A Socio-Psychological Investigation of the Concepts of God and Holy: An Example of Çukurova University

Yıl 2004, Cilt: 2 Sayı: 7, 169 - 206, 20.07.2004

Asım Yapıcı

Öz

Anahtar Kelimeler

Religion, Allah, God, Holy, Rudolf Otto, Mircae El, ade, Antoine Vergote

Allah ve Kutsal Kavramlarının Çağrıştırdıkları Anlamlara Sosyo-Psikolojik Bir Bakış: Çukurova Üniversitesi Örneği

Öz

Her din, mensuplarına bir dünya görüşü sunar. Bu dünya görüşü ise, dinlerin tanrı ve kutsal anlayışla yakından ilişkilidir. Bu sebeple tanrının ve kutsalın nasıl algılandığının tespit edilmesi inanan insanın değer yargılarının anlaşılmasında önemli bir rol oynayabilir. Ancak, kutsal kavramı din bilimlerinde kazandığı anlam genişliği ile oldukça esnek ve kaygan bir zemin üzerinde durmaktadır. On dukuzuncu yüzyıldan itibaren yapılan din tanımlarında sık sık kutsal ve din dışı ayrımına atıf yapılması gelenek haline gelmiştir. Kutsal; büyüleyici, hayranlık uyandırıcı ve korkutucu bir sır olarak tanımlanmıştır. Bu süreçte din olgusunu anlamada "kutsalın tecrübesi" ifadesi anahtar bir kavram olarak kullanılmıştır. Bu da kutsal ile ilahi olanın birbirine benzer kavramlar olduğu fikrini beraberinde getirmiş, hatta dini olan ile kutsal olan neredeyse birlikte anılmaya başlamıştır. Neticede kutsal, bir yandan, korkulan ve hayranlık uyandıran, öte yandan, çift kutuplu, belirsiz(muğlak) bir güç olarak tarif edilmiştir. Bu haliyle kutsal terimi aşırı bir nalam yükü ile doldurulmuştur. Bir de onun "sır" olduğu söylenince bu kavram daha da belirsiz bir hal almıştır. Böyle bir kutsal kavramıyla dini ve ilahi olanı açıklamaya çalışmak çeşitli hatlara sebep olabilmektedir. Bu düşünceden hareketle, bu ampirik çalışmada tansı ve kutsal kavramlarının nasıl tanımlandıkları araştırılmıştır. Araştırma verileri Çukurova Üniversitesi öğrencileri üzerinde gerçekleştirilen bir anketten elde edilmiştir. Araştırmanın tezi ise, ilahi ile mukaddesin gençler tarafından farklı bir biçimde algılanacağı, bu sebeple de dini tanımlamada kutsalın gerekli, fakat yeterli kavram olmadığı yönündedir.

Anahtar Kelimeler

Din, Allah, Tanrı, Kutsal, Rudolf Otto, Mircae Eliade, Antoine Vergote

Kaynakça

• Arkonaç, A. S. (1998). Sosyal psikoloji. İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
• Armstrong, K. (1998). Tanrı'nın tarihi: İbrahim'den günümüze 4000 yıllık tanrı arayışı (Çev. O. Özel, H. Köyukan & K. Emiroğlu). Ankara: Ayraç Yayınevi.
• Arslan, M. (2002). Sosyolojik din tanımları ve din olgusunu anlamada uygun bir kavram olarak kutsal. Tabula Rasa, 2 (6). 159-172.
• Aydın, M. (1999). Din felsefesi. İzmir: İzmir İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yay.
• Bacanlı. H. (2002). Psikolojik kavram analizleri. Ankara: Nobel Yay.
• Beit-Hallahmi, B. (1989). Prolegomena to thepsychological stüdy ofreligion. Lewisburg, PA: Bucknell üniversity.-Press.
• Berger, P. L. (1999). Dinin sosyal gerçekliği (Çev. A. Çoşkun). İstanbul: İnsan Yay.
• Berktay, F. (2000). Tektanrıll dinler karşısında kadın. İstanbul: Metis Yay.
• CaiIIois, R. (1950). L'homme et le sacré. Paris: Gallimard.
• Catalan, J. F. (1994). L'homme et sa religion: Approche psychologique. Paris: Desclée de Brouwer.
• Chelhod, J. (1986). Les structures du sacröchez les arabes. Paris: Maisonneuve & Larose.
• Cox, J. L. (2004). Kutsalı ifade etmek: Din fenomenolojisine giriş (Çev. F. Aydın). İstanbul: İz Yay.
• Desjardins, A. (1998). Le sens sacre de la fradition. Question de Albin Michel: Le Sens du sacrâ, 114, 93-112.
• Derrida, J. (2003). Kime vermeli: Bilmemeyi bilmek. (Çev. A. Demirhan). A. Demirhan (Ed.), Kierkegaard ve din içinde (ss. 69—100). İstanbul: Gelenek Yay.
• Durkheim, E. (1968). Les formes élémentaires de la vie religieuse. Paris: PUF. (Orijinali 1912).
• Eliade, M. (1965). Le sacré et le profane. Paris: Gallimard.
• Eliade, M. (1975). Traité d'histoire des religions. Paris: Payot.
• Eliade, M. (1980). Images et symboles: Essais sur le symbolisme magico-reIigieux. Paris: Gallimard.
• Eliade, M. (1994). Ebedi dönüş mitosu (Çev. Ü. Altuğ). Ankara: İmge Kitabevi.
• Eliade, M. (1995). Dinin anlamı ve sosyal fonksiyonu (Çev. M. Aydın). Konya: Din Bilimleri Yay.
• Englert, R. (1999). Les valeurs sacrées des hommes et signes sacrâs de l'âglise. Lumen Vitae: Revue Internationale de CatEchEse et de Pastorale 54 (4), 404-422.
• Estrade, P. (1998). Apprendre â vivre ensemble. Question de Albin Michel: Le Sens du sacré 114, 156-170.
• Freud, S. (1965). Totem et tabou (Traduit par S. Jankâlâvitch). Paris: Payot. (Orijinali 1913).
• Fromm, E. (1993). Psikanaliz ve din (Çev. A. Arıtan). İstanbul: Arıtan Yay.
• Fromm, E. (2002). Le langage ounblié: Introduction â la compréhension des reves-des contes et des nıythes (Traduit par 5. Fabre). Paris: Payot.
• Girard, R. (2003). Şiddet ve kutsal (Çev. N. Alpay). İstanbul: Kanat Kitap.
• Godin, A. (1986). Psychologic dcs cxpörienccs religieuses. Paris: Le Centurion.
• Gusdorf, G. (2000). İnsan ve Tanrı (Çev. Z. Özcan). İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
• Günay, Ü. (1998). Din sosyolojisi. İstanbul: İnsan Yay.
• Günay, Ü. , Güngör, H. , Kuzgun, Ş., Sayım, H. ve Taştan, A.V. (1996). Kayseri ve çevresinde ziyaret ve ziyaret yerleri. Kayseri: Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yay.
• Hervieu-lkger, D. & Willaime, J. P. (2001). Sociologics et religion: Approches classiques. Paris: PUF.
• Holm, N. G. (2004). Din psikolojisine giriş. (Çev. A. Bahadır). İstanbul: İnsan Yay.
• James, (1931), L'expfrience reIİgİeuse: Essai de psychologic descriptive (Traduit par F. Abauzit). Paris: Félix Alcan (Orijinali 1902).
• Jung, C. J. (1958). Psychologic et reIigİon. Paris: Buchet & Chastel.
• Kehrer, G. (1996). Din sosyolojisi (Çev. M. E. Köktaş ve A. Topçuoğlu). Din Sosyolojisi (Yay. Haz. M. Söylemez) içinde (s. 7—113). Ankara: Vadi Yay.
• Kılıç, R. (1992). Ahlakın dini temeli. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Koç, T. (1995). Din dili. Kayseri: Rey Yayıncılık.
• Lathüy, B. & Bollen, P. (1999). Nos enfants sont sacrös: Comment comprenons-nous cela? Lumen Vitac: Revue Internationalc de Catöchöse et de Pastorale 54 (4), 453—460.
• Luckmann, T. (2003). Görünmeyen din: Modern toplumda din problemi. İstanbul: Rağbet Yay.
• Mehmedoğlu, A. ü. (2004). Kişilik ve din. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yay.
• Mânârd, G. (2001). Dünden yarına kutsal ve profan. Z. Özcan (Der. ve Çev.), Din Bilim Yazıları I içinde (s. 24-41), İstanbul: ALFA Basın Yayım Dağıtım.
• Meslin, M. (1973). Pour unc science des religions. Paris: Editions du Seuil.
• Meslin, M. (1988). L'expErience humainc du divin: Fondcments d'unc anthropologie religieuse. Paris: Cerf.
• Morris, B. (2004). Din üzerine antropolojik incelemeler (Çev. T. Atay). Ankara: İmge Kitabevi.
• Oser, E, Gümünder, P. & Ridez, L (1991). L'homme, son develeppent religieux: Etüde de structuralisme génétique (Traduit par L Ridez). Paris: Cerf.
• Otto, R. (1969). Le sacré: L'élément non rationel dans 1'idÖe du divin et sa reIation avec rational (Traduction de A. Jundt). Paris: Payot (Orijinali 1917).
• Rubenstein, R. E. (2004). İsa nasıl tanrı oldu? (Çev. C. Demirkan). İstanbul: Gelenek Yay.
• Sena, C. (1978). Tanrı anlayışı. Remzi Kitabevi: İstanbul.
• Tessier, R. (1991). Le sacrE. Paris: Cerf.
• Tihon, P. (1999). Pour un chretien qu'est-ce qui est sacrâ. Lumen Vitae: Revuc Internationale de Catéchése et de Pastorale 54 (4), 365-376.
• Tillich, R (2000a). Din felsefesi (Çev. Z. Özcan). İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
• Tillich, P. (2000b). İmanın dinamikleri (Çev. F. Terkan ve S. Özer). Ankara: Ankara Okulu Yay.
• Topaloğlu, B. (1989). Allah. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 2, 471—498.
• Topaloğlu, B. (1995). Esma—i hüsnâ. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 11, 404-418.
• Tümer, G. (1986). Çeşitli yönleriyle din. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi XXVIII, 213-267.
• Ulutürk. V. (1994). Kur'an-ı Kerim Allah'ı nasıl tanıtıyor? İzmir: Nil Yay.
• Vergote, A. (1966). Psychologie religieuse. Bruxelles: Charles Dessart.
• Vergote, A. (1999). Din-inanç ve inançsızlık (Çev. V. Uysal). İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yay.
• Vergote, A. (2002). Kutsal (Çev. H. Keskin ve A. Yapıcı). Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2 (2), 209-235.
• Wach, J. (1995). Din sosyolojisi (Çev. Ü. Günay). İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yay.
• Willaime, J. P. (1995). Sociologie deş religions. Paris: PUF.
• Wunenburger, J. J. (1981). Le sacrö. Paris: PUF.
• Yaparel, R. (1987). Dinin tarifi mümkün mü? Dokuz Eylül Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 4, 403-414.
• Yapıcı, A. (1997). İslam'da tövbe ve dinî yaşayıştaki rolü. İstanbul: Beyan Yay.
• Yapıcı, A. (2002). Dinî yaşayışın farklı görüntüleri ve dogmatik dindarlık. Çukurova Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 2 (2), 75-117.
• Yapıcı, A. (2003). Fiziksel ve sosyal hadiselere sebep affetmede dinin rolü. Çukurova Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 3 (1), 167-225.
• Yapıcı, A. (2004a). Din kimlik ve ön yargı: Biz ve onlar. Adana: Karahan Kitabevi.
• Yapıcı, A. (2004b). Din bilimleri alanında yapılan ampirik çalışmalarda karşılaşılan metodolojik bir problem: Ölçek mi olguyu, olgu mu ölçeği oluşturmakta? Çukurova Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 4 (I), 85-118.
• Yavuz, K. (1987) Çocukta dinî duygu ve düşüncenin gelişmesi (7-12 yaş). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yay.