Çin Tarihinde Çinli Olmayan Halkların Yönetiminde Uygulanan Stratejiler

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 1, 1 - 36, 22.01.2019

Abdürreşit Celil Karluk

Öz

Çin tarihi, farklı millet veya toplulukların Huaxia eksenli kaynaşma ve nihayetinde Çinlileşmesi ile doludur. Erken dönemde yerleşik hayata geçerek geliştirdiği yazı sistemleri ile özgün bir uygarlık oluşturmayı başaran Huaxia topluluğu, Chunqiu/ 春秋 (İlkbahar-Sonbahar) döneminde (M.Ö. 770-M.Ö. 476) Çin milletinin düşünce, felsefe ve zihniyetinin temellerini oluşturarak Zhanguo/战国 (Savaşan Beylikler) döneminden (M.Ö. 476-M.Ö. 221) sonra Sarı Irmak kenarında merkezi ve birleşik bir feodal devlet (Qin sülalesi, M.Ö. 221M.Ö. 207) kurmayı başarmıştır. Sarı ırmak ile Uzun Irmak (Yangtze) arasındaki bereketli topraklarda yaşayan farklı kökenlere sahip toplulukları yöneten merkezi Çin devletleri birbirinden farklı ama sürekliliği olan yönetim stratejilerini geliştirmiştir. Bu yönetim stratejileri, Çin’in çevre toplum veya ülkeler ile olan ilişkilerinde de etkin kullanıldığı tarihi kayıtlardan anlaşılmaktadır. Ayrıca, günümüzdeki Çin Halk Cumhuriyeti Mançu-Qin imparatorluğu (16441911) sınırları içinde kurulurken Mançular tarafından istila edilen gayri Çinli toplum ve toplulukları yönetmeye başladığında tarihsel hafıza ve yönetim bürokrasisinden beslenerek daha etkili yönetim sistemlerini geliştirdiği ve uyguladığı bilinmektedir. Bu çalışma, Çin’in tarihte sınırları içindeki veya çevresindeki Çinli olmayan halkların yönetiminde uygulamış olduğu çeşitli yönetim stratejileri ve uygulamaları hakkında bilgi vermek sureti ile Çin Halk Cumhuriyeti’nde emsallerinden farklı fakat etkili biçimde uygulanmakta olan Çin tarzı özerk bölge sistemi ile Çin’in komşu ülkeler ile kurduğu ilişkilerinin anlaşılmasına ışık tutmayı amaçlamaktadır.  

Anahtar Kelimeler

Çinli Olmayan Halkların Yönetimi, Çinliler, Huaxia, Dünürleşmek, Duhufu, Tusı, Jimi, Çin Tarzı

Kaynakça

• ZENZ, Adrian (2018), ‘Thoroughly reforming them towards a healthy heart attitude’: China’s political re-education campaign in Xinjiang., Central Asian Survey, 5 Sep 2018, Sayı: 4.
• Büyük Ming Kanunları/大明律, &. Cilt/卷律, “Moğol Renklillerin Evlilik Maddeleri/蒙古色目人婚姻條”
• BRAKÄR, Hans (1999), “Çin-Sovyet İlişkilerinde Milliyet Hareketleri”, Stratejik Açıdan Sovyet Müslümanları ve diğer Azınlıklar, Ed.:S. Enders Wimbush, Çev.: Yuluğ Tekin Kurat. İstanbul: Yeni Forum Yayınları.
• CAGNAT, René- JAN, Michel (1992), İmparatorlar Beşiği SSCB, Çin ve İslam Arasında Orta Asya Yazgısı, (Çev: E. Akbulut, T.A. Şensılay), İstanbul: Alan Yayıncılık.
• CHEN Liankai/ 陈 连 开 (1999), Geleneksel Milliyet Anlayışı ve Zhonghua/Çin Milliyeti Tek Gövde Anlayış/传统民族观与中华民族一 体观, Feixiaotong: Merkezi Milliyetler Üniversitesi Yayınevi/ 中华民族 多元一体格局 , 中央民族大学出版社, S. 332-353.
• DİKÖTTER, Frank (1999), Modern Çin’in Irk Anlayışı/ 近代中国之种族观 念 , Jiangsu Halk Yayınevi/南京江苏人民出版社.
• BERHARD, Wolfram (1995), Çin Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 3. baskı.
• FARLEY, John (1995), Majority-Minority Relations, Prentice Hall Englewood Cliff, 1995.
• FEİ Xiaotong/费孝通 (1998), Çin Milliyeti, Çok Köklü Tek Gövdeli Düzeni/ 中华民族多元一体格局 , Merkezi Milliyetler Üniversitesi Yayınevi/中央 民族大学出版社.
• GLADNEY, Dru C. (1998), Ethnic İdentity İn China The Making of a Muslim Minority Nationality, New York: Harcourt Brace College Publishers.
• GLAZAER, N.-Moynihan (1973), Beyond The Melting Pot The Negroes, Puertoricans, Jews, İtalians and Irish Of New York City, Massachusetts: The M.I.T. Pres, Fourth Printing.
• GREER, Tanner (2018), 48 Ways to Get Sent to Chinese Concentration Camp--Something terrible is happening in Xinjiang, Foreign Policy, SEPTEMBER 13, 2018.
• GUO Hongsheng/果洪升 (1997), Çin ile Eski SSCB’deki Milliyetler Meselesinin Karşılaştırılması/ 中国与前苏联民族问题对比研究 , Pekin: Merkezi Milliyetler Üniversitesi Yayınevi/中央民族大学出版社.
• HECHTER, Michael (1975), İnternal Colonialism, Berkeley; University of California Press.
• HUANG Tinghu/黄庭辉 (1984), 1863-1873 yıllarında Shanxi, Kansu, Ningxia ve Köknur’da ortaya çıkan Döngen isyanı dönemindeki milliyetler ilişkileri /1862-1873 年陕甘宁清回民起义期间的民族关系” Çin Milliyetler İlişkisi Tarihi Araştırmaları/ 中国民族关系史研究 , Ed.: Wengdujian/翁独健, Pekin: Çin Sosyal Bilimler Yayınevi/中国社会科 学出版社, S. 394-412.
• KOMSİYON (1991), Milliyetler Meselesi Belgeleri Temmuz 1921—Eylül 1949 / 民族问题文献汇编 1921 年 7 月 —1949 年 9 月 , Pekin: ÇKP Merkez Komitesi Merkezî Parti Okulu Yayınevi /中共中央党校出版社.
• Lİ Qi/李琪 (1993). 社会主义初级阶段 民族问题的理论和实践 / Shehuizhuyi Cheji jieduan Minzu Wentide Lilun yu Shıjian (Sosyalizm’in ilk evresinde Milliyetler Meselesinin Teorisi ve Pratiği),Pekin: Çin Merkez Komitesi Parti Okulu Yayınevi/中共中央党校出版社.
• LİN Yutang/林语堂 (1995), “ 中国人 /Zhongguoren (Çinli)”, (Çev.: Haozhıdong, Shenyihong/郝志东沈益洪), Xuelin Yayınevi/学林出版 社, 4. Baskı.
• LİU Xijın/刘锡金 (1984), “试论民族的融合于同化/Shilun Minzu De Ronghe Yu Tonghua (Milliyetlerin Karışması Ve Asimilasyonu Üzerine Deneme)”, Çin Milliyetler İlişkisi Tarihi Araştırmaları/ 中国民族关系史研 究 , Ed.: Wengdujian/翁独健, Pekin: Çin Sosyal Bilimler Yayınevi/中国 社会科学出版社, S. 178-184.
• MACKERRAS, Colin (1994), China’s Minority, İntegration and Modernization in the Twentieth Century, Oxford: Oxford University Pres, 1994.
• Ma Mingda /马明达 (2006), Zhu Yuanzhang’ın Renklilere Ayrımcılığı/ 朱元璋 歧視色目人, Döngen Araştırmaları/回族研究, Sayı: 1, S.98-101.
• SUN Jinyi/孙进已 (1984), “我国历史上民族关系的几个问题/Woguo Lıshıshang Mınzu
• Guanxıde Jige Wenti”, Çin Milliyetler İlişkisi Tarihi Araştırmaları/ 中国民 族关系史研究 , Ed.: Wengdujian/翁独健 Pekin: Çin Sosyal Bilimler Yayınevi, S. 108-131.
• TİAN Xüzhou/ 田 继 周 (1984), Ülkemizin Milliyetler Tarihi Araştırmasındaki Bazı Teorik Meseleleri 我国民族史研究中的某些理论 性问题, Çin’in Milliyetleri Belirlemesi/ 中国的民族识别 , (Ed.: Huang Guangxue/黄光学, Pekin：Milliyetler Yayınevi/民族出版社. S. 70-94.
• WANG Jubao, NİNG Xiao/王炬堡，宁小 (1995), Çindeki Milliyetlerin Oluşumu ve Dağılımının Tarihsel Değişimi/中国各民族组成和分布的 历史演变, Çin’in Milliyetleri Belirlemesi/ 中国的民族识别 , (Ed.: Huang Guangxue/黄光学, Pekin：Milliyetler Yayınevi/民族出版社.
• WANG Ke/王柯 (2001), Ulus ve Devlet: Çin’in Çok Uluslu, Birleşik Devlet İdeolojisinin Şeceresi/ 民族与国家 : 中国多民族统一国家思想得系谱 , Pekin: Çin Sosyal Bilimler Yayınevi/中国社会科学出版社.
• KARLUK, Abdürreşit Celil (2014), İpek yolunun Başlangıç Güzergâhında Tehlikedeki Türk Toplum ve Kültürleri, Uluslararası İpek Yolunda Türk Dünyası Ortak Kültür Mirası Bilgi Şöleni Bildiriler Kitabı, Türk Yurdu Yayınları, Sayfa: 56-76.
• KARLUK, Abdürreşit Celil (2017), Çin’in Yeni İpek Yolu Projesi ve Gerekçeleri Üzerine, Denge, Sayı:1.
• KARLUK, Abdürreşit Celil (2017), Çin Halk Cumhuriyeti’nde Dini Yapı ve Müslüman Milliyetler, TYB Akademi Dergisi, Sayı: 20, Çin Özel Sayısı. Sayfa: 9-48.
• YANG Puyu/杨朴羽 (1984), Sunyatsan ve Beş Uluslu Cumhuriye/孙 中山与五族共和, Orta Güney Milliyetler Üniversitesi Dergisi/中南 民族学院学报, Sayı 2, Yıl 1984, S. 53-61.
• ZHANG Xuanru/张璇如 (1984), Milliyetler İlişkisi Tarihindeki Birkaç Mesele Hakkında Görüşlerim “民族关系史若干问题的我见”, Çin Milliyetler İlişkisi Tarihi Araştırmaları 中 国 民 族 关 系 史 研 究 , Ed.: Wengdujian/翁独健, Pekin: Çin Sosyal Bilimler Yayınevi, S. 57-70.
• ZHOU Jianxin /周建新 (2001), Döngenlerin Oluşumunda Karışık Evlilikler/回族形成发展过程中的族际族内通婚, Merkezi Milliyetler üniversitesi Dergisi/ 中央民族大学学报 , Sayı: 3, S.52-56.
• ELEKTRONİK KAYNAKLAR
• James Leibold and Adrian Zenz, https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2016-12-23/beijingseyes-and-ears-grow-sharper-xinjiang , December 23, 2016. Erişim 15 Ağustos 2018.
• Çin Halk Cumhuriyeti’nin Antiterör yasası/中华人民共和国反恐怖主 义法,http://www.npc.gov.cn/npc/xinwen/2015-12/28/content_1957401.htm;
• Xinjiang Uygur Özerk Bölgesinin Aşırılıkla Mücadele Yönetmeliği/新 疆 维 吾 尔 自 治 区 去 极 端 化 条 例 , http://www.sara.gov.cn/old/dfgz/395966.htm , Erişim: 20.09.2018.
• Rachel Harris, Securitisation and Mass Detentions in Xinjiang, http://thecessblog.com/2018/08/18/securitisation-and-mass-detentions-in-xinjiangby-rachel-harris-soas-university-of-london/, August 18, 2018.