İçtihad ve Fetva

Yıl 2021, Sayı: 1, 257 - 277, 31.12.2021

Mohammad Hashim Kamali Çevirmen: Ercan Eser

Öz

Makalede ictihadın tanımı, fetvanın temel fonksiyonları ve modern uygulamaları ile ilgili bazı düzenlemeler dile getirilmektedir. Ayrıca, ictihad metodolojisi ve bu amaçla önde gelen İslam hukuku ekolleri tarafından öne sürülen çeşitli formüller gözden geçirilmektedir. İctihad ile fetva arasındaki temel fark ve ictihad kelimesinin etimolojik tahlili ile terim anlamı, ictihadın tarihsel gelişimi ve kurumsal hale dönüşmesi anlatılmaktadır. Yine ictihad kapısının açık olup olması, müctehidin vasıfları hakkında alimlerin görüşlerine yer verilmiştir. İctihadın devletin yasama organı için başvurulabilecek bir metot olduğundan bahsedilmektedir. İctihadın geçerli olması için sadece şeriat alimlerinin değil, aynı zamanda farklı disiplinlerdeki uzmanların katkılarıyla oluşan kolektif ictihadı önermektedir. İctihadın metodolojisi ve ictihadda başvurulan kıyas, istislah, istihsan, mesalih-i mürsele, seddu zerai gibi delillerin önemi izah edilmeye çalışılmaktadır. İctihadın tarihi gelişimi içerisinde zayıflama evresinden söz edilmektedir. Yazar, Müslüman topraklarındaki sömürge hakimiyetinin Müslümanların imajını düşürdüğünü, taklit ve muhafazakar düşünceyi teşvik ettiğini, modern hukuki düzenlemelerin fakihlere çok az bir rol bıraktığını dolayısıyla ictihadın bir başka olumsuzluk yaşadığını açıklamaya çalışmaktadır. Son kısımda güncel meselelerle ilgili ictihad örnekleri ile modern dönemdeki fetva örneklerine yer verilmektedir.

Anahtar Kelimeler

İctihad, Müctehid, Fetva, İcma, Makasıd, Fakih

Kaynakça

• M. H. Kamali, Principles of Islamic Jurisprudence. Cambridge: The Islamic Texts Society, 2003.
• M. H. Kamali, Freedom, Equality, and Justice In Islam. Cambridge: The Islamic Texts Society, 2002.
• ‘Alvanî, Taha Cabir. Adab al-Ikhtilaf fi-l-Islam. Riyad: Ma‘had al-’Ílam li al-Fikral-Islami, 1992.
• Şevkânî, Yahya b. ‘Ali. Irshad al-Fuhûl fi Tahqiq al-Haqq ila ‘Ilm al-Usul. Cairo: Mustafa al-Halabi, 1937.
• Hallaf, ‘Abdu’l-Vahhab. ‘Ilm Usul al-Fiqh, 12th edn. Kuwait: Dar al-Qalam, 13 8/1 78.
• Ikbal, Muhammad. The Reconstruction of Religious Thought in Islam.Lahore: Sh.Muhammad Asharaf, reprint 1982.
• Tamawi, Sulayman Muhammad. Al-Sultât al-Thalath fi al-Dasâtiral-‘Arabiyyah wa al-Fikr al-Siyasi al-Islâmî, 2nd edn. Cairo: Dâr al-Fikr al-‘Arabi, 1 73.
• Hasan al-Turabi, Tajdîd Usûl al-Fiqh al-Islâmi. Jeddah: Dâr al-Su‘udiyyah li alNashr wa al Tawzî‘, 2nd edn, 1 87.
• Banna Cemal, Nahw al-Fiqh al-Jadîd. Cairo: Dâr al-Fikr al-Islâmî, 1 6
• Reşidd Muhammed Rızâ, Tafsir al-Qur’ân al-Hakîm, 4th edn. Cairo: MaÏba‘ah al-Manar, 1737 .
• Siddiqi, Mazheruddin. Modern Reformist Thought in the Muslim World.Islamabad, Pakistan: Islamic Research Institute, 1982.
• Kuveyt Evkâf Bakanlığı, el-Mevsû'atu’l-Fikhiyye.
• Karadawi Yûsuf, al-Fatwa Bayn al-Indibat wa’l-Tasayyib, Dâr al-Shurûq, 1417/1 7.
• Şeria Suçları (Federal Bölge) Yasası 1 7, Md.
• Johor'un Şeria Suçları Yasası (bölüm 12) Md. 12 .
• Mas‘ud, Muhammad Khalid. Islamic Legal Philosophy, A Study of Abu Ishaq alShatibi’s Life and Thoughts. Islamabad: Islamic Research Institute, 1977.