İBN HİŞÂM EL-ENSÂRÎ’NİN EL-İ‘RÂB ‘AN KAV‘İDİ’L-İ‘RÂB ADLI ESERİNDEKİ METODU

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 32 - 48, 28.12.2020

Ferhat Arıcı

Öz

Hicri VIII. yüzyılda Mısır’da Memlükler döneminde yetişen nahiv âlimleri arasında ve nahiv alanında uzmanlaşmış dilcilerden biri de el-İ‘râb ‘an kavâ‘idi’l-i‘râb adlı eserin müellifi İbn Hişâm el-Ensârî’dir (ö. 761/1360). İbn Hişâm, 708/1309 yılında Kahire’de dünyaya gelmiş ve 51 yaşında vefat etmişti. Kısa ömrüne rağmen arkasından nahve dair onlarca eser bırakmıştır. Bu eserlerden biri de el-İ‘râb ‘an Kavâ‘idi’l-İ‘râb adlı eseridir. Hicri 740’lı yıllarda kaleme alındığı anlaşılan ve Arapça öğretiminde önemli yere sahip olan Kavâidu’l-i‘râb, gramer öğrenimine bir seviyeden sonra başlayanların kolaylıkla ezberleyebileceği kitaplar kategorisine girmektedir. Arapçayı öğrenmek isteyenlerin ihtiyaç duyduğu önemli meseleleri veciz bir şekilde ele alan bu eser, daha sonra gelen âlimler tarafından çok beğenilmiş ve dikkatlerini çekmiştir. Arap dili alanıyla uğraşan âlimler, eserin üzerine onlarca şerh ve haşiye yazmıştır. Muhtasar bir nahiv kitabı olan bu eserde, dilbilgisinin bazı konularını ele alan İbn Hişâm, diğer nahiv eserlerinde olduğu gibi bu eserde de hiçbir nahiv ekolüne taassup derecesinde bağlı kalmamıştır. Buna mukabil onun görüşlerinin çoğunun Basra ekolünün görüşlerine paralel olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

el-İ'râb, İbn Hişâm, Nahiv, Metod

Kaynakça

• el-‘ASKALÂNÎ, İbn H. (1993) ed-Dureru’l-kâmine fî a‘yani’l-mieti’s-sâmine, Beyrut: Dâru’l-ciyl.
• el-CEVCERÎ, M. (2004) Şerhu Şuzûru’z-zeheb, Medine.
• ÇAĞMAR, E. (2016) Halefu’l-Ahmer ve Mukaddime fi’n-Nahv Adlı Eseri, Ankara: İlâhiyât Yay.
• ÇELEBİ, K. (1941) Keşfu’z- zunûn ‘an esmai’l-kutubi ve’l funûn, İstanbul: Maarif matbaası.
• DAYF, Ş. (1968) el-Medârisü’n-nahviyye, Kahire: Dâru’l-me‘ârif.
• ed-DEMÂMÎNÎ, M. (2007) Şerhu Muğni’l-lebîb, Kahire: Mektebetü’l-âdâb.
• EBÛ ZEHV, M. (trs) el-Hadis ve’l-muhaddisûn, Kahire: Mektebetü’t-Tevfikiyye.
• el-ENBÂRÎ, A. (2003) el-İnsâf fî mesâili’l-hilâf beyne’nahviyyîne’l-Basriyyîn ve’l-Kûfiyyîn, el-Mektebetü’l-‘Asriyye.
• ERGİN, C. (2009) “Arap Dilinde Nahiv İlletleri Üzerine”, Marife Dergisi, Konya, , 1, 159-183.
• el-EZHERÎ, H. (2004) Mûsilü’t-tullâb ilâ Kavâ‘idi’l-i‘râb li İbn Hişâm el-Ensârî, San‘a: Mektebetu Bedr tabâ‘e.
• el-HAFÂCÎ, Ş. (trs.) İnâyetü’l-kâdî ve kifâyetu’r-râdî ‘alâ tefsîri’l-Beydâvî, Beyrut: Dâru Sadır.
• İBN HALDÛN, A. (2001) Mukaddime, Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• İBN HİŞÂM, C. (1981) el-İ‘râb ‘an kavâ‘idi’l-i‘râb, Riyad.
• İBN HİŞÂM, C. (2001) Şerhu Şuzûru’z-zeheb, , Beyrut: Dâru’l-ihyâi’t-turâsi’l-Arabî.
• İBN HİŞÂM, C. (2009) Muğni’l-lebîb, Kâhire: Mektebetu’l- âdâb.
• İBN MÂLİK, T. (1990) Şerhu Teshîli’l-fevâid, B.y.y.
• İBNÜ’L-‘İMÂD, A. (1992) Şezeratu’z-zeheb fî ahbâri men zeheb, Dımaşk: Dâru’l-İbn Kesîr.
• İBN TAĞRÎBERDÎ, Y. (1992) en-Nucûmu’z-zâhire fî mulûki Mısr ve’l-Kahire, Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-‘ilmiyye.
• İSMAİL P. (trs.) Hediyyetu’l-‘ârifîn esmâü’l-muellifîn ve âsâru’lmusannifîn, Beyrut: Dâru ihyâi’t- türâsi’l-‘Arabî.
• KEHHÂLE, Ö. (trs.) Mu‘cemü’l-müellifîn terâcimiu musannifî’l-kutubi’l-Arabiyye, B.y.y.
• EL-KERMÎ, M. (2009) Delîlu’t-tâlibîn li kelâmi’n-nahviyîn, Küveyt: elMektebetü’l-İslâmiye,
• el-MAKDİSÎ, Ş.(trs.) el-Âdâbu’ş-şer‘iyye ve’l-menhelu’l-mer‘iyye, B.y.y.
• el-MURÂDÎ, C. (2004) ‘Umdetu’l-kitab, Dâru İbni Hazm, B.y.y.
• el-MÜNZİRÎ, A. (2010) et-Terğîb ve terhîb, Kahire, Dâru’l-ğadi’l-cedîd.
• ÖZBALIKÇI, M. (1999) “İbn Hişâm el-Ensârî”, DİA, , İstanbul, XX.
• es-SAFEDÎ, S. (1998) A‘yanü’l-‘asr ve a‘vanü’n-nasr, B.y.y.
• SANCAK, Y. “İbn Hişâm el-Ensârî; Hayatı, Şahsiyeti, Eserleri ve Gramer ile İlgili Bazı Görüşleri,” Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14, 201-218.
• es-SUYÛTÎ, C. (1979) Buğyetu’l-vu‘ât fî tabakâti’l-luğaviyyîn ve’n-nuhât, Dâru’l-Fikr.
• eş-ŞEVKÂNÎ, M. (1998) Bedru’t- tali’ bi mehâsini men ba‘de karni sabi‘, Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye,
• TURAL, H. “Arap Dilinde Şiir ve İstişhâd Meselesi,” Erzurum: Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9, 70-78.
• ez-ZİRİKLÎ, H. (2002) Beyrut: Dâru’l-ilmi’l-melâyîn.