l-Hukûk, Yüksek Lisans Tezi, 2021. google scholar
• Cem'iyyetu Kerâme. ed-Delîlu’l-Menhecî li’l-Visâtati’l-Userî. Tanca: Mîdî Fellâş, 2019. google scholar
• Certel, Hüseyin. “Hz. Peygamberin Aile Danışmanlığı Uygulamaları”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 36 (Aralık 2016), 36-67. https://asosjournal.com/DergiTamDetay.aspx?ID=11657. google scholar
• Cessâs, Ebû Bekir er-Râzî el-. Ahkâmu’l-Kur’an li’l-Cessâs. thk. Muhammed Sâdık el-Kamhavî. google scholar
• Beyrut: Dâru İhyâu Turâsu’l-Arabî, h.1405. https://shamela.ws/book/23579/925#p1. google scholar
• Council of Europe. Türkiye’de Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Uygulamalarının Geliştirilmesi. Erişim 3 Eylül 2024. https://www.coe.int/tr/web/ankara/developing-mediation-practices-in-civil-disputes-in-turkey. google scholar
• Dûlene, Lîza - Sabîh, 'Abdullah. “el-Visâta fi’n-Nizâ': el-Menhec”, Medhal ilâ’l-Visâtati’t-Teshîliyye fî Mecâli’l-Usra. Rabat: Merkezü Kvinfo, ts. google scholar
• Erdoğan, Suat. “İslam Hukukunda Şiddetli Geçimsizlik (Şikâk) Durumunda Hakem Tayini ve Tayin Edilen Hakemlerin Yetkileri”, Düzce Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/2 (2017), 45-57. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/369641. google scholar
• er-Ruveycâ, Sihâm. el-Idmâcu’l-Kânûnıî li’l-Visâtati’l-Useriyye fî Mudevveneti’l-Useriyye. Agadir: Câmi’atü İbn Zuhr Külliyetü’l-Ulûmu’l-Kânûniyye ve’l-İktisâdiyye ve’l-İctimâiyye, Yüksek Lisans Tezi, 2018. google scholar
• es-Sadîkî, Sihâm. “el-Visâtatu’l-Useriyye Bedîletun li Halli’l-Munâzaâti’l-Useriyye”. Agadir: Câmi’atu İbn Zuhr Külliyetu’l-Ulûmu’l-Kânûniyye ve’l-İktisâdiyye ve’l-İctimâiyye, Yüksek Lisans Tezi, 2020. google scholar
• Esmâ’ Evmûlûd, “el-Visâta fi’l-Kadâyâ el-Useriyye”, Silsiletu’l-İctihâdi’l-Kadâ’î 3 (2013), 122-133. google scholar
• Gamîz, Fetîha. “Rıhânâtu Idmâci’l-Visâtati’l-Üseriyyeti bi’n-Nizâmi’l-Mağribî”. Mecelletü’l-Ulûmu’l-Kânûniyye 2 (2014), 39-48. google scholar
• Gazyûl, Ahmed Berâde. Tekniyyâti’l-Visâtati li Tesviyyeti’n-Nizâ'ât Dune’l-Lucû’ ilâ’l-Kadâ’. Kazablanka: Dârû’l-'Âlemiyye li’l-Kitâb, 2015. google scholar
• Gürdal, Ayşe. “İslam Aile Hukuku Açısından İhtilafların Çözümünde Tahkim Yöntemi”. Çanakkale: Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ tezDetay.jsp?id=LLB6ZqnlXnXKufEfBpYZHA&no=dCzftJy-ka5V-3rMKlHJYA. google scholar
• Hazrûn, Semîra. “Eyyu Devrin Muessesâtî fî I’mâli’l-Visâtati’l-Useriyye fî Tecribeti’l-Mağribiyye Kırâatun fi’l-Vâkı’ ve’l-Ufuk”. Journal of Civil, Economic end Comparative Law 2/1 (2021), 106-121. google scholar
• İbnu’l- 'Arabî, Ebû Bekr Muhammed b. Abdillâh. Ahkâmu’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2003. https://shamela.ws/book/1464/538#p1. google scholar
• İbn Âşûr, Muhammed Tahir b. Muhammed b. Muhammed et-Tunusi. Tefsîru’t-Tahrîr ve’t-Tenvîr. Tunus: ed-Dâru’t-Tunisiyye, 1984. https://shamela.ws/book/9776/1897#p1. google scholar
• İbn Manzur, Ebü’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî. Lisânu’l-Arab. Kum: Edebü’l-Havza, 1984. https://archive.org/details/lisan.al.arab/lisan.al.arab.05/page/n417/mode/2up?view=theater. google scholar
• İbn Rüşd, Muhammed b. Ahmed el Hafîd. Bidâyetül-Müctedid ve Nihâyetü’l-Muktesid, thk. Ferîd Abdülazîz el-Cindî (Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2004. https://shamela.ws/book/21739/574. google scholar
• İkîç, Muhammed. Müdevvenetü’l-Üsra Ba’de Senevâtin Mine’t-Tatbîk Nazrâtün Fi’l-Mebâdi’n-Nâzimeti Ve’l-Icrââti’l-Munazzamati. Sale: Şemsü Berînet, 2020. google scholar
• Kaşdibi, Ahmet. “İslam Aile Hukukunda Şiddetli Geçimsizlik ve Aile Arabuluculuğu”. Karabük: Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2022. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ tezSorguSonucYeni.jsp. google scholar
• Kurtubî, Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed el-Ensarî. el-Cami’ li Ahkami’l-Kur’an. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1974. https://shamela.ws/book/20855/1844#p1. google scholar
• Lemîsî, 'Âbid. “Âliyyetü’l-Visâtatü ve Rıhânu Ta'zizi’l-Vesâili’l-Bedîle li Halli’l-Münâzaati’l-Üseriyye”. Menşûrâti’l-Mecelleti’l-Minberi’l-Kânûnî (2019). 246-269. https://search.mandumah. com/Record/1074948. google scholar
• Özbek, Mustafa. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin “Aile Arabuluculuğu” Konulu Tavsiye Kararı. DEÜHFD 2 (2005), 71-102. google scholar
• Rakîk, Hasan. ed-Delîlu’l-'Ilmî ve’l-'Amelî li’l-Vasîti’l-Userî fî Tesviyeti’l-Munâza'ât. Dâru’l-Beydâ: Dâru’n-Neşri’l-Magribiyye, 2019. google scholar
• Roberts, Marian. Mediation in Family Disputes: Principles of Practice. London: Taylor & Francis Group, 2017. google scholar
• Şen, Yusuf. “İslam hukukunda Arabuluculuk”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/22 (Aralık 2012), 105-135. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/85701. google scholar
• Temel, Ahmet. “Islam Aile Hukukundaki Arabulucu-Hakemlik Uygulamasının Türkiye’de Aile Arabuluculuğuna Muhtemel Katkıları”. Darulfunun İlahiyat Dergisi 30/2 (2019), 311-336. https:// dergipark.org.tr/tr/download/article-file/917485. google scholar
• Türkmen, Elif Kübra. Fas Aile Hukukunda Arabuluculuk Ekseninde Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2024. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp. google scholar
• Zuhayli, Vehbe. el-Fıkhu’l-İslâmî ve Edilletuhu. Dımeşk: Dâru’l-Fikr, ts. https://shamela.ws/ book/384/6636#p1. google scholar
• Vizâratu’l-Usra ve’t-Tedâmun ve’l-Musâvât ve’t-Tenmiyeti’l-İctimâ'iyye. eş-Şerâketu me'a’l-Cem'iyyât Mastaratu’l-İntikâ’ ve Haşîletu Da'mi’l-Meşârî' (2014). Erişim: 17 Nisan 2024. https:// social.gov.ma/-5cj-MâüVI-»jku^olix«aJl-£4>-^ljill/. google scholar
• Yeşilırmak, Ali. “Arabulucu Kimdir?” Temel Arabuluculuk Eğitimi. Ankara: Arcs Matbaacılık, 2021. google scholar