Family Mediation and Arbitration Practises in Saudi Arabia

Yıl 2024, Cilt: 35 , 175 - 208, 28.02.2025

Fulya Okur

https://doi.org/10.26650/di.2024.35.1541722

Öz

Sociological and administrative issues arising from family disputes and increasing divorce rates have been among the significant problems of the 20th century. Family mediation, one of the methods used to address these issues, has gained importance as a solution shaped by different cultures and beliefs. In Türkiye, there are plans to implement mediation as an alternative dispute resolution method, with a prevailing understanding that European-originated methods could be employed in this process. However, considering the cultural differences between Europe and Türkiye, there is also a tendency towards developing a model that aligns with Türkiye’s cultural structure, which is believed to yield more positive and beneficial outcomes for Turkish society. Indeed, various academic studies are being conducted to pave the way for the creation of a unique system developed by benefiting from the experiences of countries that have recently implemented such practises. This study examines the family mediation and arbitration practises of the Kingdom of Saudi Arabia, which bases its applicable family law on Islamic law and maintains an established Islamic cultural framework in its social life, with the aim of contributing to existing research.

Anahtar Kelimeler

Islamic Family Law, Family Mediation, Family Disputes, Arbitration, Saudi Arabia

Suudi Arabistan’da Aile Arabuluculuğu ve Hakemliği Uygulamaları

Öz

Aile içi anlaşmazlıklar ve artan boşanma oranlarının ortaya çıkardığı sosyolojik ve idari sorunlar, 20. yüzyılın önemli problemleri arasında yer almıştır. Bu sorunları çözmek için kullanılan yöntemlerden biri olan aile arabuluculuğu, farklı kültür ve inançlara göre şekillenen bir çözüm yolu olarak günümüzde önem kazanmıştır. Türkiye’de de arabuluculuğun, alternatif bir uyuşmazlık çözüm yöntemi olarak uygulanması planlanmakta ve bu süreçte Avrupa kökenli yöntemlerin kullanılabileceği yönünde bir anlayış öne çıkmaktadır. Diğer yandan Avrupa ile Türkiye arasındaki kültürel farklılıklar göz önünde bulundurulduğunda, Avrupa uygulamaları yerine Türkiye’nin kültürel yapısına uygun bir modelin geliştirilmesinin, Türk toplumu için daha olumlu ve faydalı sonuçlar doğuracağına dair bir yönelim de mevcuttur. Nitekim son yıllarda uygulamaya geçen ülkelerin deneyimlerinden faydalanarak geliştirilecek özgün bir modelin oluşturulmasına imkân sağlamak için çeşitli akademik çalışmalar yürütülmektedir. Bu çalışmada, yapılan araştırmalara katkı sunmak amacıyla, mer’î aile hukukunu İslam hukukuna dayandıran ve toplumsal yaşantısında İslam kültürü yerleşik olan Suudi Arabistan Krallığı’nın aile arabuluculuğu ve hakemliği uygulamaları incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

İslam Aile Hukuku, Aile Arabuluculuğu, Aile Uyuşmazlıkları, Tahkim, Suudi Arabistan

Kaynakça

• Adalet Bakanlığı, Suudi Arabistan. “Kavâidü’l-Ameli fî Mekâtibi’l-Musâleha ve İcrââtuhû.” Suudi Arabistan Adalet Bakanlığı. Riyad,Suud, 2019. https://www.moj.gov.sa/Documents/Regulations/ pdf/48.pdf. google scholar
• “Müzekkira Îdâhiyye li’l-Mâddeti (16/33) mine’l-Levâihi’t-Tenfîziyyeti li-Nizâmi’l-Mürâfeâti’ş-Şer’iyye.” Riyad,Suud, 1441. https://x.com/Law3li/status/1229318741118328832. google scholar
• Adalet Bakanlığı, Suudi Arabistan. “Mecmûatü ’-Ahkânı’’--Kazâiyye Li-Âm 1435 h.”. Riyad,Suud: Merkezi’l-Buhûsi bi-Vizâreti’l-Adl, 2013. google scholar
• Âli’ş-Şeyh, Muhammed b. İbrâhîm. Fetâvâ ve Rasâil. Mekketu’l-Mukerreme: Matbaatu’l-Hukûme, 1979. google scholar
• Âli Huneyn, Abdullah b. Muhammed b. Sa’d. El-Hul’ Bi-Talebi’z-Zevceti Li-Ademi’l-Viâmi Mea’ Zevcihâ. Riyad: Dâru ibn Ferhûn, 2010. google scholar
• Âli Huneyn, Abdullah b. Muhammed b. Sa’d. Et-Tahkîm fi’ş-Şerîati’l-İslâmiyyeti. Riyad,Suud: Şebeketü’l Alûkah, 1999. google scholar
• Bi-Meclisi’l-Vüzerâ, Hey’etül-Huberâi. “Tanzîmu-Merkezi’l-Musâlaha.” Hey’etül-Huberâi bi-Meclisi’l-Vüzerâ, 2013. https://laws.boe.gov.sa/BoeLaws/Laws/LawDetails/fe7f3828-c47c-4d95-a56c-a9a700f27196/1#:~:text=%3 ^1 (>4A,WjUl—il ^Si. ^i J-Jl. google scholar
• Bi’l-Ahsâ, Et-Tenmiyeti’l-Üseriyyi. “Abra 950 Celese ve Müşâreketü 35 Muslihan Bi’l-Ahsa.” et-Tenmiyeti’l-Üseriyyi bi’l-Ahsâ, n.d. google scholar
• “Bernâmecü’d-Düplûmu’l-Âliyyi fi’l-İrşâdi’l-Üseriyyi”. et-Tenmiyeti’l-Üseriyyi bi’l-Ahsâ, n.d. google scholar
• ed-Desûkî, Muhammed b. Ahmed b. 'Arefe. “Hâşiyetu’d-Desûkî 'ala’ş-Şerhi’l-Kebîr.” Beyrut: Dâru’l-fikr, n.d. google scholar
• “Cem’iyyetü’z-Zevâc ve’t-Tenmiyetü’l-Üseriyyeti Bi’t-Taif.” , 1413. google scholar
• “Cem’iyyetü’z-Zevâc ve’t-Tenmiyetü’l-Üseriyyyeti Bi’r-Ra’s.” Suudi Arabistan, Çalışma ve Sosyal Kalkınma Bakanlığı, 1433. google scholar
• Hilâfeti’l-Osmâniyye, Lecnetün min İddeti Ulemâi fi el-. Mecelletü’l-Alkâmu’l-Adliyye. El-Câbî, B. Beyrut, Lübnan: Dâru-İbni Hazm, 2021. google scholar
• Hudayrî, Hamd b. Abdü’l Azize el-. “İcrâetü’l Kadâi'yye Fî’l Müşkilâti’z Zevciyye.” Meceletü l Adi, 2009, 45/125-168. https://adlm.moj.gov.sa/topic_d_d.aspx?ID=45&IDd=904. google scholar
• Huneyn, Hamd el-. “Es-Sulhu ve Devruhû Fî Taklîsı’d-Deâvâ’l-Kazâiyye.” Mecelletü ’l-Adl 46 (1431): 322-36. google scholar
• Karaman, Hayreddin. “Adalet.” In Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 1/343-344. TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 1988. google scholar
• ksamoj. El-Mehâkimü 1-Mütehassisa Bi ’-Memleke- İstidyu ’l-İhbâriyye. Suudi Arabistan, 2014. https://www.youtube.com/watch?v=8q3Qxe5N4Zg. google scholar
• Kuncak, Fulya. Suudi Arabistan’da Aile Arabulucu-Hakemliği Uygulamaları, (İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022). google scholar
• Mekke-i Mükerrreme Emirliği. “Lecnetü İslahi Zâti’l-Beyn.” Mekke-i Mükerreme Emirliği, 1999. google scholar
• Muhaymîd İbrahim, El- Nasır b. El-İnhââtü ’s-Sübûtiyyetü Bi’l-Mehâkimi’ş-Şer ’yyeeii Bi’l-Memleketi’l-Arabiyyeti’s-Suûdiyye. Abhâ: Mektebetü’l-Abha’l-Hadîse, 2006. google scholar
• Necid’l-A’lam, li-Bazı Ulemâi. Mecmûatü ’r-ResâU ve’l-Mesâili’n-Necdiyye. Riyad: Dâru’l-Âsıme, 1991. google scholar
• Of, Europe Council. “EUROPEAN COMMISSION FOR THE EFFICIENCY OF JUSTICE.” Council of Europe, 2006. google scholar
• Halîciyye. Meâlî Vezîru’l-Adli s-Suûdiyyi Dr. Velîd Es-Samânî Da'fu Bernâmeci Fi s-Sûra Mea' Abdullah El-Müdeyfer, 2020. https://www.youtube.com/watch?v=Lg2uOvE5tk0&t=3791s. google scholar
• Hey’etü’l-Huberâi bi-Meclisi’l-Vüzerâ. “Nizâmu’t-Tahkîm.” Hey’etü’l-Huberâi bi-Meclisi’l-Vüzerâ, 2012. https://laws.boe.gov.sa/BoeLaws/Laws/LawDetails/5535039e-13da-43f6-8f53-a9a700f26485/1. google scholar
• İbn Hacer, Ebû’l-Fadl Ahmed b. 'Alî el-'Askalânî. Fethu’l-BârîŞerhu Şahîhi’l-Buharî. Edited by Muhammed Fu’ad 'Abdu’l-Bâkî. Beyrut: Dâru’l-Ma'rife, 1960. google scholar
• İbnü Cüzey, Ebu’l-Kâsım. El-Kavânînu’l-Fıkhiyye, n.d. google scholar
• İbnü Teymiyye, Takiyyüddin. Mecmûu’l-Fetâvâ. Medine-i Münevvere: Mecmeu’l-Melik Fehd, 2004. google scholar
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-E’imme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. El-Mebsut es-. Vol. 30. Beyrut, Lübnan: Dâru’l-ma'rife, n.d. https://shamela.ws/book/5423. google scholar
• Suûdiyye es-, Vekâletü’l-Enbâ. “Vizâretü’l-Adli: 17 Elf Mütekaddim Li’t-Tescîli Ke-Muslihîn % 46 Minhum Nisâ.” Vekâletü’l-Enbâi’s-Suûidiyye, 2020. google scholar
• Suudi Arabistan, Adalet Bakanlığı. “İnhâu 60 Elf Talebi Musâlahatin Kable Vusûliha Ilâ Kââti’l-Mehâkim.” Twitter, 2021. google scholar
• Suudi Arabistan, Bakanlar Kurulu. “Nizâmü’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye.” Suudi Arabistan, Bakanlar Kurulu, 2022. https://laws.boe.gov.sa/BoeLaws/Laws/LawDetails/4d72d829-947b-45d5-b9b5-ae5800d6bac2/1. google scholar
• Suudi Arabistan, Bakanlar Kurulu. “Nizâmü’l-Mürâfeâti’ş-Şer’iyye.” Riyad, 1435. https://laws.boe. gov.sa/BoeLaws/Laws/LawDetails/f0eaae46-9f84-40ee-815e-a9a700f268b3/1. google scholar
• Suudi Arabistan, Bakanlar Kurulu. “Nizâmu’t-Tenfîz.”. Riyad,Suud, 2012. https://laws.boe.gov.sa/ BoeLaws/Laws/LawDetails/c81ba2f1-1bf1-443b-9b1c-a9a700f27110/1. google scholar
• Suudi Arabistan, Çalışma ve Sosyal Kalkınma Bakanlığı. “Cem’iyyetü’t-Tenmiyeti’l-Üseriyyeti Bi’l-Ahsa.” Suudi Arabistan, Çalışma ve Sosyal Kalkınma Bakanlığı, 1400. google scholar
• Suudi Arabistan, Adalet Bakanlığı. “El-Kitâbu’l-İhsâiyyi Li-Âm 1438.” Vizâratü’l-Adl, 2016. https:// portaleservices.moj.gov.sa/law/Downloades/Annual_Report_1438.pdf. google scholar
• Suudi Arabistan, Adalet Bakanlığı. “El-Levâihu’t-Tenfîziyyeti Li-Nizâmi’l-Mürâfâti’ş-Şer'iyye.” Vizâratü’l-Adl, 2014. https://www.moj.gov.sa/Documents/Regulations/pdf/75.4.pdf. google scholar
• Temel, Ahmet. “İslam Aile Hukukundaki Arabulucu-Hakemlik Uygulamasının Türkiya’de Aile Arabuluculuğuna Muhtemel Katkıları.” Darulfunun İlahiyat 30, no. 2 (2019): 311-336. google scholar
• Usaymî, Faysal b. Sa’d el-. “Es-Sulhu Fî Meclisi’l-Kadâi.”Meceletü ’lAdl, no. 67 (1436). google scholar
• Uveyd, Yusuf b. Abdillah el-. “Vâkıu’ Lecneti’l-İslâhı Zâti’l-Beyni Bi-İmârati Mıntıkati Mekkete’l-Mükerramati ve İshâmâtihâ’l-İstimâiyyeti’t-Terbeviyye.” Ümmü’l-Kura Üniversitesi, 1430. google scholar
• “Üsra-Cem’iyyetü’t-Tenmiyeti’l-Üseriyye Bi-Büreyde.” Suudi Arabistan, Çalışma ve Sosyal Kalkınma Bakanlığı, 1429. google scholar
• Ve’t-Tedrîb, Hey’etü-Takvîmi’t-Ta’lîmi. “Meâyirü Mikyâsi Kifâyâti’l-Muslihi’l-Müeccel.” Suudi Arabistan, Bakanlar Kurulu, 2020. https://x.com/AliHejri36/status/1420814985576517635. google scholar
• Vezîru’l-Adl. “Müzekkeratün Îdahiyyeti Li’l-Mâddeti (33/16) Mine’l-Levâihi’t-Tenfîziyyeti Li-Nizâmi’l-Mürâfeâti’ş-Şer'iyye.” Vezîru’l-Adl, 2020. https://twitter.com/Law3li/ status/1229318741118328832. google scholar
• Vizâratü’l-Adl. “Ba'de Karâri’l-Vezîru’l-Adli Merkezü’l-Musâlehati Yeshumu Fî Terâcüü’t-Talâkı Bi-Nisbeti%22.” Vizâratü’l-Adl, 2020. https://www.moj.gov.sa/ar/MediaCenter/News/Pages/ NewsDetails.aspx?itemId=1098. google scholar
• Welker, Sharia. “Mediattion-Between Religion and Culture in the Saudi Context.” In Cultural Encounters and Emergent Practices in Conflict Resolution Capacity-Building, edited by Tamra Pearson d’Estree, 267-301. Cham, Switzerland, 2018. google scholar
• Yargı, Mehmet Ali. “Bedel Karşılığında Boşanma ve Muhâlea Uygulamaları: Suudi Arabistan’da Bir İnceleme.” M.Üîlâhiyat Fakültesi Dergisi 42, no. 1 (2012): 42/141-172. https://comu. academia.edu/MehmetAliYARGI?fbclid=IwAR3Db6V_04vlR4PEu-aAQDk7ZJLR54BeDja-iur-sa0vG8MXPY921hHuxjk. google scholar
• Yargı, Mehmet Ali. “et-Tatbîkâtü’l-Kazâiyye li’t-Tahkimi inde’ş-Şikâki beyne’z-Zevceyni min Hilâli’s-Sukûki ve’z-Zubûti fi’l-Mahkemeti’l-Âmmeti bi’r-Riyad.” Mecelletü ’l Hicazi’l Âlemiyye 14 (2016): 14/93-132. https://comu.academia.edu/MehmetAliYARGI?fbclid=IwAR3Db6V_04v lR4PEu-aAQDk7ZJLR54BeDja-iur-sa0vG8MXPY921hHuxjk. google scholar
• Yargı,Suudi Arabistan. “Suudi Arabistan’da Üçlü Boşama Ile İlgili Uygulamalar.” Mecelletü l Adl 55 (2012): 55/77-120. https://comu.academia.edu/MehmetAliYARGI?fbclid=IwAR0EcwxWrq 4tc4yH5bfLT87iUiFrfkj_K5EKzO7VoQ4gPJEOG0VuVVs70uI. google scholar
• Yargı, Mehmet Ali. Suudi Arabistan’ın Yargı Sistemi. İstanbul: İFAV Yayınları, 2014. google scholar
• Yargı,Mehmet Ali. “Suudi Arabistan’da Yeni Çıkarılan (2022) “Ahvâl-i Şahsiyye Nizamı’nda Evliliğin Sona Erme Yöntemleri Üzerine Bir Değerlendirme,” ed. Mehmet Dirik,Hakîme Reyyan Yaşar (İstanbul: Hiperyayın,2023): 114-144. google scholar
• Zehrânî, Ali Buhayyit ez-. El-Minhâc Fîİslâhi Zâti’l-Beyn. Mekketu’l-Mukerreme: Lecnetü İslâhı Zâti’l-Beyn, 1432. google scholar
• Zehrânî, Nâsır b. Müseffer ez-. Lumû’un ve Dumû’un. Mekketu’l-Mukerreme: Lecnetü İslâhı Zâti’l-Beyn, 1427. google scholar