İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinde Öz-Şefkatin Yordayıcısı Olarak Tanrı Algısı

Yıl 2025, Cilt: 23 Sayı: 50, 503 - 526, 25.12.2025

Nesibe Esen Ateş , Ali Koçak

https://doi.org/10.34234/ded.1790743

Öz

Tanrı algısı, bireyin kendine yönelik tutumları ve duygusal düzenleme biçimleriyle yakından ilişkili önemli bir psikolojik yapı olarak değerlendirilmektedir. Bu bağlamda, bireyin Tanrı’yı nasıl algıladığı, kendine yönelik şefkat, anlayış ve kabul düzeylerini belirlemede önemli bir rol oynayabilmektedir. Mevcut literatür, Tanrı’ya yönelik sevgi temelli algıların kişisel gelişimle olan ilişkisini destekleyen bulgular sunarken, öz-şefkat ile Tanrı algısı arasındaki doğrudan ilişkiyi inceleyen çalışmalar sınırlıdır. Bu nicel araştırma, üniversite öğrencilerinin Tanrı’ya yönelik sevgi odaklı ve korku odaklı algılarının öz-şefkat düzeyleri üzerindeki yordayıcı etkisini incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışma kapsamında, Çukurova ve Şırnak Üniversiteleri İlahiyat Fakültelerinde öğrenim gören 398 öğrenciye kolayda örnekleme yöntemiyle ulaşılmış ve katılımcılara Öz-Şefkat Ölçeği ile Tanrı Algısı Ölçeği uygulanmıştır. Ölçeklerden elde edilen veriler, Tanrı algısının öz-şefkat düzeyleri üzerindeki yordayıcı rolünü incelemek amacıyla regresyon analiziyle çözümlenmiştir. Sonuçlar, Tanrı’yı sevgi dolu, şefkatli ve bağışlayıcı olarak algılayan bireylerin, hatalarını daha kolay kabul ettiklerini ve kendilerini daha objektif değerlendirme eğiliminde olduklarını göstermektedir. Öte yandan, Tanrı’yı cezalandırıcı ve yargılayıcı olarak algılayan bireylerin ise kendilerine karşı daha sert ve eleştirel bir tutum sergileme eğiliminde oldukları analiz bulgularıyla ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi , Öz-Şefkat , Tanrı Algısı , Öz-Duyarlılık

Etik Beyan

Bu çalışma için veri toplama onayı, Şırnak Üniversitesi Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu’ndan alınmış olup, 06.02.2025 tarihli ve 120924 sayılı resmi onay belgesi eklerde sunulmuştur.

Destekleyen Kurum

Bu araştırma için herhangi bir kurum veya kuruluştan mali destek alınmamıştır.

Teşekkür

Bu çalışmanın değerlendirilmesi sürecindeki katkılarından dolayı "Değerler Eğitimi Dergisi" editörlerine ve yayın kuruluna içten teşekkürlerimizi sunarız.

Perception of God as a Predictor of Self-Compassion among Theology Students

Öz

Perception of God is regarded as an important psychological construct closely associated with individuals’ attitudes toward themselves and their emotional regulation strategies. In this context, how individuals perceive God may play a critical role in determining their levels of self-compassion, understanding, and acceptance. While existing literature provides evidence supporting the relationship between love-based perceptions of God and personal development, studies directly examining the link between self-compassion and perception of God remain limited. This quantitative study aims to investigate the predictive effect of university students’ love-oriented and fear-oriented perceptions of God on their self-compassion levels. The study sample consisted of 398 students enrolled in the Faculties of Theology at Çukurova and Şırnak Universities, selected through convenience sampling. Participants completed the Self-Compassion Scale and the Perception of God Scale. Data obtained from these instruments were analyzed using regression analysis to examine the predictive role of God perception on self-compassion levels. The findings indicate that individuals who perceive God as loving, compassionate, and forgiving tend to accept their mistakes more easily and evaluate themselves more objectively. Conversely, those who perceive God as punitive and judgmental exhibit a tendency to adopt a harsher and more self-critical attitude, as revealed by the regression analysis results.

Anahtar Kelimeler

Psychology Of Religion , Self-Compassion , Perception of God

Etik Beyan

Approval to collect data for this study was obtained from the Şırnak University Scientific Research and Publication Ethics Committee, and the official approval document dated 06.02.2025 and numbered 120924 is provided in the appendix.

Destekleyen Kurum

No financial support was received from any institution or organization for this research.

Teşekkür

We would like to express our sincere gratitude to the editors and the editorial board of the "Journal of Values Education" for their contributions during the evaluation process of this study.

Kaynakça

• Adams, M. (2019). The relationship between god representations and psychological well-being [Eastern Illinois University].
• Akalın, Ş. H. (2011). Şefkat. In Türkçe sözlük. Atatürk, Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Akın, Ü., Akın, A., & Abacı, R. (2007). Öz-duyarlık ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(33), 1-10.
• Albayrak, A. (1995). Ergenlerin dinî gelişiminde sevgi ve korku motifinin etkinliği [Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi].
• Allport, G. W. (1960). The individual and his religion: A psychological interpretation. Macmillan Publishing Company.
• Aydın, A. R. (2010). Tanrı algısına Jungçu bir bakış. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 28(28), 53-61. https://doi.org/10.17120/omuifd.02522
• Aydın, Ö. G. (2023). A Systematic review of the studies on the God image in the sample of Türkiye. Dinî Araştırmalar, 26(65), 491-537.
• Baasher, T. A. (2001). Islam and mental health. Eastern Mediterranean Health Journal, 7, 372-376.
• Benson, P., & Spilka, B. (1973). God image as a function of self-esteem and locus of control. Journal for the Scientific Study of Religion, 12(3), 297-310. https://doi.org/10.2307/1384430
• Cüceloğlu, D. (2012). İnsan ve davranışı. Remzi Kitabevi.
• Deniz, M., Kesici, Ş., & Sümer, A. S. (2008). The validity and reliability of the Turkish version of the Self-Compassion Scale. Social Behavior and Personality: An International Journal, 36(9), 1151-1160.
• Deniz, M. E., Arslan, C., Özyeşil, Z., & İzmirli, M. (2012). Öz-anlayış, yaşam doyumu, negatif ve pozitif duygu: Türk ve diğer ülke üniversite öğrencileri arasında bir karşılaştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(23), 428-446.
• Dilmaç, B., Deniz, M., & Deniz, M. E. (2009). Üniversite öğrencilerinin öz-anlayışları ile değer tercihlerinin incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(18), 9-24.
• Francis, L. J., M., G. H., & and Robbins, M. (2001). God images and self-worth among adolescents in Scotland. Mental Health, Religion & Culture, 4(2), 103-108. https://doi.org/10.1080/13674670126955
• Freud, S. (2012). Bir yanılsamanın geleceği (H. İlhan, Trans.). Alter Yayıncılık.
• Fromm, E. (2012). Psikanaliz ve din (E. Erten, Trans.). Say Yayınları.
• George, D., & Mallery, P. (2010). SPSS for windows step by step: A Simple guide and reference. Pearson.
• Germer, C. K. (2022). Öz şefkatli farkındalık: Tahrip edici duygularla başa çıkabilmek (H. Ü. Haktanır, Trans.). Diyojen Yayıncılık.
• Germer, C. K., & Neff, K. D. (2020). Öz şefkatli farkındalık uygulama rehberi [Feray Tarımtay]. Diyojen Yayıncılık.
• Göregen, F., & Yıldız, M. (2021). Ergenlerde Tanrı algısı, affetme eğilimi ve öfke ilişkisi üzerine bir araştırma. Dinî Araştırmalar, 24(61), 427-458.
• Grimes, C. (2007). God image research: A literature review. Journal of Spirituality in Mental Health, 9, 11-32.
• Güler, Ö. (2007a). Tanrı'ya yönelik atıflar, benlik algısı ve günahkarlık duygusu (Yetişkin örneklem). Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Güler, Ö. (2007b). Tanrı algısı ölçeği (TA): Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 48(1), 123-133. https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000000932
• Homan, K. J. (2014). A mediation model linking attachment to God, self-compassion, and mental health. Mental Health, Religion & Culture, 17(10), 977-989.
• Hoşoğlu, R. (2020). Öz-anlayış düzeyi ile yaşam doyumu arasındaki ilişki: Otomatik düşüncelerin aracı etkisi. Yaşam Becerileri Psikoloji Dergisi, 4(7), 37-49.
• Hökelekli, H. (2016). Din psikolojisine giriş. Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.
• Jarymowicz, M., & Bar-Tal, D. (2006). The dominance of fear over hope in the life of individuals and collectives. European Journal of Social Psychology, 36(3), 367-392. https://doi.org/10.1002/ejsp.302
• Jung, C. G. (1998). Psikoloji ve din (R. Karabey, Trans.). Okyanus Yayıncılık.
• Kartopu, S. (2014). Yaşamı sürdürme nedenlerinin tanrı algısıyla ilişkisi. Turkish Studies, 9(2), 887-903.
• Khan, M., & Aslam, N. (2020). Perception of God’s attributes for mental comfort in stressful life events. Foundation University Journal of Psychology, 4(2), 37-45.
• Kıraç, F. (2007). Dindarlık eğilimi, varoluşsal kaygı ve psikolojik sağlık. [Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi].
• Korkmaz, B. (2018). Öz-duyarlık: Psikolojik belirtiler ile ilişkisi ve psikoterapide kullanımı. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 10(1), 40-58.
• Kuşat, A. (2006). Ergenlerde Allah tasavvuru. In Ü. Günay & C. Çelik (Eds.), Dindarlığın sosyo-psikolojisi (pp. 113-156). Karahan Kitabevi.
• Maslow, A. H. (1943). A theory of human motivation. Pschological Review, 50, 370-396. https://doi.org/https://doi.org/10.1037/h0054346
• Mehmedoğlu, A. U. (2011). Tanrıyı tasavvur etmek. Çamlıca Yayınları.
• Neff, K. D. (2003a). The Development and validation of a scale to measure self-compassion. Self and Identity, 2(3), 223-250. https://doi.org/10.1080/15298860309027
• Neff, K. D. (2003b). Self-compassion: An Alternative conceptualization of a healthy attitude toward oneself. Self and Identity, 2(2), 85-101. https://doi.org/10.1080/15298860309032
• Neff, K. D. (2022). Öz şefkat: Kendine nazik olmanın kanıtlanmış gücü (E. Güldemler, Trans.). Diyojen Yayınları.
• Neff, K. D. (2024). Sert öz şefkat (B. Ulusoğlu, Trans.). Diyojen Yayınları.
• Öveç, Ü. (2007). Öz-duyarlılık ile öz-bilinç, depresyon anksiyete ve stres arasındaki ilişkilerin yapısal eşitlik modeliyle incelenmesi Sakarya Universitesi].
• Özdemir, M., & Çetinceli, K. (2023). Psikolojik iyi oluş ve öz-anlayış: sosyal çalışmacı örneklemi üzerinde bir araştırma. The Journal of International Scientific Researches, 8(3), 416-435.
• Schieman, S., Bierman, A., Upenieks, L., & Ellison, C. G. (2017). Love thy self? How belief in a supportive God shapes self-esteem. Review of Religious Research, 59(3), 293-318. https://doi.org/10.1007/s13644-017-0292-7
• Strivings, A. (2024). Moderated mediated model of religiosity, god image, and self compassion. [Doctoral Dissertation, Liberty University].
• Şeriati, A. (2005). Dine karşı din (H. Hatemi, Trans.). İşaret yayınları.
• Türker, R. N., & Tokur, B. (2019). Savaş mağduru sığınmacı çocuklarda hayat ve tanrı algısı: 7-12 Yaş Arası Suriyeli Çocuklar. Eskiyeni(39), 367-389.
• Vaish, A., Grossmann, T., & Woodward, A. (2008). Not all emotions are created equal: The negativity bias in social-emotional development. Psychological Bulletin, 134(3), 383-403. https://doi.org/10.1037/0033-2909.134.3.383
• Varghese, M. E. (2015). Attachment to God and psychological well-being: Shame, guilt, and self-compassion as mediators. Purdue University. https://books.google.com.tr/books?id=UfBP0AEACAAJ
• Yalom, I. (2010). Din ve psikiyatri (E. Ağanoğlu, Trans.). Turkuvaz Kitap.
• Yapıcı, A. (1997). İslam’da tövbe ve dinî yaşayıştaki rolü. Beyan Yayınları.
• Yapıcı, A. (2004). Allah ve kutsal kavramlarının çağrıştırdıkları anlamlara sosyo-psikolojik bir bakış: Çukurova Üniversitesi örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 2(7), 169-206. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ded/issue//312466
• Yapıcı, A. (2007). Ruh sağlığı ve din: Psiko-sosyal uyum ve dindarlık. Karahan Kitabevi.
• Yıldız, M. İ. (2012). İlköğretim öğrencilerinin Tanrı imgesinin belirlenmesi ve farklı değişkenler açısından incelenmesi [Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi].