ÇOCUKLAR HAKLARINI BİLİYOR MU?: BİLİNÇ DÜZEYİ ARAŞTIRMASI

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 1 - 14, 28.06.2020

Mehmet Şaban Akgül , Ayça Kartal

Öz

Bu araştırmada 18 yaş altı çocukların çocuk haklarına yönelik bilinç düzeylerinin farklı değişkenlere göre incelenmesi amaçlanmıştır. Nicel yöntemlere dayalı olarak tasarlanan bu araştırma betimsel olup, tarama deseninde yürütülmüştür. Araştırmanın evreni Türkiye’deki 18 yaş altı çocuklardır. Araştırmanın örneklemi Türkiye’nin 81 ilinde ikamet eden 18 yaş altı (lise ve altı) 404 çocuktan oluşmaktadır. Verilerin analizinde SPSS 20 programı kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre 18 yaş altı çocukların çocuk haklarına yönelik bilinç düzeyleri cinsiyet yönünden benzerdir. Yaşanılan yerler, çocukların çocuk haklarına ilişkin bilgi düzeyinde bir etkiye sahip değildir. Ancak kendine ait odası olan çocukların okulda çocuk hakları ile ilgili özellikle korunma ve bilgi edinme hakkına yönelik, kendine ait odası olmayanlara göre daha bilinçli olduğu tespit edilmiştir. Bu sonuç doğrultusunda çocuk hakları konusunda farklı şehir ve okullarla ortaklı projeler yapılması ve bu projelere cinsiyet ayrımı gözetmeksizin katılımcıların dâhil edilmesi önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Çocuk Hakları, Bilinç Düzeyi, Çocuk, Türkiye

Kaynakça

• Akgül, M. Ş. (2015). İlkokul öğrenci velilerinin çocuk haklarına ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Tokat.
• Akgül, M. Ş. (2018). İlkokul 3. ve 4. sınıf öğrencilerinin çocuk hakları konusundaki bilinç düzeylerinin belirlenmesi: Bir ölçek geliştirme çalışması, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Samsun.
• Akyüz, E. (2013). Çocuk hukuku: Çocukların hakları ve korunması. Pegem Akdemi, Ankara.
• Ay-Zöğ, D. (2008). Öğrencilerin çocuk haklarını algılama düzeyleri ile akademik başarı arasındaki ilişki (İstanbul ili Beyoğlu ilçesi örneği), Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Banko, Ç. (2017). Okul öncesi öğretmenlerinin çocuk haklarına ilişkin tutum, davranış ve görüşlerinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Cantekinler, S. (1989). Konya ilinde ana-babalarla öğretmenlerin 'okulöncesi eğitim programları ve uygulamaları' hakkındaki görüşleri, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• Coşkun, T. (2015). Okul öncesi öğretmenlerinin çocukların katılım haklarına ilişkin inançları, Ortadoğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Covell, K., Howe, R. B. ve McNeil, J. K. (2010). Implementing children’s human rights education in schools. Improving Schools, 13(2), 117-132.
• Creswell, J. (2014). Araştırma deseni: Nicel, nitel ve karma yöntem yaklaşımları (Çev. Ed. S. B. Demir). Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Çoban-Sural, Ü. (2018). Kamu ilkokullarında öğrenim gören 4. sınıf öğrencilerinin çocuk haklarına ilişkin görüşleri, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Yayımlamamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Çetinkaya, N. (1998). Öğretmenlerin ve öğrencilerin çocuk haklarına bakışının değerlendirilmesi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Demirezen, S., Altıkulaç, A. ve Akhan, N. E. (2013). İlköğretim öğrencilerine göre çocuk hakları. Educational Research Association The International Journal of Educational Researchers, 4(1), 39-52.
• Dinç, B. (2015). Okulöncesi eğitim kurumuna devam eden çocukların ebeveynlerinin çocuk hakları eğitimi konusundaki görüşleri. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi - Journal of Qualitative Research in Education, 3(1), 7-25. [Online]: http://www.enadonline.com doi:10.14689/issn.2148-2624.1.3c1s1m
• Dönmez, T. (2015). İlkokul sınıf öğretmenlerinin sınıf yönetimi profilleri ile çocuk hakları yönelik tutumları arasındaki ilişki, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Erdoğan, B. (2018). Sınıf öğretmenlerinin kültürlerarası duyarlılıkları ve çocuk haklarına yönelik tutumlarının incelenmesi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana.
• Erdurak, B. (2019). Yaratıcı drama temelli çocuk hakları eğitimi programının geliştirilmesi ve uygulanması, Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep.
• Fazlıoğlu, Z. (2007). Çocuk Hakları Sözleşmesinde yer alan çocuk hakları konusunda öğretmenlerin ve yöneticilerin bilinç düzeyleri, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Gülbahar, O. (2019). Okul yöneticileri ve velilerin çocuk hakları sözleşmesi'nin eğitim hakkı ile ilgili hükümlerinin uygulanmasına ilişkin görüşleri, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Hammarberg, T. (Ed.). (2011). Human rights in Europe: no grounds for complacency. Council of Europe Publishing.
• Hançer, G. (2019). Çocuk hakları ve çocuk istismarı konusunda sosyal bilgiler öğretmen adaylarının görüşleri, Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kastamonu.
• Hareket, E., Çağlayan, K. T. ve Dündar, H. (2016). Çocuk haklarına ilişkin algı gelişiminde çocuk meclisi uygulamaları. The Journal of Academic Social Science Studies, 42, 445-463.
• Hareket, E. (2018). Eğitim hukuku bağlamında çocuk hakları eğitimi: Bir eylem araştırması, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Hodgkin, R. ve Newell, P. (1998). (prepared for UNICEF). Implementation handbook for the conventation on the Rights of the child. Newyork: UNICEF.
• Işıksal-Apaydın, T. (2017). Türk milli eğitim sisteminin Çocuk Hakları Sözleşmesinin eğitim hakkı ilkeleri doğrultusunda değerlendirilmesi., Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Kalender, B. (2018). Hayat bilgisi dersi öğretim programlarının çocuk hakları sözleşmesinin eğitim hedefleri maddesi açısından incelenmesi: Tarihsel bir analiz, Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep.
• Karcı, Y. (2016). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin çocuk hakları konusunda farkındalık düzeylerini belirleyen faktörler, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Kaya, S. Ö. (2011). Öğretmen adaylarının çocuk hakları ile ilgili görüşleri, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon.
• Kesayak, Y. (2019). Ailede çocuk haklarının uygulanma düzeyine ilişkin ebeveyn görüşleri, Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kastamonu.
• Özaktan, Ö. (2014). İlkokul öğretmenlerinin okul bina ve bahçelerinin çocukların haklarına uygunluğuna ilişkin görüşleri, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Özdemir-Doğan, G. (2017). Çocuk hakları eğitiminde uzman sınıf öğretmenlerinin perspektifinden etkili çocuk hakları eğitimi: Anlayışlar ve uygulamalar, Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gaziantep.
• Özkan, K. (2013). Okul öncesi öğretmenlerinin çocuk hakları konusundaki görüşlerinin belirlenmesi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale.
• Öztürk, A. (2017). Çocuk hakları ve eğitimine psikolojik bir bakış. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(33), 429-451.
• Peker, R. (2012). Sınıf öğretmenlerinin demokratik tutumları ile çocuk haklarına yönelik tutumlarının değerlendirilmesi (Manisa ili örneği), Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Burdur.
• Salman-Osmanağaoğlu, Y. (2007). Uşak İli lise son sınıf öğrencilerinin çocuk haklarına ilişkin görüşleri, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Şahin, S. (2012). Türkiye’de ve dünyadaki gelişmiş ülkelerde çocuk katılım hakkı algısının ve uygulamalarının karşılaştırılması. Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 4(1), 275-282.
• Taşkın, A. (2019). Çocuk hakları konusunda ebeveyn tutumları ile ortaokul öğrencilerinin farkındalık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi, Giresun Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Giresun.
• Tiftikçi, M. Ş. (2018). Sosyal bilgiler beşinci sınıf öğrencilerinin çocuk hakları farkındalığına ilişkin görüşleri, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Adana.
• Topsümer, F., Babacan, E. ve Baytekin, E. P. (2009). Şehir ve çocuk: Çocuk dostu şehir girişiminin şehir imajına katkısı. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 35, 5-20.
• Uçuş-Güldalı, Ş. (2009). Çocuk hakları sözleşmesi'nin ilköğretim programlarındaki yeri ve sözleşme'ye yönelik öğretmenlerin ve okul yöneticilerinin görüşleri, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Washington, F. (2010). 5-6 yaş grubu çocuklarına uygulanan aile katılımlı çocuk hakları eğitimi programının etkinliğinin incelenmesi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Yeşilkayalı, E. (2014). Ebeveynlerin çocuk haklarına yönelik tutumları ile ilköğretim öğrencilerinin ahlaki olgunluk ve hoşgörü eğilimleri arasındaki ilişki, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir.
• Yılmaz, M. G. (2018). Dördüncü sınıf öğrencilerinin okullarda oyun hakkına ilişkin görüşleri, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Yurdakul, Ö. (2015). Velilerin çocuğu eğitme hakkının incelenmesi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
• Yurtseven, N. ve Altun, S. (2015). Intercultural sensitivity in today’s global classes: Pre-service teachers’ perceptions. Journal of Ethnic and Cultural Studies, 2(1), 49-54.
• Yurtsever, M. (2009). Ebeveyn çocuk hakları tutum ölçeğinin geliştirilmesi ve anne babaların çocuk haklarına yönelik tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul.