Ergenlerin Problem Çözme Becerileri ile Öznel Dindarlık Algıları Arasındaki İlişkinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi

Yıl 2017, Cilt: 15 Sayı: 33, 177 - 222, 07.07.2017

Turgay Şirin

Öz

Bu araştırmanın amacı, lise düzeyinde eğitim gören ergenlerin, problem çözme
becerileri ile öznel dindarlık algıları arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesidir. Çalışma, ilişkisel tarama modeline dayalı, betimsel bir araştırmadır. Araştırmanın örneklemini toplamda 293 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama
aracı olarak “Kişisel Bilgi Formu” ve “Problem Çözme Envanteri (PÇE)” kullanılmıştır.
Araştırma sonucunda, öğrencilerin problem çözme becerileri ile öznel dindarlık algısı
arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olduğu görülmüştür. Aynı şekilde problem
çözme becerileri ve öznel dindarlık algıları ile çeşitli demografik değişkenler arasında
da anlamlı ilişkiler tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ergenlik, Problem Çözme Becerisi, Psikoloji, Eğitim, Dindarlık Algısı

An Investigation of the Relationship Between Adolescent Problem-Solving Skills and Perceptions of Subjective Religiosity According to Various Variables

Öz

Anahtar Kelimeler

Adolescence, Problem Solving Skills, Psychology, Education, Perception of Religiosity

Kaynakça

• Aktaş H. ve Kartopu S. (2016). Üniversite Öğrencilerinin Dindarlik Eğilimlerine Göre Ahlaki Olgunluk Düzeylerinin İncelenmesi: Gümüşhane Üniversitesi Örneği. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 35, s. 121-143.
• Allport, G. (2004). Birey ve dini. (Çev. B. Sambur), Ankara: Elis Yayınları.
• Andrews, M., Ainley. M., Frydenberg, E. (2004). Adolescent Engagement with Problem Solving Tasks: The Role of Coping Style. Self-efficacy, and Emotions. Paper Presented at the AARE International Conference.
• Argyle, M. & Beith Hallahmi B.(1975). The social psychology of religion. London & Boston: Routledge & Kegan Paul.
• Argyle, M. (2000). Psychology and religion, an ıntroduction. London and New York: Routledge.
• Arslan, G. ve Kabasakal, Z. (2013). Ergenlerı̇n problem çözme becerı̇lerı̇ ve ana-baba tutumları arasındakı̇ ı̇lı̇şkı̇nı̇n ı̇ncelenmesi. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/6 Spring 2013, p. 33-42, Ankara-Turkey.
• Arslan, M. (2004). Türk popüler dindarlığı. İstanbul: Dem yayınları.
• Arslantürk, Zeki, (2004). Dindarlığın Bağımsız Değişkenleri. Dindarlık Olgusu (Sempozyum Tebliğ Ve Müzakereleri), 25–26 Aralık, İstanbul: Kurav Yayınları, ss.239-258.
• Aydın B, İmamoğlu S, Yukay M. (2005). Üniversite öğrencilerinin öfke ve öfke ifade stilleri ile problem çözme becerileri arasındaki ilişkinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. VIII. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi. 21-23 Eylül 2005, İstanbul.
• Aydın, Mehmet S., Din felsefesi, İzmir İlahiyat Fakültesi Yayınları, 8. Baskı, İzmir (1999).
• Ayten, A. (2006). Psikoloji ve din, psikologların din ve tanrı görüşleri. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Ayten, A. (2012). Tanrıya sığınmak. İstanbul: İz Yayınları.
• Biggam, F. H. & Power, K. G. (1996). Social problem-solving skills and psychological distress among incarcerated young offenders: The issue of bullying and victimization. Cognitive Therapy and Research, 23, 307–326.
• Bilge, F. ve Arslan, A. (2000). Akılcı Olmayan Düsünce Düzeyleri Farklı Üniversite Öğrencilerinin Problem Çözme Becerilerini Değerlendirmeleri. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, II (13), 7-18.
• Bingham, A. (1998). Çocuklarda Problem Çözme Yeteneklerinin Geliştirilmesi. (Çev. A. Ferhan Oğuzkan), Milli Eğitim Yayınevi.
• Bozkurt, N., Serin, O. ve Emran, B. (2004). İlköğretim birinci kademe öğretmenlerinin problem çözme becerileri, iletisim becerileri ve denetim odağı düzeylerinin karşılaştırmalı olarak incelenmesi. XII. Eğitim Bilimleri Kongresi Bildirileri. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Bölümü. Cilt II.
• Brems, C. & Johnson, M. E. (1988). Problem solving appraisal and coping style: the ınfluence of sexrole orientation and gender. The Journal of Psychology, 123 (2), 187-194.
• Büyüköztürk, Şener (2012). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı, Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Camplin, L., Stone W.N. & Merrilit, L.C. (1990). An addaptive approach to group therapy for the cronic patieni. Social Work With Groups, 13 (1), 53-65.
• Çelen, N. (2011). Ergenlik ve genç yetişkinlik. İstanbul: Papatya Yayıncılık.
• Çelikkaleli, Ö., Gündüz, B. (2010). Ergenlerde problem çözme becerileri ve yetkinlik inançları. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 19, Sayı 2, 2010, Sayfa 361 – 377.
• Çetinkaya, Ş. (2013). Lise öğrencisi erkek ergenlerde problem çözme eğitiminin problem çözme becerisi, kişilerarası ilişki tarzı ve öfke kontrolü üzerine etkisi, Yüksek Lisans Tezi. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Aydın.
• D’Zurilla, T. J. & Nezu, A. (1982). Social problem-solving in adults. Advances in Cognitive- Behavioural Research and Therapy, 1, 201–274.
• De Castro, B. O., Bosch, J.D., Veerman, J. W., Koops, W. (2003). The effects of emotion regulation, attribution and delay prompts on aggressive boys’ social problem solving. Journal of Cognitive Therapy and Research, 27, (2), 153-166.
• Derin, R., Serin, N.B., (2008). İlköğ retim öğ rencilerinin kişilerarası problem çö zme becerisi algıları ve denetim odağı düzeylerini etkileyen faktörler. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, Cilt:5, Sayı:1
• Doğan, U. (2009). Lise öğrencilerinin duygusal zekâ̂ düzeyleri ı̇le problem çö zme becerilerinin bazı değişkenlere göre ı̇ncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
• D’Zurilla T.J. and Jaffee, W. B.(2003). Adolescent problem solving, parent problem solving, and externalizing behavior in adolescents. Behavior Therapy, 34(3), 295-311.
• D’Zurilla T.J., Maydeu O.A., Kant G.L.(1998). Age and gender differences in social problem solving ability. Personality and Individual Differences 25 (2) 241-252.
• D’Zurilla T.J., Nezu, A. M. , Maydeu O. S. Vares and A. (2002). Social problem solving theory and assessment (Edited by Chang, E.C., D’Zurilla,T.J. And Sanna, L. J, 2004). American Psychological Association. Washington.
• Erdoğan, Emine (2015). Tanrı algısı, dini yönelim biçimleri ve öznel dindarlığın psikolojik dayanıklılıkla ilişkisi: üniversite örneklemi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Cilt/Volume: 12, Sayı/Issue: 29, s. 223-246.
• Ferah, D. (2000). Kara harp okulu öğrencilerinin problem çözme becerilerini algılamalarının ve problem çözme yaklaşım biçimlerinin cinsiyet, sınıf, akademik başarı ve liderlik yapma değişkenleri acısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Frey K.S., Hirschtein M.K., Guzzo, B.A. (2000). Second step: preventing agression by promoting social competence. Journal of Emotional and Behavioral Disorders 8(2), 102-112.
• Güçray, S.S. (2003). The analysis of decision making behaviors and perceived problem solving skillsin adolescents. The Turkish Online Journal of Educational Technology - TOJET April 2 ( 2), Article 5.
• Güler, A. (2006). İlköğ retim okullarında görev yapan öğ retmenlerin duygusal zekâ ile problem çö zme becerileri arasındaki ı̇lişkinin ı̇ncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Gürbüz, İşyapan T. Ve Sözen, İ. (2016). Kabin ekiplerinin duygusal zekâ yeteneklerinin problem çözme becerileri üzerine etkisi üzerine bir çalışma. BUJSS, 9/1, ss.39-60.
• Güven, A. ve Akyüz, M. (2001). Öğretmen adayların iletişim ve problem çözme becerilerine ilişkin görüşleri. Ege Eğitim Dergisi, 1(1), 13-22.
• Hepner P.P.& Anderson W.P. (1985). The relationship between problem solving self-appraisal and psychological adjustmcnt. CognitiveTherapy and Research. 4. 415-427.
• Heppner, P. P. (1985). A. Problem solving self-appraisal depression and attributional style; are the delated. Cognitive therapy and Research.
• Heppner, P. P. and Krauskopf, C. J. (1987). The ıntegration of personal problem solving processes within counseling. The Counseling Psychologist, 15, 371–447.
• Heppner, P. P. and Petersen, C.H. (1982). The development and implications of a personal problem - solving inventory. Journal of Counseling Psychology, 29, 66-75.
• Heppner, P. P., Baumgardner, A., & Jackson, J. (1985). Problem-solving, self-appraisal, depression and attributional style: Are they related? Cognitive Therapy and Research, 9, 105-113.
• Hökelekli, H. (1998). Din psikolojisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• IBM Knowledge Center, ANOVA Seçenekleri, https://www.ibm.com/support/ knowledgecen-ter/tr/SSMR4U_10.1.0/com.ibm.swg.ba.cognos.ug_cr_rptstd. 10.1.0.doc/c_id_obj_anova.html (Erişim Tarihi: 05.05.2017.
• İsmen, E. (2001). Duygusal zekâ ve problem çözme. M.U. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, (13), 111-124.
• Kabasakal Z., Arslan G. (2013) International periodical for the languages. Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/6 Spring 2013, p. 33-42, Ankara.
• Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel.
• Kasap, Z. (1997). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin sosyo- ekonomik düzeye göre problem çözme başarısı ile problem çözme tutumu arasındaki ilişki.(Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kaya F. Ş. ve Uysal V. (2015). Günümüzde dindarlık ve toplumsal cinsiyet rolü algıları üstüne bir araştırma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 8 Sayı: 36, Ss.646-662.
• Kayıklık, Hasan (2002). Bireysel dindarlığın psikolojik kaynakları. Dinî Araştırmalar Dergisi, C. 5, S. 13, s. 38-39
• Kımter, N. (2008). Benlik saygısı ve dindarlık ilişkisi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Kinney, L. B. (1952). Developing Problem-Solving Skills in Adolescents. The High School Journal, 35 (4).
• Korkut, F. (2002). Lise Öğrencilerinin Problem Çözme Becerileri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 177-184.
• Köktaş M.E. (1993). Türkiye’de dinî hayat, izmir örneği. İstanbul: İşaret Yayınları. Köse, A. , Ayten, A. (2012). Din psikolojisi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kula, M.N. (2005). Bedensel engellilik ve dini başa çıkma. İstanbul: Dem Yayınları.
• Kula, M.N. (2006). Gençlik Döneminde Kimlik ve Din. (Ed.: H. Hökelekli). Gençlik Din ve Değerler Psikolojisi. 2.bs., İstanbul: DEM Yay., s. 31-70.
• Kula, N. (2002). Gençlik döneminde kimlik ve din. Gençlik, din ve değerler psikolojisi (Ed. Hayati Hökelekli) ss.30-70, Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Kulaksızoğlu, A. (2011). Ergenlik Psikolojisi. İstanbul, Remzi Kitabevi.
• Kurt, A. (2009). Dindarlığı etkileyen faktörler. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, S.18(2).
• Kuru, E. ve Karabulut, E. O. (2009). Ritim eğitimi ve dans dersi alan ve almayan beden eğitimi ve spor yüksekokulu öğrencilerinin problem çözme becerilerinin çeşitli değişkenler bakımından incelenmesi. G.Ü., Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29 (2), 441-458.
• Kuzgun Y. ve Sevim S. A. (2004). Kadınların Çalışmasına Karşı Tutum ve Dini Yönelim Arasındaki İlişki. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. Yıl: 2004, Cilt: 37, Sayı: 1, ss. 14-27.
• Larson, L. M. & Heppner, P. P. (1989). Problem-solving appraisal in an alcoholic population. Journal of Counseling Psychology, 36, 73–78.
• Mayers, M. (1978) Children’s Metacognitive Knowledge About Reading. Paris Journal of Educational Psychology, Vol 70(5), Oct 1978, 680-690.http://dx. doi.org/10.1037/0022-0663.70.5.680
• McMurran, M., Blair, M., & Egan, V. (2002). An investigation of the correlations between aggression, impulsiveness, social problem-solving, and alcohol use. Aggressive Behavior, 28, 439–445.
• McMurran, M., Richardson, C., Egan, V., & Ahmadi, S. (1999). Social problem-solving in mentally disordered offenders: A brief report. Criminal Behaviour and Mental Health, 9, 315–322.
• McNamara, J. R., Ertl, M., & Neufeld, J. (1998). Problem-solving in relation to abuse by a partner. Psychological Reports, 83, 943–946.
• Mehmedoğlu, A.U. (2004). Kişilik ve din. İstanbul: Dem Yayınları.
• Mehmedoğlu, A.U. (2006). Gençlik, değerler ve din. Küreselleşme, Ahlak ve Değerler. İstanbul: Litera Yayınları., s.251-319.
• Mehmet Aydın (1987). Din felsefesi. İzmir: DEÜ Yayınları.
• Morgan, C. (1999). Psikolojiye Giriş. Çeviren (Hüsnü Arıcı). Ankara: Netekson A.Ş.
• Nezu, A. M. & Ronan, G. F. (1988). Social problem solving as a moderator of stress-related depressive symptoms: A prospective analysis. Journal of Counseling Psychology, 35, 134–138.
• Nezu, A. M. (1968). Cognitive appraisal of problem solving effectiveness: relation to depression and depressive symptoms. Journal of Clinical Psychology, 42, 42-48.
• Nezu, A. M. (1986). Efficacy of a social problem-solving therapy approach for unipolar depression. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 54, 196–202.
• Olgun, N., Öntürk, Z.K., Karabacak, Ü., Aslan, F.E. ve Serbest, S. (2010). hemşirelik öğrencilerinin problem çözme becerileri: bir yıllık izlem sonuçları. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(4), 188-194.
• Onay, Ahmet, (2004). Dindarlık, etkileşim ve değişim. İstanbul: Dem Yayınları.
• Özbulak, Berrin Emran; Aypay, Ayşe; Aypay, Ahmet (2011). Ortaöğretim öğrencilerinin problem çözme ve atılganlık becerilerinin bazı değişkenlerle ilişkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Bahar-2011 Cilt:10(36), 77-93.
• Özkütük, N., Silkü, A., Orgun, F. ve Yalçınkaya, M. (2003). Öğretmen adaylarının problem çözme becerileri. Ege Eğitim Dergisi, (3)2, 1-9.
• Özlek, S. (2003). Lise öğrencilerinin sosyal beceri düzeylerini yordayan bazı değişkenler. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Peker, H. (2008). Din psikolojisi. 4. Baskı, İstanbul: Çamlıca Yayınları.
• Saracaloğlu, A. S., Serin, O. ve Bozkurt, N. (2002). Eğitim bilimleri enstitüsü öğrencilerinin problemçözme becerileri ile başarıları arasındaki ilişki. 2000’li Yıllarda I. Öğrenme ve Öğretme Sempozyumu, Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi, İstanbul.
• Saracaloğlu, S., Serin, O. ve Bozkurt, N. (2001). Dokuz eylül üniversitesi eğitim bilimleri enstitüsü öğrencilerinin problem çözme becerileri ile başarıları arasındaki ilişki. M.U. Atatürk EğitimFakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 14, 121-134.
• Savaşır, Işık ve Nesrin H. Şahin (Editörler) (1997). Bilişsel davranışçı terapilerde değerlendirme: sık kullanılan ölçekler. Ankara: Türk Psikologlar Derneği.
• Serin, N.B. ve Derin, R. (2008). İlköğretim öğrencilerinin kişilerarası problem çözme becerisi algıları ve denetim odağı düzeylerini etkileyen faktörler. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 5 (1),1-18.
• Sharma, B And Sharma, D. (2012). Emotional intelligence, home environment and problem solving ability of adolescents. Indian Streams Research Journal, 1, ISSN:- 2230-7850.
• Subaşı N. (2004). Gündelik hayat ve dinsellik. İstanbul: İz Yayınları.
• Suzuki, L. A., Ahluwalia, M. K. (2004). Two decades of research on the problem solving ınventory a call for empirical clarity. The Counseling Psychologist, 32, Journal of Educational Psychology, Vol 70(5), Oct 1978, 680-690.
• Şahin, N., Şahin, N. H. ve Heppner, P. P. (1993). Psychometric proporties of the problem solving ınventory in a group of turkish universty students. Cognitive Therapy and Research. 17 (4), 379-396.
• Taş, Kemalettin. (2004). Dindarlığa etki eden faktörler. S.D.Ü.İ.F.D. sayı. 13, s. 63-83.
• Taylan, S., (1990). Heppner’in problem çözme envanterinin uyarlama, güvenirlik ve geçerlik çalısmaları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Terzi, (Işık), S.(2001). İlköğretim 6. Sınıf Öğrencilerinin Kişilerarası Problem Çözme Beceri AlgılarınınBazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. VI. Ulusal Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Kongresi, Ankara.
• Tümkaya, S. ve İflazoğlu, A. (2000). Ç.Ü. sınıf öğretmenliği öğrencilerinin otomatik düşünce ve problem çözme düzeylerinin bazı sosyo-demografik değişkenlere göre incelenmesi. Sosyal Bilimler Dergisi (Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 6 (6), 143-158.
• Türk Dil Kurumu, Büyük Türkçe Sözlük. http://www.tdk.org.tr/index.php?option=- com_-bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.598aea30973458.48437616. (Erişim Tarihi: 05.05.2017)
• Uysal V. (2006). Türkiye’de dindarlık ve kadın. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
• Woolfolk, A. (1993). Educational psychology (5th ed.). Boston, MA: Allyn & Bacon.
• Yapıcı, A. (2004). Din-kimlik ve ön yargı: biz ve onlar. Adana: Karahan Kitabevi.
• Yapıcı, A. (2006). Yeni bir dindarlık ölçeği ve üniversiteli gençlerin dinin etkisini hissetme düzeyi. Ç.Ü.İ.F.D., 6(1), 65-115.
• Yapıcı, A. (2007). Ruh sağlığı ve din. Adana: Karahan Kitabevi.
• Yapıcı, A., Zengin, Z.S. (2003). İlahiyat fakültesi öğrencilerinin değer tercih sıraları üzerine psikolojik bir araştırma. Ç.Ü. İlahiyat Fakültesi Örneği. Değerler Eğitim Dergisi: I (4),173-206.
• Yıldırım, Arzu; Hacıhasanoğlu, Rabia; Karakurt, Papatya ve Serpil Türkeş (2011). Lise öğrencilerinin problem çözme becerileri ve etkileyen faktörler. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, Cilt 8, Sayı 1, s.905-921.
• Yılmaz Karabulutlu, E., Yılmaz S. ve Yurttaş A. (2011). Öğ rencilerin duygusal zekâ̂ düzeyleri ı̇le problem çö zme becerileri arasındaki ı̇lişki. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi 2/ 2, 75-79.
• Yılmaz, H. (2002). Türk müslümanlığı, dindarlık ve modernlik. İslamiyat Dergisi, Sayı 5 (4). s.62- 63.
• Yörükoğlu, A. (2004). Gençlik çağı. İstanbul: Özgür Yayınları.
• Yümni, S. (1999). Türk toplumunun laiklik anlayışı. İstanbul: İFAV Yayınları.