Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin Değer Aktarımı Açısından İncelenmesi

Yıl 2019, Cilt: 17 Sayı: 37, 109 - 146, 25.06.2019

Yasemin Baki

https://doi.org/10.34234/ded.460042

Cited By: 26

Öz

Türkçe dersi ortaokul kitaplarında yaşayan ve evrensel değer
aktarımının incelenmesinin amaçlandığı bu araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden
doküman incelemesi kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunun belirlenmesinde
amaçlı örnekleme yöntemlerinden kolay ulaşılabilir durum örneklemesi
kullanılmıştır. Bu yöntemle 2017-2018 eğitim öğretim yılında kullanılan 5, 6, 7
ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan okuma metinleri ve şiirlerin tümü
incelenmiştir. Araştırma kapsamında incelenen metinlerdeki değerlerin tespit
edilmesinde UNESCO Değer Listesi, Yaşayan Değerler Listesi ve Rokeach’ın Değer
Sınıflandırması kullanılmıştır. Veriler betimsel analiz yoluyla incelenmiştir.
Araştırma sonucunda ortaokul Türkçe ders kitaplarında en çok kullanılan değerlerin;
estetik, sevgi, nezaket, çalışkanlık; en az kullanılan değerlerin ise barış,
sadelik, alçakgönüllülük, hoşgörü olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca incelenen
Türkçe ders kitaplarında değer aktarımının niceliksel olarak yoğun bir şekilde
yapıldığı ancak sınıf düzeyleri açısından ders kitaplarındaki temalar ve
değerlerin tam olarak örtüşmediği, bazı değerlere hiç yer verilmediği ve
değerlerin gerek sınıf gerekse temalara dağılımında bir sistematik yapılanmanın
olmadığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yaşayan Değerler Listesi, UNESCO Değer Listesi, Rokeach’ın Değer Sınıflandırması, ortaokul Türkçe ders kitapları, değer

Analysis of Secondary School Turkish Textbooks in Terms of Value Transmission

Öz

This study, which is aimed at analysing the living universal
l values transfer in secondary school Turkish textbooks, was formed by
qualitative research methodology and designed by document review. A purposeful
sampling method was used to determine the study group of the research. With
this method, reading texts and poems in the 5th, 6th, 7th and 8th grade Turkish
textbooks published in the academic year of 2017-2018 were analysed. For
determining the values in the texts, Value Review Form prepared by Cengiz and
Duran (2017) using UNESCO Value List, Living Values List and Rokeach's Value
Classification was used. The data were analysed through descriptive analysis.
As a result of the research, the most used values in secondary school Turkish
textbooks were determined as; aesthetics, love, kindness and diligence; and the
least used values were determined as; peace, simplicity, modesty and tolerance.
Additionally, it has been found that the value transfer was carried out
quantitatively and intensively in the analysed Turkish textbooks, but that the
themes and values in the textbooks were not completely consistent with the grade
levels of the textbooks, that some values were not addressed at all and there
was no systematic structure in the distribution of values across the grades or
the themes.

Anahtar Kelimeler

Living Values List, UNESCO Value List, Rokeach’s Value Classification, junior high school Turkish textbooks, value

Kaynakça

• Açık-Önkaş N., Çulha B. ve Şiveroğlu E. (2011). Türkçe ders kitaplarındaki şiirlerin fonetik-semantik i̇lişkisine eleştirel bir yaklaşım. 2. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu (Dil ve üslûp i̇ncelemeleri), 19-21 Ekim 2011, Isparta.
• Akyol, Ş. (2010). İlköğretim 6. Sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan sevgi temasının değerler eğitimi açısından i̇ncelenmesi. Yüksek lisans tezi. Çanak¬kale On sekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Aral, D. (2008). Millî Eğitim Bakanlığı’nın hazırladığı 6. Sınıf Türkçe ders kitabında yer alan değerler üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Aydın, M. (2003). Gençliğin değer algısı: Konya örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(3), 121-144.
• Bayram, B. ve Elban, M. (2017). Türkçe ders kitaplarında milli kimliğe i̇lişkin unsurların i̇ncelenmesi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 21, 19-27.
• Belet, Ş. D. ve Deveci, H. (2-4 Mayıs 2008). Türkçe ders kitaplarının değerler bakımından i̇ncelenmesi. Çanakkale 18 Mart Üniversitesi: VII. Sınıf Öğretmenliği Sempozyumu.
• Bulut, M. ve Orhan, S. (2012). Türkçe-edebiyat ders kitaplarının dil ve kültür aktarımındaki rolü ve önemi üzerine bir i̇nceleme. Thejournal Of Academic Social Science Studies, 5(8), 297-311.
• Bilgin, N. (1995). Sosyal psikolojide yöntem ve pratik çalışmalar. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Condrad, C. F. ve Serlin, R. C. (2011). Research Education. USA: SAGE Publications.
• Coşkun, E. ve Taş, S. (2008). Ders kitaplarına metin seçimi açısından Türkçe öğretim programlarının değerlendirilmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(10), 59-74.
• Cengiz, Ş. ve Duran, E. (2017). Okul öncesi dönemine ait hikâye ve masallardaki değerlerin i̇ncelenmesi. Eğitim ve Bilim, 42(191), 205-233.
• Çapoğlu, E. ve Okur, A. (2015). Ortaokul 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki şiirlerde yer alan değerler. Sakarya University Journal Of Education, 5(3), 90-104.
• Çelikpazu, E. E. ve Aktaş, E. (2011). MEB 6, 7 ve 8. Sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin değer i̇letimi açısından i̇ncelenmesi. Turkish Studies, 6(2), 413-424.
• Çınar, A. (2013). Değerler felsefesi ve psikolojisi. Bursa: Emin Yayınları.
• Çırak, G., Şahin, D. B., Özberk, E. B. ve Eriş, H. M. (2014). The i̇nvestigation of the texts in fifth grade Turkish course book i̇n aspect of the values it conducts. Mediterranean Journal of Humanities, 4(1), 83-95.
• Çiftçi, Ö., Çeçen, M. A. ve Melanlıoğlu, D. (2007). Altıncı sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik açısından değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(22), 206-219.
• Demir, T. (2012). İlköğretim sekizinci sınıf Türkçe ders kitaplarındaki hikâye metinlerinde yer alan değer unsurlarının eşdizimsel örüntülemeler açısından görünümleri. Turkish Studies, 7(2), 1063-1078.
• Demirel, Ö. (2010). Öğretim i̇lke ve yöntemleri-öğretme sanatı. Ankara: Pegem Yayınları.
• Demircan, C. (2006). Mektepli gazetesi’nde yer alan metinlerin i̇çeriğinin çocukların bilişsel ve ahlaki gelişmelerine katkısı (1-148. Sayılar). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Doğan, B. ve Gülüşen, A. (2011). Türkçe ders kitaplarındaki (6–8) metinlerin değerler bakımından i̇ncelenmesi. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 75-102.
• Ergün, M. (1994). Eğitim sosyolojisine giriş. (Eğitim ve Toplum). Ankara: Ocak Yayınları.
• Fırat, H. ve Mocan, A. (2014). Türkçe ders kitaplarındaki hikâyelerde yer alan değerler. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 18(3), 25-49.
• Fidan, M. (2018). Ortaokul öğrencilerinin Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlere yönelik tutumlarının değerlendirilmesi. Erciyes Journal of Education [EJE], 2(1), 19-38.
• Güven, A. Z. (2014). Değerler eğitimi ve Türkçe derslerinde değerlerin kullanımı. Konya: Palet Yayınları.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Kardaş, M. N. ve Cemal, S. (2017). Değerler eğitimi ve Türkçe öğretiminde değer eğitimi üzerine yapılan araştırmalara i̇lişkin kaynakça denemesi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 9(16), 383-412.
• Karagöz, B. (2009). Yapılandırmacı yaklaşıma göre i̇lköğretim 6 ve 7. Sınıf Türkçe ders kitaplarındaki değerlerin i̇ncelenmesi (Muğla i̇li örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Muğla Üniversitesi, Muğla.
• Kaşkaya, A. ve Duran, T. (2017). İlkokul Türkçe ders kitaplarının değer aktarımı açısından i̇ncelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 417-441.
• Kaygana, M., Yapıcı, Ş. ve Aytan, T. (2013). Türkçe ders kitaplarında değer eğitimi. International Journal of Social Science, 6(7), 657-669.
• Kemiksiz, Ö. (2018). Yazar ve metin tercihleri bakımından Türkçe ders kitapları. Tarih Okulu Dergisi (TOD) 11(33), 945-967.
• Keskin, Y. (2008). Türkiye’de sosyal bilgiler öğretim programlarında değerler eğitimi: Tarihsel gelişim, 1998 ve 2004 programlarının etkililiğinin araştırılması. Yayımlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Kılıç, A. ve Seven, S. (2003). Konu alanı ders kitabı i̇ncelemesi. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Kılınç A. ve Akyol Ş. (2009). İlköğretim 6. Sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan sevgi temasının değerler eğitimi açısından i̇ncelenmesi. The First International Congress Of Educational Research, 1-3 Mayıs Çanakkale.
• Kırmızı, F. (2014). 4. Sınıf Türkçe ders kitabı metinlerinde yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 12(27), 217-259.
• Külünkoğlu, T. (2010). İlköğretim birinci kademe Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin i̇lettiği değerler açısından i̇ncelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• MEB. (2017). İlköğretim Türkçe dersi öğretim programı ve kılavuzu (1-8. Sınıflar). Ankara: MEB Yayınları.
• Mert, E. L. (2013). İlköğretim 6, 7 ve 8. Sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan öykü metinlerindeki değerlerin eşdizimli sözcükler bağlamında i̇ncelenmesi. İlköğretim Online, 12(3), 808-821.
• Öz, G. (2012). İlköğretim sekizinci sınıf Türkçe ders kitaplarının söz varlığı bakımından i̇ncelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Padem, S. ve Aktan, O. (2014). İlköğretim 5. Sınıf Türkçe ders kitabında yer alan değerlerin i̇ncelenmesi. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(2), 5-24.
• Parlakyıldız, H. (2009). İlkokul i̇kinci devrede Türkçe ders kitaplarındaki moral değerlere kısa bir bakış (1948-1968 yılları arası). Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(1), 245-262.
• Pilav, S., Demir, H. A. Ve Demir, H. (2015). İlköğretim 7. Sınıf Türkçe ders kitaplarındaki okuma metinlerinin değer i̇letimi açısından i̇ncelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 45(206), 16-29.
• Pilav, S. ve Erdoğan, Ş. (2016). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki bilgilendirici metinlerin değer i̇letimi açısından i̇ncelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 45(210), 351-371.
• Sidekli, S. (2014). Metin öğretimi. M. Yılmaz (Ed.). Yeni gelişmeler ışığında Türkçe öğretimi (S. 167-199). Ankara: Pegem Yayınları.
• Somuncu, S. (2010). İlköğretim Türkçe ders kitabındaki edebî metinlerin i̇çerdiği evrensel değerlere ve metin seçimine i̇lişkin bazı tespitler. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (SEFAD), (24), 193-219.
• Sönmez, V. ve Alacapınar, F. G. (2011). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Şen, Ü. (2008). Altıncı sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin i̇lettiği değerler açısından i̇ncelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(5), 763.
• Şentürk, L. ve Aktaş, E. (2015). Türkiye’de ve Romanya’da okutulan ana dili Türkçe ders kitaplarının değer i̇letimi açısından karşılaştırılması. Değerler Eğitimi Dergisi, 13(29), 215-243.
• Tarhan, N. (2011). Güzel i̇nsan modeli. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Tillman, D. (2014). 8-14 Yaş grubu öğrencileri i̇çin yaşayan değerler eğitimi etkinlikleri. (Çev. Ed. V. Aktepe). Konya: Eğitim Yayınevi.
• Tosunoğlu M. ve Arslan F. (2012). İlköğretim 6.-8. Sınıf Türkçe ders kitaplarının çocuklara öğretilecek değerler açısından i̇ncelenmesi. 3. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu: 5- 7 Ekim 2011. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Ulusoy, K. ve Dilmaç, B. (2012). Değerler eğitimi. Ankara: Pegema Yayıncılık.
• Yaman, H., Taflan, S. ve Çolak, S. (2009). İlköğretim i̇kinci kademe Türkçe ders kitaplarında yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(18), 197-120.
• Yılar, R. (2016). İlettiği değerler açısından i̇lkokul Türkçe ders kitaplarındaki metinler üzerinde i̇ncelemeler. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 490-506.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, O., Yakar, Y. M., Arslan, M. A., Safranova, L. ve Satbay, G. (2017). Ortaokul ders kitaplarındaki kurgusal metinlerden hareketle değerler analizi: Türkiye ve Kazakistan örneği. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 6(4), 2694-2710.
• Yurt, G. ve Arslan, M. (2014). 7. Sınıf Türkçe ders kitaplarının şekil-i̇çerik-metin yönünden i̇ncelenmesi: Zambak ve Pasifik Yayınları örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31, 317-327.
• MEB (2017). 5. sınıf Türkçe ders kitabı. Ankara: MEB Yayınları.
• MEB (2017). 6. sınıf Türkçe ders kitabı. Ankara: MEB Yayınları.
• EZDE (2017). 7. sınıf Türkçe ders kitabı. Ankara: EZDE Yayınları.
• MEB (2017). 8. sınıf Türkçe ders kitabı. Ankara: MEB Yayınları.