Okul Öncesi Dönemde Erken Okuryazarlık Becerilerinin Gelişimi

Yıl 2019, Cilt 3, Sayı 1, 37 - 49, 04.03.2019

Şenay ÖZEN ALTINKAYNAK

Öz

Erken yaşlarda çocuklara sağlanan deneyimler, çocukların okuma yazma ile ilgili olumlu tutum ve davranışlar kazanmasını sağlayarak okuryazarlık için temel oluşturan pek çok beceriyi edinmelerini sağlar. Okuma yazmaya hazırlığa ilişkin erken okuryazarlık becerileri farklı şekillerde sınıflandırılmıştır. Alıcı ve ifade edici dil becerileri, sözcük bilgisi, fonolojik duyarlılık, genel kültür bilgisi, görsel algı, yazı farkındalığı ve alfabe bilgisi erken okuryazarlık alt becerileri olarak farklı araştırmalarda ele alınmaktadır. Nitelikli okuma yazmaya hazırlık çalışmaları okuma yazmaya ilişkin olumlu tutum geliştirilmesinde ve olumlu okuma alışkanlığının kazanılmasında da önemli rol oynar. Bu süreçte yetişkinlerin sorumluluğu bir kat daha artmaktadır. Ailelerin ve öğretmenlerin, okuma yazmaya hazırlıkla ilgili sahip oldukları tutum, davranış, görüş uygulamalar sayesinde çocukların bu becerilerinin gelişimi desteklenebilir. Bu bağlamda yetişkinlerin bu becerileri yakından tanımaları ve nasıl destekleyecekleri konusunda bilgi sahibi olmaları önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Erken okuryazarlık becerileri

Kaynakça

• Aarnoutse, C., Van Leeuwe, J.,& Verhoeven, L. (2005). Early literacy from a longitudinal perspective. Educational Research and Evaluation, 11, 253-275.Aktan Kerem, E. (2001). Okul öncesi dönem çocuklarında okuma gelişimi ve okumaya hazırlık programının etkisinin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Bear, D. R., Invernizzi, M., Templeton, S., & Johnston, F. (2008). Words their way: word study for phonics, vocabulary, and spelling instruction (4th.ed.). Upper Saddle River, NJ:Pearson Education.
• Beaty J. J. & Pratt; L. (2007), Early Literacy in Preschool and Kindergarten a Multicultural Perspective (2nd), Pearson Education, Colombus, Ohio.
• Bee, H. ve Boyds Denise (2009), Life Span Development, Çeviren: Okhan, Gündüz, İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Cabell, S. Q. Justice, L. M. , Konold, T. R., & McGinty, A. S. (2011). Profiles of emergent literacy skills among preschool children who are at risk for academic difficulties. Early Childhood Research Quarterly, 26, 1–14.
• Castles, A., & Coltheart, M. (2004). Is there a causal link from phonological awareness to success in learning to read? Cognition, 91, 77–111.
• Constantine J. L. (2004). Relationships among early lexical and literacy skills and languageliteracy environments at home and school. Unpublished Phd thesis, University of South Florida. USA.
• Diamond, K. E., Gerde, H. K. & Powell, D. R. (2008). Development in early literacy skills during the pre-kindergarten year in Head Start: Relations between growth in children's writing and understanding of letters. Early Childhood Research Quarterly, 23, 467-478.
• Dickinson, K. D. (2001). Book reading ın preschool classrooms. Dickinson, K. D. And Tabors, P. O. (Eds.), Begining literacy with language.Paul H.Brookes Publishing Co. Baltimor. London.Sydney.
• Doyle, A. (2009). A family literacy program with varying participation structures: Effects on parent and child learning. Unpublished Doctoral Dissertation, University of Toronto, Toronto.
• Eliason, C. & Jenkins, L. (2003). A practical guide to early childhood curriculum. Ohio: Merrill Prentice Hall.
• Erdoğan, T. (2013). Okul öncesi dönemde okuma yazmaya hazırlık. T. Erdoğan (Editör), İlkokula (ilköğretime) hazırlık ve ilkokul (ilköğretim) programları içinde, 109-131. Ankara: Eğiten Kitap.
• Ergül ,C., Karaman, G., Akoğlu , G., Tufan,M., Kesiktaş, D., Bahap Kudret, Z. (2014). Okul öncesi öğretmenlerinin “erken okuryazarlık” kavramına ilişkin bilgi düzeyleri ve sınıf uygulamaları. İlköğretim Online, 13(4), 1449-1472.
• Gupta, M. S. (2009). Early childhood care and education. New Delhi: Eastern Economy Edition.
• Farver, J. M., Nakamoto J. & Lonigan C. J. (2007). Assessing preschoolers' emergent literacy skills in English and Spanish with the get ready to read! screening tool. Annals of Dyslexia, 57(2), 161-178.
• Girgin, Ü. (2003). Okumaya hazırlık etkinlikleri. S. Topbaş (Editör), Çocukta dil ve kavram gelişimi içinde. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Griffith, P. L., Beach, S. A., Ruan, J. & Dunn, L. (2008). Literacy for young children: A guide for early childhood educators. Thousands Oaks, CA: Corwin Press.
• Güleç, G. (2008). Okul Öncesi Eğitim Öğretmenlerinin Okuma Yazmaya Hazırlık Çalışmaları ile İlgili Görüş ve Uygulamaları, Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Honig, A. S. (2007). Oral language development. Early Child Development and Care, 177(6-7), 581-613.
• Hoover, W.A. (2002). The importance of phonemic awareness in learning to read. SEDL Letter. XIV (3). Retrieved June 15, 2015 from: http://www.sedl.org/pubs/sedl-letter/v14n03/3.html.
• Hsieh, W. Y., Hemmeter, M. L., McCollum, J. A. & Ostrosky, M. M. (2009). Using coaching to increase preschool teachers’ use of emergent literacy teaching strategies. Early Childhood Research Quarterly, 24, 229–247.
• Justice, L. M. & Ezel, H. (2004). Print referencing: An emergent literacy enhancement strategy and its clinical applications. Language, Speech and Hearing Services in School, 35, 185-193.
• Justice,L.M., Pence, K.L., Beckman,A.R., Skibbe.L.E & Wiggins(2005). From scffolding with storybooks: a guide for anhancing young children’s language and literacy achiment. Web: www.reading.org 20 Şubat 2009’da alınmıştır.
• Lerner, J. (2000). Learning disabilities: Theories, diagnosis, and teaching strategies. (8th ed.). Boston-New York: Houghton Mifflin Company.
• Mcgee,L.M. ve Morrow, L.M.(2005). Teaching literacy ın kindergarten. New York. London: The Guilford Pres.
• McGinty A. S., Sofka A., Sutton M. & Justice L. (2006). Fostering print awareness through interactive shared reading. Storybook Reading As A Clincal Tool. (pp. 77- 119). In A van Kleeck (Eds.). San Diego, CA: Plural.
• Murphy, M. M. (2007). Enhancing print knowledge, phonological awareness, and oral language skills with at-risk preschool children in Head Start classrooms. Unpublished Doctoral Dissertation, University of Nebraska, Lincoln.
• Neuman, S.B. & Dickinson, D. K. (2002). Handbook of early literacy development. Newyork: Guilford Publication.
• Öztürk, Y. (2013). Sembolik Düşünce; Okul Öncesi Yıllarda Oyun, Dil ve Okuryazarlık. B.Akman (Çeviri Editörü). Erken Çocukluk Döneminde Gelişim içinde, 254-294. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Palmer, S. & Bayley, R.,(2008). Foundations of literacy. London: Continuum International Publishing Grup
• Phillips, B., M., Menchetti, J. C. & Lonigan, C. J. (2008). Successful phonological awareness instruction with preschool children lessons from the classroom. Topics in Early Childhood Special Education, 28(1), 3-17.
• Reed, V. A. (2005). An Introduction to Children With Language Disorders, Pearson, Boston.San, Bayhan, P. ve Artan, İ. (2011). Çocuk gelişimi ve eğitimi, İstanbul: Morpa Yayınları.
• Schuele, C. M., Skibbe, L. E.& Rao, P. K.S. (2007). Assessing phonological awareness. K. L. Pence (Editör), Assessment in emergent literacy içinde. 275-327. San Diego. Oxford. Brisbane: Plural Publishing Inc.
• Sevinç,M.(2003). Gelişim ve eğitimde yeni yaklaşımlar. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Soderman, A. K., Gregory, K.M.& McCarty,L.T.(2005). Scaffolding Emergent Literacy. United States of America:Pearson Education.
• Tsai, C. L., Wilson, P. H. & Wu, S. K. (2008). Role of visual- perceptual skills (non-motor) in children with developmental coordination disorder. Human Movement Science, 27, 649-664.
• Tuğluk, İ. H., Kök, M., Koçyiğit, S., Kaya, H. İ., & Gençdoğan, B. (2008). Okul öncesi öğretmenlerinin okuma-yazma etkinliklerini uygulamaya ilişkin görüşlerin değerlendirilmesi. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17, 72-81.
• Turan, F. ve Gül, G. (2008). Okumanın erken dönemdeki habercisi: Sesbilgisel farkındalık becerisinin kazanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimler, 8 (1), 265-284.
• Uyanık, Ö., Kandır, A. (2010). Okul Öncesi Dönemde Erken Akademik Beceriler. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 3(2), 118-134.
• Üstün, E. (2007). Okul öncesi çocuklarının okuma yazma becerilerinin gelişimi. İstanbul: Morpa Yayınevi.
• Weigel, D. J., Lowman, J. L. & Martin, S. S. (2007). Language development in the years before school: A comparison of developmental assets in home and child care settings. Early Child Development and Care, 177(6-7), 719-734.
• Whitehurst, G.J. & Lonigan, C.J. (2001). Emergent literacy: Development from pre-readers to readers. In S. Neuman and D. Dickinson (Eds.), Handbook of Early Literacy Development, 11-29. New York: Guilford.
• www.ilipg.org/sites/ilipg.org/files/.../2011/.../child-becomes-readertr.pdf adresinden 15.06.2015 tarihinde alınmıştır.