6 Şubat Depremleri Sonrası Z Kuşağında Yardımseverlik ve Din

Yıl 2025, Cilt: 23 Sayı: 50, 425 - 457, 25.12.2025

Ümran Güler , Muhammed Kızılgeçit

https://doi.org/10.34234/ded.1755525

Öz

Bu çalışmada, Z kuşağından gençlerdeki yardım etme tutumunun din ile motivasyonel anlamda ilişkisi ele alınmııştır. Araştırmanın ana odağı, ülkemizde 6 Şubat 2023’te 11 ilde yaşanan deprem sonrası yapılan yar-dım ve gönüllülük çalışmalarında aktif rol alan gençlerin, yardım etme tutumlarında dini inanışın motive edici yönüdür. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden fenomenoloji modeli kullanılmıştır. Araştırmanın çalış-ma grubu, ölçüt örnekleme yöntemi kullanılarak, Erzurum sınırları içerisinde, deprem için yardım seferberliğin-de bulunmuş, Z kuşağı yaş aralığında bulunan 6 kız, 6 erkek birey şeklinde heterojen olarak belirlenmiştir. Veri-ler, 1 Temmuz 2024 ile 25 Ağustos 2024 tarihleri arasında elde edilmiş ve tematik analiz yöntemiyle analiz edilmiştir. Katılımcılara, deprem sonrası yardım çalışmalarında onları yardım etmeye yönlendiren motivasyo-nel unsurları açığa çıkarmaya yönelik sorular sorulmuş, bu unsurlar arasında dini inancın etkisi irdelenmiştir. Elde edilen bulgularda; Z kuşağının tutumlarının ne tamamen gelenekten ve dinden menkul, ne de tamamen geleneğe ve dine dayalı olduğu şeklinde belirgin bir ayrıma varılamamıştır. Z kuşağı, yardım etme tutumlarını çeşitli değişkenler ve ideolojilerle açıklamıştır. Z kuşağının tutumları; hem içinde bulunduğu çağın hümanist karakterine, hem geleneğe ve dine dayalı, bazen de bu ikisinin sentezi olarak yorumlanabilir. Gençlerin yardım etme tutumunun tek tip, standart olmadığı, gönüllülük konusunu anlamlandırmada farklı düşüncelerinin bulunduğu gözlenmiştir. Sonuçlar, dindarlık ve yardım etme davranışı arasındaki ilişkinin oldukça karmaşık; kişilere, koşullara ve yardım etme tutumunun türüne göre farklılaştığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi , Din , Z Kuşağı , Yardımseverlik , Prososyal Davranış , 6 Şubat Depremi

Post–February 6 Earthquakes: Benevolence and Religion in Generation Z

Öz

In this study, the motivational relationship between religion and the helping attitudes of Generation Z youth is explored. The primary focus is on the supportive role of religious beliefs and practices in shaping the helping behaviors of young people who actively participated in relief and volunteer efforts following the earthquake that affected 11 provinces in Türkiye on February 6, 2023. The study employed the interpretative phenomeno-logical analysis (IPA) model, a qualitative research approach. The sample consisted of 6 female and 6 male participants from Generation Z who were involved in post-earthquake relief efforts within Erzurum province, selected through criterion sampling. Data were collected through semi-structured interviews and analyzed using thematic analysis. The findings indicate that it is not possible to clearly categorize the helping attitudes of Gene-ration Z as entirely traditional or religion-based. Instead, participants explained their motivations through a variety of factors perspectives and ideologies. The ongoing need for contemporary studies examining the relati-onship between religion and values among youth remains significant, and this study contributes to that growing body of literature.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion , Religion , Generation Z , Prosociality , Charity , February 6 Earthquake

Kaynakça

• Adler, A. (2011). İnsan tabiatını tanıma (H. İlhan, Çev.). Sayfa yayınları.
• Akiş, F. (2017). Din ve birey (Batson, Schoenrade, Ventis). Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fa-kültesi Dergisi (ÇÜİFD), 17(1), 517–520. https://doi.org/10.30627/cuilah.326659
• Altiparmak, Ş., & Budak, H. (2022). X, Y, Z kuşağı kadınlarının din algılarının karşılaştırılmalı analizi. Karatay Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(55), 94–108. https://doi.org/10.54557/karataysad.1074241
• Aslan, A. (2024). Genç yetişkinlerin din ve dindarlık anlayışları üzerine nitel bir araştırma. Kilis 7 Aralık University Journal of Theology, 11(1), 487–540. https://doi.org/10.46353/k7auifd.1456155
• Aydın, A. (2024). 6 Şubat 2023 depremlerinde sosyal yardımlar: Sosyal Yardımlaşma ve Da-yanışma Vakıflarının rolü. Aile ve Toplum Dergisi, 20(1), 45–61. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ayd/article/1350870
• Aydın, M. S. (2000). İslâm felsefesi yazıları (1. baskı). İstanbul: Ufuk Kitapları.
• Aydın, S., Şahin, A., Macit, M., & Aksakal, E. (2024). 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş dep-remleri sonrası bölgeye gönderilen yardımların koordinasyon süreçlerinin incelenmesi ve değerlendirilmesi. Türk Deprem Araştırma Dergisi, 4(1), 78–92. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tdad/article/1437829
• Ayten, A. (2009). Prososyal davranışlarda dindarlık ve empatinin rolü (Doktora tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü). YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/ulusaltezmerkezi/tezdetay.jsp?id=5fsjmwruvl1iha2klgjskq
• Babacan, M. E. (2017). Sosyal medya ve gençlik. Bir Yayıncılık.
• Batson, C. D., & Powell, A. A. (2003). Altruism and prosocial behavior. In T. Millon & M. J. Lerner (Eds.), Handbook of psychology: Personality and social psychology (Vol. 5, pp. 463–484). Wiley.
• Berg, B. L., & Lune, H. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (H. Aydın, Çev.; 2. bs). Eğitim Yayınevi.
• Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77–101. Bronfenbrenner, U. (1979). The ecology of human development: Experiments by nature and design. Harvard University Press.
• Creswell, J. W. (2017). Araştırma deseni (3. baskı). Eğiten Kitap.
• Çetin, S. S., & Kırkıncıoğlu, M. (2025). Afet yardım çalışanı kadınlarda psikolojik dayanıklılık: 6 Şubat Kahramanmaraş depremlerinde görev alan kadın kamu çalışanları üzerine bir araştırma. Nosyon Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 115–130. https://dergipark.org.tr/tr/pub/nosyon/issue/93119/1693062
• Deaux, K., & Wrightsman, L. S. (1984). Social psychology in the 80s (2nd ed.). Brooks/Cole Publishing Company.
• Demir, T. (2022). Kutsal olan her şey buharlaşıyor mu? Z kuşağının değer yöneliminde trans-hümanist izler. Marifetname, 9(1), 111–139. https://doi.org/10.47425/marifetname.vi.1013163
• Duman, M. Z., & Akosman, B. G. (2022). Gençlerde din ve dindarlık: Z kuşağı örneği (1. bs). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Duriez, B., Soenens, B., & Beyers, W. (2004). Personality, identity styles, and religiosity: An integrative study among late adolescents in Flanders (Belgium). Journal of Personality, 72(5), 877–910. https://doi.org/10.1111/j.0022-3506.2004.00284.x
• Emiroğlu, S. (2011). Hayati Hökelekli, Ailede, okulda, toplumda değerler psikolojisi ve eğitimi. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 20(2), 215–218.
• Feldman, R. S. (1999). Understanding psychology (5th ed.). McGraw-Hill Inc.
• Franzoi, S. L. (1996). Social psychology (1st ed.). Brown and Benchmark.
• Gabrielova, K., & Buchko, A. (2021). Here comes Generation Z: Millennials as managers. Bu-siness Horizons, 64(4), 489–499. https://doi.org/10.1016/j.bushor.2021.02.013
• Gerbner, G. (1998). Cultivation analysis: An overview. Mass Communication and Society, 1(3–4), 175–194. https://doi.org/10.1080/15205436.1998.9677855
• Gündoğar, H., & Yürgüç, M. S. (2019). Deizm bağlamında ortaöğretim okullarında inanç algısı – Adıyaman örneği [Original article]. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6(11), 643–670.
• Güngör, E. (2000). Değerler psikolojisi üzerine araştırmalar: Ahlak psikolojisi, ahlaki değerler ve ahlaki gelişme. Ötüken Neşriyat.
• Güngör, E. (2010). Değerler psikolojisi üzerine araştırmalar. Ötüken Neşriyat.
• Gürses, İ. (2016). Research on the relationship between religious education and authoritaria-nism. Kaygı: Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, 25(19), 7–27. https://doi.org/10.20981/kaygi.288012 Haberler.com. (2023, 10 Şubat). Z kuşağı katkısıyla Tuzla’dan 105 tır yardım. https://www.haberler.com/z-kusagi-katkisiyla-tuzla-dan-105-tir-yardim-15623914-haberi/
• Hardy, S. A., & Carlo, G. (2005). Identity as a source of moral motivation. Human Develop-ment, 48(4), 232–256. https://doi.org/10.1159/000086859
• Hofstede, G., Hofstede, G. J., & Minkov, M. (2010). Cultures and organizations: Software of the mind (3rd ed.). McGraw-Hill Inc.
• Hornstein, H. A. (1972). Promotive tension: The basis of prosocial behavior from a Lewinian perspective. Journal of Social Issues, 28(3), 191–218. https://doi.org/10.1111/j.1540-4560.1972.tb00039.x
• Hökelekli, H. (2015). Gençlik, din ve değerler psikolojisi (3. bs). Dem Yayınları. Kahveci, H., & Sever, M. (2016). Genç bireylerde bireycilik ve kolektivizm ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(3), 73–90. https://doi.org/10.29065/usakead.256380
• Karaahmetoğlu, F., & Meydan, H. (2024). Prososyal davranışların etik temellendirmesi: 6 Şu-bat depremleri sonrası kurtarma çalışmalarına katılan maden işçileri üzerine nitel bir ince-leme. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (56), 185–212. https://doi.org/10.17120/omuifd.1450849
• Kızılay Akademi. (2023). Afet sonrası gönüllülük: 2023 yılı değerlendirmesi. Türkiye İnsani Çalışmalar Yıllığı. https://yillik.kizilayakademi.org.tr/afet-sonrasi-gonulluluk-2023-yili-degerlendirmesi/
• Kızılgeçit, M. (2016). Dindarlık üzerine meta-analitik bir çalışma: Doğu Karadeniz örneği. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(5), 1146–1148. https://doi.org/10.51553/bozifder.1343602
• Kızılgeçit, M. (2017). Din psikolojisinin 300’ü. Otto Yayıncılık.
• Kızılgeçit, M., & Geçit, M. B. (2023). Üniversite öğrencilerinde dindarlık (Ağrı örneği). Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 24(24), 117–144. https://doi.org/10.51553/bozifder.1343602
• Kohlberg, L. (1981). The philosophy of moral development: Moral stages and the idea of justi-ce. Harper & Row.
• Krech, D., Crutchfield, R., & Ballachey, E. L. (1983). Cemiyet içinde fert (M. Turhan, Çev.; 2. bs). Milli Eğitim Basımevi.
• Kurt, E. (2001). Effects of religiosity, personality traits and social responsibility attitudes on nonspontaneous helping behaviour in a natural disaster [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Boğaziçi Üniversitesi.
• Lickona, T. (1991). Educating for character: How our schools can teach respect and responsi-bility. Bantam.
• Lindenberg, S. (2006). Prosocial behavior, solidarity, and framing processes. In D. Fetchenha-uer, A. Flache, B. Buunk, & S. Lindenberg (Eds.), Solidarity and prosocial behavior. Springer US.
• Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma (3. bs). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Morrison, N. K., & Severino, S. K. (2007). Altruism: Toward a psychobiopsiritual conceptua-lization. Zygon®, 42(1), 25–40. https://doi.org/10.1111/j.1467-9744.2006.00802.x
• Özmen, H., & Karamustafaoğlu, O. (Eds.). (2023). Eğitimde araştırma yöntemleri (3. bs). Pe-gem Akademi Yayıncılık.
• Piaget, J. (1932). The moral judgment of the child. Routledge & Kegan Paul.
• Prensky, M. (2001). Digital natives, digital immigrants. On the Horizon, 9(5), 1–6. https://doi.org/10.1108/10748120110424816
• Putnam, R. D. (2000). Bowling alone: The collapse and revival of American community. Si-mon & Schuster.
• Sambur, B. (2007). İslam’ın aktüel değeri (2. bs). Katkı Yayınları.
• Saroglou, V., Lamkaddem, B., Van Pachterbeke, M., & Buxant, C. (2005). Prosocial behavior and religion: New evidence based on projective measures and peer ratings. Journal for the Scientific Study of Religion, 44(3), 323–348. https://doi.org/10.1111/j.1468-5906.2005.00289.x
• Saroglou, V., & Hanique, B. (2006). Jewish identity, values, and religion in a globalized world: A study of late adolescents. Identity, 6(3), 231–249. https://doi.org/10.1207/s1532706xid0603_2
• Schwartz, S. H. (1992). Universals in the content and structure of values: Theoretical advan-ces and empirical tests in 20 countries. In M. P. Zanna (Ed.), Advances in experimental social psychology (Vol. 25, pp. 1–65). Academic Press. https://doi.org/10.1016/S0065-2601(08)60281-6
• Tohumluk Vakfı. (2023). Tohumluk Vakfı deprem acil eylem raporu (6–12 Şubat 2023). https://www.tohumlukvakfi.org/post/tohumluk-vakf%C4%B1-deprem-acil-eylem-raporu-6-12-%C5%9Fubat-2023
• Twenge, J. M. (2017). iGen: Why today’s super-connected kids are growing up less rebellious, more tolerant, less happy—and completely unprepared for adulthood—and what that means for the rest of us. Atria Books.
• Varol, C., Dilmen, N. E., & Bostancı, B. (2024). Afet dönemlerinde sosyal medyanın bağış tercihlerindeki rolü: 6 Şubat Kahramanmaraş depremleri üzerine bir inceleme. Yeni Med-ya Elektronik Dergisi, 8(1), 22–39. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ejnm/issue/87390/1520561
• Veyseloğlu, S. B. (2023, 14 Mart). Z kuşağı değil yardım kuşağı. GZT. https://www.gzt.com/infografik/genc-motto/z-kusagi-degil-yardim-kusagi-20975/1
• Warth, A. (2013). Gençlerin hayatla başetme stratejisi olarak gönüllülük. In D. Lüküslü & H. Yücel (Eds.), 2000’li yıllar Türkiye’sinde genç olmak: Gençlik halleri (s. xx–xx). Efil Yayınları.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (8. bs). Seçkin Yayıncılık.
• Yönten Balaban, A., & Çoban İnce, İ. (2015). Gençlerin sivil toplum kuruluşlarındaki gönüllü-lük faaliyetleri ve gönüllülük algısı: Türkiye Eğitim Gönüllüleri Vakfı (TEGV) örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30(2), 149–169.