Ruh Sağlığı Bağlamında Dindarlığın Öz Saygı ve Kaygı ile İlişkisi: Çukurova Üniversitesi Örneği

Yıl 2005, Cilt: 3 Sayı: 9, 177 - 206, 01.01.2005

Asım Yapıcı Hasan Kayıklık

Öz

Bu çalışmanın temel amacı, ruh sağlığı bağlamında, öz saygı ve kaygı ile dinsel yaşayış arasında nasıl bir ilişki olduğunu tespit etmekten ibarettir. Araştırmada Allport ve Ross'dan hareketle Kayıklık tarafından geliştirilen dinsel eğilim ölçeği, Eysenk ve Wilson'dan hareketle Yapıcı tarafından geliştirilen öz saygı ölçeği ve Öner ve LeComte'un geliştirdiği sürekli kaygı ölçeği kullanılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre, iç güdümlü ve dış güdümlü dindarlıkla öz saygı ve kaygı arasında anlamlı bir ilişki tespit edilememiştir (p>.05). Gençlerin dine önem verme seviyeleri, namaz kılma, oruç tutma ve dua etme davranışları öz saygı düzeylerini farklılaştırmamıştır (p>.05). Ancak öznel dindarlık algıları ve öznel dinsel bilgi düzeyleri bu hususta anlamlı farklılıklar oluşturmuştur (p.05). Sadece öznel dinsel bilgi düzeyiyle kaygılı olma arasında anlamlı bir farklılık görülmüştür (p

Anahtar Kelimeler

Dindarlık, Ruh Sağlığı, Psikososyal Uyum, Öz Saygı, Kaygı

The Relationship Between Religiosity, Self-esteem, and Anxiety in the Context of Mental Health: A Case Study of Çukurova University

Öz

The basic aim of this study is to determinate the relationship
among religiosity, self-esteem, and anxiety in the context of
mental health. In this context, relationship between religious life and
psycho-social adaptation was studied. Religious orientation scale of
Kay›kl›k (originally by Allport and Ross), self-esteem scale of Yap›c›
(originally by Eysenk and Wilson) and anxiety State-trait Anxiety
Inventory of Öner and LeComte (originally by Spielberger) were used
to collect data in the study. Results revealed no significant relationships
between extrinsic or intrinsic religiosity and self-esteem or anxiety
(p >.05). Youth’s consideration of the religion, religious activities
such as prayers and fasting made no difference on their self-esteem
(p >.05). But, the subjective religiosity perception and subjective religious
knowledge made meaningful differences (p < .05). Similarly,
the relationship between religiosity and anxiety was not significant (p
> .05). The only significant difference was between subjective religious
knowledge and anxiety (p

Anahtar Kelimeler

Religiosity, Mental Health, Psycho-social Adaptation, Selfesteem, Anxiety.

Kaynakça

• Adler, A. & Jahn, E. (1958). Religion et psychologie individuelle comparée (Traduction du H. Schaffer). Paris: Payot (Originali 1933).
• Adler, A. (1993). Yaşamın anlamı ve amacı (çev. K. Şipal). İstanbul: Say Yay. (Orijinali 1933).
• Adler, A. (1998). İnsan tabiatını tanıma (çev. A. Törükan). Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yay. (Orijinali 1927).
• Akgül, M. (2004). Yaşlılık ve dindarlık: Dindarlık hayattan zevk alma ve mutluluk ilişkisi. Dinî Araştırmalar, 7 (19), 19-56.
• Allport, G. W. & Ross, J. M. (1967). Personal religious orientation and prejudice. Journal of Personality and Social Psychology, 5, 432-443.
• Allport, G. W. (1950). The individual and his religion: A psychological interpretation. London: The Macmillan Company.
• Allport, G. W. (1954). The nature of prejudice. Cambridge: Addison Wesley.
• Allport, G. W. (1960). Personality and social encounter: Selected essays. Boston: Beacon Press.
• Allport, G. W. (1966). The religious context of prejudice. Journal for the Scientific Study of Religion, 5, 447-457.
• Argyle, M. & Beit-Hallahmi, B. (1975). The social psychology of religion. London & Boston: Routledge & Kegan Paul.
• Argyle, M. (2000). Psychology and religion: An introduction. London: Routledge.
• Bacanlı, H. (1997). Sosyal ilişkilerde benlik: Kendini ayarlamanın psikolojisi. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yay.
• Bahadır, A. (1999). Hayatın anlam kazanmasında psiko-sosyal faktörler ve din. Yayınlanmamış doktora tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Bahadır, A. (2000). İnsanın anlam arayışı ve din: Logoterapik bir araştırma. İstanbul: İnsan Yay.
• Batson, D. C. & Ventis, L. W. (1982). The religious experience: A social-psychological perspective. Oxford: Oxford University Presses.
• Beit-Hallahmi, B. & Argyle, M. (1997). The psychology of religious behavoir, belief and experience. London & New York: Routledge.
• Beit-Hallahmi, B. (1989). Prolegomena to the psychological study of religion. Lewisburg, PA: Bucknell University Press.
• Catalan, J.-F. (1994). L’homme et sa religion: Approche psychologique. Paris: Desclée de Brouwer.
• Cüceloğlu, D. (1994). İnsan ve davranışı: psikolojinin temel kavramları. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Dittes, J. E. (1969). Psychology of religion. In: G. Lindzey & E. Aronson (Eds.), The Handbook of Social Psychology 5, (pp. 602-659). London: Addison-Wesley.
• Ekşi, H. (2001). Başaçıkma, dinî başaçıkma ve ruh sağlığı arasındaki ilişki üzerine bir araştırma: Eğitim, ilahiyat ve mühendislik fakültesi öğrencilerinin karşılaştırılması. Yayımlanmamış doktora tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Ellis, A. (1980). Psychotherapy and atheistic values: A response to A. E. Bergin’s “psychotherapy ang human values”. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 48, 635-639.
• Ersanlı, K. (1996). Benliğin gelişimi ve görevleri. Samsun: Eser Ofset.
• Eysenck, H. J. & Wilson, G. (1998). Kişiliğinizi tanıyın (çev. E. Erduran). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Frankl, V. E. (1991). İnsanın anlam arayışı (çev. S. Budak). Ankara: Edesos Yay. (Orijinali 1959).
• Frankl, V. E. (1994). Duyulmayan anlam çığlığı: Psikoterapi ve hümanizm (çev. S. Budak). Ankara: Öteki Yay. (Orijinali 1978).
• Freud, S. (1995). L’avenir d’une illusion (Traduit par A. Balseinte, J.-G. Delarbre & D. Hartmann). Paris: Quadrige & PUF (Orijinali 1927).
• Fromm, E. (1993). Psikanaliz ve din (çev. A. Arıtan). İstanbul: Arıtan Yay. (Orijinali 1950).
• Gartner, J. (1996). Religious commitment mental health and prosocial behavior: A review of the empirical literature. In: E. P. Shafranske (Ed.), Religion and the Clinical Practice of Psychology (pp. 187- 214). Washington: American Psychological Association.
• Glock, C. Y. (1998). Dindarlığın boyutları üzerine (çev. M. E. Köktaş), Y. Aktay, M. E. Köktaş (drl.), Din Sosyolojisi içinde (ss. 252-274). Ankara: Vadi Yay.
• Godin, A. (1986). Psychologie des expérience religieuse: Le desir et la réalité. Paris: Le Centurion.
• Gorsuch, R. L. (1998). Din psikolojisi (çev. A. Kuşat), Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10, 226-248.
• Güleç C. (1999). Hümanistik psikoloji açısından kaygı sorunsalı ve kendini gerçekleştirme kavramı. Doğu Batı, 2 (6), 159-165.
• Güleç, C. (2002). İnsana yolculuk: Yaşam-psikoterapiler-siyaset. Ankara: HYB Yay.
• Güney, S. (2000). Davranış bilimleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Gürses, İ. (2001). Kölelik ve özgürlük arasında din: Üniversite öğrencileri üzerinde sosyal psikolojik bir araştırma. Bursa: Arasta Yay.
• Hayta, A. (2002). İbadetler ve ruh sağlığı. H. Hökelekli (Ed.), Gençlik Din ve Değerler Psikolojisi içinde (ss. 117-152). Ankara: Ankara Okulu Yay.
• Holm, H. G. (2004). Din psikolojisine giriş (çev. A. Bahadır). İstanbul: İnsan Yay.
• Hökelekli, H. (1993). Din psikolojisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• James, W. (1931). L’expérience religieuse: Essai de psychologie descriptive (Traduit par F. Abazit). Paris: Félix Alcan (Orijinali 1902).
• Jung, C. G. (1958). Psychologie et religion (Traduit par M. Bernson & C. Cahen). Paris: Buchet & Chastel (Orijinali 1938).
• Jung, C. G. (1996). Problemès de l’âme moderne (Traduit par Y. Le Lay). Paris: Buchet & Chastel (Orijinali 1933).
• Kağıtçıbaşı, Ç. (1972). Sosyal değişmenin psikolojik boyutları: İzmir lise öğrencileri üzerinde bir inceleme. Ankara: Sosyal Bilimler Derneği Yay.
• Karaca, F. (2000). Ölüm psikolojisi. İstanbul: Beyan Yay.
• Karaca, F. (2003). Dindarlığın fonksiyonelliği üzerine. Dinî Araştırmalar, 6 (16), 75-85.
• Kayıklık, H. (2000). Dini yaşayış biçimleri: Psikolojik temelleri açısından bir değerlendirme. Yayımlanmamış doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Kayıklık, H. (2003). Orta yaş ve yaşlılıkta dinsel eğilimler. Adana: Baki Kitabevi.
• Kierkegaard, S. (2004). Kaygı kavramı (çev. V. Taşdelen). Ankara: Hece Yay. (Orijinali 1844).
• Kimter, N. (2002). Dinî inanç ibadet ve duanın umutsuzlukla ilişkisi üzerine. H. Hökelekli (Ed.), Gençlik Din ve Değerler Psikolojisi içinde (ss. 183-208). Ankara: Ankara Okulu Yay.
• Koç, M. (2004). Ergenlik döneminde dua ve ibadet algılarının ruh sağlığına etkileri üzerine bir alan araştırması. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10, 115-158.
• Köknel, Ö. (1990). Tabular-takıntılar-saplantılar. İstanbul: Altın Kitaplar.
• Kötehne, G. (1999). Religious orientation and personality. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kula, N. (2001). Kimlik ve din: Ergenler üzerine bir araştırma. İstanbul: Ayışığı Kitapları.
• Mannoni, P. (1992). Korku (çev. I. Gürbüz), İstanbul: İletişim Yay.
• Maslow, A. (1996). Dinler, değerler, doruk deneyimler (çev. H. K. Sönmez). İstanbul: Kuraldışı Yay. (Orijinali 1968).
• Maslow, A. (2001). İnsan olmanın psikolojisi (çev. O. Gündüz). İstanbul: Kuraldışı Yay. (Orijinali 1964).
• Mehmedoğlu, A. U. (2004). Kişilik ve din. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yay.
• Onay, A. (2001). Dindarlık ölçme çalışmaları: Dindarlık ölçümünde üç farklı yaklaşım ve ölçmenin esasları. İslamî Araştırmalar Dergisi, 14 (3-4), 339-349.
• Öner, N. & LeComte, A. (1983). Durumluk-sürekli kaygı envanteri el kitabı. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yay.
• Pargament, K. I. (2003). Tanrım bana yardım et: Din psikolojisi açısından başa çıkmanın teorik çatısına doğru. Tabula Rasa, 3 (9), 207-238.
• Pargament, K. I. (1997). The psychology of religion and coping: Theory, research, practice. New York: The Guilford Pres.
• Peck, M. S. (2003). Az seçilen yol: Sevginin, geleneksel değerlerin ve ruhsal tekamülün psikolojisine yeni bir bakış (çev. R. Özer). İstanbul: Akaşa Yay.
• Peker, H. (2003). Din psikolojisi. İstanbul: Çamlıca Yay.
• Rokeach, M. (1960). The open and closed mind. New York: Basic Books.
• Schulz, W. (1991). Çağdaş felsefede kaygı sorunu (çev. N. Barın). H. Von Ditfurth (drl.) Korku ve Kaygı içinde (ss. 7-18). İstanbul: Metis Yay.
• Spilka, B., Shaver, P. & Kirkpatrick, L. A. (2001). Din psikolojisi açısından genel bir atıf teorisi (çev. A. Kuşat). Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11, 173-195.
• Stark, R. & Glock, C. Y. (1969). Dimensions of religious commitment. In: R. Robertson (Ed.), Sociology of Religion, (pp. 253-261). New York: Penguin.
• Şahin, A. (2002). İlahiyat fakültesi öğrencilerinin umutsuzluk düzeyleri üzerine bir araştırma. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13, 143-157.
• Tillich, P. (2000). İmanın dinamikleri (çev. F. Terkan ve S. Özer). Ankara: Ankara Okulu Yay.
• Uysal, V. (1996). Din psikolojisi açısından dinî tutum davranış ve şahsiyet özellikleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yay.
• Vergote, A. (1966). Psychologie religieuse. Bruxelles: Charles Dessart.
• Vergote, A. (1999). Din, inanç ve inançsızlık (çev. V. Uysal). İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yay.
• Yalom, I. (2001). Varoluşçu psikoterapi (çev. Z. İ. Babayiğit). İstanbul: Kabalcı Yay.
• Yaparel, R. (1987). Yirmi kırk yaş arası kişilerde dinî hayat ile psiko-sosyal uyum arasındaki ilişki üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yaparel, R. (1994). Depresyon ve dinî inançlar ile tabiatüstü nedensel yüklemeler arasındaki ilişki. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8, 275-299.
• Yapıcı, A. (2002). Dinî yaşayışın farklı görüntüleri ve dogmatik dindarlık. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2 (2), 75-117.
• Yapıcı, A. (2003). Fiziksel ve sosyal hadiselere sebep atfetmede dinin rolü. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3 (1), 126-165.
• Yapıcı, A. (2004a). Din-kimlik ve ön yargı: Biz ve onlar. Adana: Karahan Kitabevi.
• Yapıcı, A. (2004b). Din bilimleri alanında yapılan empirik çalışmalarda karşılaşılan metodolojik bir problem: Ölçek mi olguyu, olgu mu ölçeği oluşturmakta? Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4 (1), 85-118.
• Yapıcı, A. ve Zengin, Z. S. (2003). İlahiyat fakültesi öğrencilerinin dinin etkisini hissetme düzeyleriyle psiko-sosyal uyumları arasındaki ilişki. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3 (2), 65-127.
• Yavuz, K. (2003). Din ve güven. F. Erdem (Ed.), Sosyal Bilimlerde Güven içinde (ss. 27-52). Ankara: Vadi Yay.
• Yıldız, M. (1998). Dinî hayat ile ölüm kaygısı arasındaki ilişki üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Yörükoğlu, A. (1988). Gençlik çağı: Ruh sağlığı ve ruhsal sorunları. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.