MEVLÂNÂ’NIN MESNEVİ’Sİ EKSENİNDE HADİS YORUMU ÜZERİNE BAZI DEĞERLENDİRMELER

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 1, 15 - 39, 30.04.2019

Fatih Bayram

Öz

Sufiler yani
tasavvuf geleneği; genel olarak dini metinlerin, özel olarak da hadislerin
anlaşılmasında diğer yöntemler yanında “işâri yorum” denilen yöntemi de
kullanmışlardır. Bu bağlamda bizim kanaatimiz, “işâri yorum”u bütünüyle dışlamak
yerine onu, ayet ve hadislerin anlaşılması ve yorumlanmasında bir imkan olarak
değerlendirmek, İslam ilimler arasındaki iç tutarlılık ve yorumda bütünlük
açısından ondan istifade etmek ya da en azından göz ardı etmemek gerektiği
yönündedir. Bir sufi olarak Mevlânâ da Mesnevi adlı eserinde bu tür
yorumlara yer vermiştir. Araştırmamız, Mesnevi’de yer almakla beraber hem
geleneksel, hem de modern dönemde İslami ilimlerin farklı alanlarında istimal
edilmiş, temsil gücü yüksek seçme rivayetler üzerinden mezkur imkana vurgu
yapmaktadır. Rivayetler “Yorumda Bütünlük/Yorumda İç Tutarlılık”, “Yorumda
Parçalanma” ve “Yorumda Vurgu Kayması” gibi başlıklar altında ele alınmış, işâri
yorumun bir imkan olarak kullanılmasının önündeki engellere temas edilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Hadis, İşâri Yorum, Mevlana, Mesnevi

SOME EVALUATIONS ON THE INTERPRETATION OF HADİTH ON THE AXIS OF MEVLANA’S MASNAWİ

Öz

Sufis, so the
tradation of Sufism in understanding the religious texts in general and the
hadiths in particular have also used to “sufi comment” method with other
methods. In this context our opinion, rather than completely exclude the “sufi
comment”, is to evaluate it as an opportunity to understand and interpret the
hadiths, to take adventage of it in terms of internal consistency and integrity
in interpretation between Islamic sciences, at least not to ignore it. As a
Sufi, Mevlana also included these comments in his book called Masnawi. Our
research emphasize this opportunity with representative narratives we have
chosen from Masnawi. These narratives have been used in different fields of
Islamic sciences both in the traditional period and in the modern period. The
narratives were dealt under the headings of "Integrity in Comment-Internal
Consistency in Comment", “Disintegration in Comment”, "Change of
Emphatic Word in Commet" and the obstacles to using the sufi comment have
been contacted. 

Anahtar Kelimeler

Hadith, Sufi Comment, Mevlana, Masnawi

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• Abdurrezzak b. Hemmam. (1403). el-Musannef (thk. Habîburrahman el-A’zamî), el-Mektebü’l-İslami, Beyrut.Ahmed b. Hanbel. (1421/2001). Müsned (thk. Şuayb Arnavut, Adil Mürşid), Müessesetü’r-risale, Beyrut.Atasağun, Galip. (2007). “Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî’nin Hayatı ve Eserleri”, Türk-İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, Konya, sy. 3 (Mevlânâ Özel Sayısı), s. 59-93.Aydın, Mehmet. (1996). “Eva de Vitray Meyerovitch'in Mesnevi Hakkındaki Değerlendirmeleri - I ve II”, 7. Milli Mevlânâ Sempozyumu-13 Aralık 1995, Konya, s. 20-32.Aydın, Mustafa. (2014). Moderniteye Dışarıdan Bakmak, Açılımkitap, İstanbul.Bezzâr. (1988-2009). Müsned (thk. Mahfuzurrahman Zeynullah vd.), Mektebetü’l-ulûm ve’l-hikem, Medine.Ceyhan, Semih. (2004) “Mesnevi”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, c. XXIX, s. 325-334.Cündioğlu, Dücane. (2015). Kur’an’ı Anlama’nın Anlamı, Kapı Yayınları, İstanbul. Dârimî. (1412/2000). Sünen (thk. Hüseyin Selim Esed ed-Dârânî), Dâru’l-muğnî, Suudi Arabistan.Davutoğlu, Ahmet. (2014). “Takdim” (Mian M. Şerif, İslam Düşünce Tarihi içerisinde), İnsan Yayınları, İstanbul.………. (2018). Alternatif Paradigmalar, Küre Yayınları, İstanbul.Dawson, Christopher. (2003). İlerleme ve Din (trc. Yusuf Kaplan-Aylin Doğan), Açılımkitap, İstanbul.Demirel, Şener. (2007). “Mevlânâ’nın Mesnevi’si ve Şerhleri”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, c. V, sy. 10 (Eski Türk Edebiyatı Tarihi II), s. 469-504.Dermenghem, Emile. (1958). Hz. Muhammed’in Hayatı (çev. Reşat Nuri Güntekin), İnkılap Kitabevi, İstanbul.Ebû Dâvûd, es-Sicistâni. (ty). Sünen (thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid), el-Mektebetü’l-asriyye, Beyrut.Ebû Nuaym, el-Isfahânî. (1416/1996). Hilyetü’l-Evliya (thk. Ebû Hacer Said b. Besyûni Zağlûl), Dâru’l-fikr/Mektebetü’l-hanci, Beyrut/Kahire.Ebû Ya’lâ el-Mevsılî. (1404/1984). Müsned (thk. Hüseyin Selim Esed), Daru’l-me’mûn li’t-türâs, Dımeşk. Erul, Bünyamin. (2007). Sahabenin Sünnet Anlayışı, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.Güler, Mehmet Nuri. (2007) “Mesnevi’deki Bazı Ahkâm Ayetlerin Yorumu Işığında Fıkıh ve Tasavvuf’un Bilim Kuramı’na Ait Genel Bir Değerlendirme”, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 12, sy. 18, s. 199-213.Hâkim en-Nîsâbûrî, (1411/1990). el-Müstedrek (thk. Mustafa Abdülkadir Atâ), Dâru’l-kütübi’l-ılmiyye, Beyrut.Hanefi, Hasan. (2011). Gelenek ve Yenilenme (trc. M. Emin Maşalı), Otto Yayınları, Ankara.İbn Battâl. (1423/2003). Şerhu Sahihi’l-Buhâri (thk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrahim), Mektebetü’r-Rüşd, Riyad.İbn Ebî Şeybe. (1409). Musannef (thk. Kemal Yusuf el-Hût), Mektebetü’r-rüşd, Riyad. İbn Hacer el-Askalâni, (1379). Fethu’l-Bâri, Dâru’l-ma’rife, Beyrut.İbn Hibbân. (1414/1993). Sahih (thk. Şuayb Arnavut), Müessesetü’r-risâle, Beyrut.İbn Mâce, (ty). Sünen (thk. Muhammed Fuâd Abdülbaki), Dâru ihyâi’l-kütübi’l-arabiyye, Kahire.Kara, İsmail. (2018). Müslüman Kalarak Avrupalı Olmak, Dergâh Yayınları, İstanbul.………. (2014). Türkiye'de İslâmcılık Düşüncesi-I, Dergah Yayınları, İstanbul.Karapınar, Fikret. (2007). “Rivayetlerde İşâri Yorum”, Hadis Tetkikleri Dergisi, İstanbul, c. V, sy. 2, s. 89-104.Kaya, Mahmut. (2011). “Tasavvur”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, c. XXXX, s. 126-127.Kuzâî, Ebû Abdullah. (1407/1986). Müsnedü’ş-Şihâb (thk. Hamdi b. Abdülmecid es-Silefi), Müessesetü’r-risâle, Beyrut.Makdisi, Ziyâuddin. (1420/2000). el-Ehâdisü’l-Muhtâra (thk. Abdülmelik b. Abdullah b. Düheyş), Daru Hıdır, Beyrut.Ma’mer b. Raşid, (1403). el-Câmi’ (Abdurrezzak’ın Musannef’i içerisinde, thk. Habîburrahman el-A’zamî), el-Mektebü’l-İslami, Beyrut.Mevlânâ, (2018) Mesnevi (çev. Süleyman Nahîfî, sad. Âmil Çelebioğlu), Sufi Kitap, İstanbul.………. (1997). Mesnevi (çev. Şefik Can), Ötüken Yayınları, İstanbul.Münâvi, (1356). Feyzu’l-Kadir, el-Mektebetü’t-ticâriyyeti’l-kübrâ, Mısır.……….. (1408/1988). et-Teysir bi şerhi Cami’ı’s-Sağîr, Mektebetü’l-İmâmi’ş-Şafii, Riyad.Müslim b. Haccâc. (ty). el-Câmiu’s-Sahih (thk. M. Fuad Abdülbaki), Dâru ihyâi’t-türâsi’l-arabî, Beyrut.Oral, Osman. (2015). “Mevlânâ’nın Hocası Seyyid Burhaneddin’in Hayatı”, International Journal of Russian Studies- Uluslararası Rusya Araştırmaları Dergisi, c. VIII, sy. 1, s. 1-9.Öngören, Reşat. (2004). “Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, c. XXIX, s. 441-448.Özafşar, Mehmet Emin. (2000). Hadisi Yeniden Düşünmek, Ankara Okulu Yayınları, Ankara.………. (2003). “Hadisçilerin Peygamber Tasavvuru/Anlayışı”, Diyanet İlmi Dergi (Diyanet İşleri Reisliği Yıllığı), Peygamberimiz Hz. Muhammed (SAV) -Özel Sayı-, Ankara, s. 307-330.Pekolcay, Necla. (1972). “Mevlâna Celâleddin Hayatı ve Eserleri Arasındaki İlgi”, İslam Medeniyeti Dergisi, İstanbul, sy. 26, s. 44-45.Selçuk, Hikmet. (1998). “Mevlana’nın Hayatı ve Eserleri”, Kur’an Mesajı İlmi Araştırmalar Dergisi, İstanbul, c. I, sy. 3, s. 68-79.Söylemez, İdris. (2018). “Mevlana’nın Mesnevî’sinde Hz. Peygamber”, Asos Journal: The Journal of Academic Social Science, c. VI, sy. 86, s. 259-283.Taberânî, Ebû’l-Kâsım. (1415/1994). el-Mu’cemu’l-Kebîr (thk. Hamdi b. Abdülmecid es-Selefi), Mektebetü İbn Teymiyye, Kahire.Tahiru’l-Mevlevi, (2017). Şerh-i Mesnevi, Şamil Yayınları, İstanbul.Tekin, Mustafa. (2004). “Mevlânâ Celâleddin-i Rûmi’nin Hayatı, Eserleri ve Din Algılayışı”, Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Diyarbakır, c. VI, sy. 2, s. 11-34.Tirmizî, Ebû İsa. (1998). Sünen (thk. Beşşâr Avvâd Maruf), Dâru’l-ğarbi’l-İslami, Beyrut.Uludağ, Süleyman. (2001) “İşârî Tefsir”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, c. XXIII, s. 424-428.Yardım, Ali. (2008). Mesnevi Hadisleri, Damla Yayınları, İstanbul.Yıldırım, Ahmet. (2004). “Hadisleri Anlamada İşârî Yorum”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Isparta, sy. 13, s. 13-36.