Okul Öncesi Dönem Çocuklarının Değer Kavramlarını Tanımlamalarının İncelenmesi: Nitel Bir Çalışma

Yıl 2020, Cilt: 18 Sayı: 39, 447 - 487, 25.06.2020

Nihat Topaç , Musa Bardak , Murat Kirişci , Ercan Mertoğlu

https://doi.org/10.34234/ded.720094

Cited By: 4

Öz

Bu
çalışma erken çocukluk dönemi çocuklarının çeşitli değer kavramlarını nasıl
algıladıklarını ve tanımladıklarını araştırmak amacıyla yapılmıştır. Çalışmada
nitel araştırma desenlerinden fenomenolojik yaklaşım kullanılmıştır.
Araştırmanın çalışma grubunu okul öncesi eğitime devam eden 5 yaşındaki 20
çocuk oluşturmuştur. Çocuklar belirlenirken, amaçlı örnekleme yöntemlerinden
tipik durum örneklemesi kullanılmıştır. Örneklemin tamamının aynı
sosyo-ekonomik düzeyde ve daha önce formal değerler eğitimi almamış olmasına dikkat
edilmiştir. Çocuklara araştırmacılar tarafından seçilen 7 değer kavramını
içeren açık uçlu sorulardan  (sorumluluk,
paylaşma, yardımseverlik, arkadaşlık, saygı, dürüstlük ve nezaket) oluşan veri
toplama aracı yarı yapılandırılmış görüşme tekniğiyle uygulanmıştır. Elde
edilen veriler içerik analizi tekniği ile değerlendirilmiştir. Katılımcıların
değer kavramlarıyla ilgili sorulara verdiği cevaplardan elde edilen veriler
kodlanmış ve temalar oluşturularak tablolaştırılmıştır. Bulguların tanımlanıp
yorumlanmasıyla elde edilen sonuçlarda çocukların sorumluluk, paylaşma, yardımseverlik ve saygı değerleri ile ilgili
algılama ve tanımlamalarının birbirine benzer olduğu görülmüştür. Sorumluluk
değerini tanımlarken çocukların genellikle evde kendilerine telkin edilen
görevler üzerinden tanımlamalar yapmaya çalıştığı; paylaşma ve yardımseverlik
değerlerine yönelik tanımlamalarda daha önce yaşamış oldukları paylaşma ve
yardımlaşma deneyimlerinden etkilendikleri; saygı değerine ilişkin
tanımlamalarında ise çevresindeki yetişkinlerin davranış ve öğretilerinden
etkilendikleri görülmektedir. Arkadaşlık değerini ise paylaşma ve
yardımseverlik değerleri üzerinden açıklamaya çalıştıkları saptanmıştır. Dürüstlük
ve nezaket kavramlarının ise çoğunlukla algılanamayan ve tanımlanamayan
kavramlar olduğu tespit edilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Erken çocukluk eğitimi, Okul öncesi eğitim, Değerler eğitimi, Algılama, Tanımlama

Investigation of Preschool Children's Descriptions of Value Concepts: A Qualitative Study

Öz

This study was conducted to investigate how early
childhood children perceive and define various concepts of value.
Phenomenology, which is one of the qualitative research patterns, was used in
the study. The study group of the study consisted of 20 5-year-old children who
continue preschool education. While determining the children, a typical case
sampling, which is one of the purposeful sampling methods, was used. It was
noted that the entire sample was not educated in the same socio-economic level
and planned value education ​​before. A data collection tool that consist of
open-ended questions with 7 value concepts (responsibility, sharing,
benevolence, friendship, respect, honesty and courtesy), selected by researchers,
was applied to the children with a semi-structured interview technique. The
data obtained were evaluated by content analysis method. The data obtained from
the answers given by the participants to the questions about value concepts
were coded and themes were created and arranged in tables. In the results
obtained by defining and interpreting the findings, it was seen that the
perceptions and definitions of children of responsibility, sharing, benevolence
and respect values are similar. In defining the value of responsibility,
children often try to make definitions over the tasks that are assigned to them
at home; in the definitions of sharing and benevolence values, they were
influenced by the experiences of sharing and solidarity they had previously experienced;
In their definitions of respect value, it is seen that they are affected by the
behaviors and teachings of adults around them. As a result of the research, the
answers given by the children to the questions about the value concepts were
grouped. It has been observed that the perceptions and definitions of children
about responsibility, sharing, benevolence and respect values are similar. It
was seen that they tried to explain the value of friendship through sharing and
benevolence values. It has been found that the concepts of honesty and kindness
are the least perceived and undefined ones. 

Anahtar Kelimeler

Early childhood education, Preschool education, Values education, Perception, Definition

Kaynakça

• Althof, W. & Berkowitz, M. W. (2006). Moral education and character education: their relationship and roles in citizenship education. Journal of Moral Education, 35(4), 495‐518.
• Aydın, M. (2003). Gençliğin değer algısı: Konya örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(3), 121-144.
• Bandura, A. (1977). Social learning theory. New Jersey: Prentice-Hall.
• Benazus, H. (2002). Sevginin gizemi (Ç. Erendağ, Çev.). Birinci Basım. İstanbul: Sistem.
• Bilgin, N. (1995). Sosyal psikolojide yöntem ve pratik çalışmalar. İstanbul: Sistem.
• Bukowski, W. M., Newcomb, A. F. & Hartup, W. W. (1996). Friendship and its significance in childhood and adolescence: Introduction and comment. In The Company they Keep, edited by William. M. Bukowski, Andrew. F. Newcomb, and Willard. W. Hartup (p.1–15). Cambridge: Cambridge University Press.
• Çağdaş, A. (2012). Anne-Baba-Çocuk iletişimi, (1. Baskı). Ankara: Eğiten.
• Dere, H. ve Ömeroğlu, E. (2001). Okul öncesi dönemde fen doğa matematik çalışmaları. Ankara: Anı.
• Deveci, H., & Ay, T. S. (2009). İlköğretim öğrencilerinin günlüklerine göre günlük yaşamda değerler. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(6), 167-181.
• Dickert, N. W. (2009). Re-examining respect for human research participants. Kennedy Institute of Ethics Journal, 19(4), 311–338.
• Fidan, N. (2012). Okulda öğrenme ve öğretme. Ankara: Pegem Akademi.
• Frostig, M. & Maslow, P. (1973). Learning problems in the classroom. New York: Grune & Stratton.
• Gay, L. R., Mills, G. E., & Airasian, P. W. (2009). Educational research: Competencies for analysis and applications, Student Value Edition. Upper Saddle River, NJ: Merrill.
• Günindi, Y. (2015). Preschool children’s perceptions of the value of affection as seen in their drawings. International Electronic Journal of Elementary Education, 7(3), 371-382.
• Halstead, J. M. & Taylor, J. M. (2000). Learning and teaching about values: A review of recent research. Cambridge Journal of Education, 30(2), 169-202.
• Kolukısa, E. A., Oruç, Ş., Akbaba, B. & Dündar, H. (2008). İlköğretim sosyal bilgiler 4 öğretmen kılavuz kitabı. Ankara: Gizem.
• Kurnaz, A., Çiftçi, Ü. ve Karapazar, H. (2011). Üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin değer algılarının betimsel bir analizi. Değerler Eğitim Dergisi, 11(26), 185-225.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2013). Okul öncesi eğitim programı. Ankara. Erişim adresi: https://tegm.meb.gov.tr/dosya/okuloncesi/ooproram.pdf
• MEB. (2006). Okul öncesi eğitim programı (36-72 aylık çocuklar için). Ankara: Okul Öncesi Eğitimi Genel Müdürlüğü.
• MEB. (2002). 36-72 aylık çocuklar için okul öncesi eğitim programı. Okul Öncesi Eğitimi Genel Müdürlüğü, Ankara: Milli Eğitim.
• MEB. (1994). Okul öncesi eğitim programı. İstanbul: Milli Eğitim.
• Myers, R., G. (1992). Hayatta kalan on iki (R. A. Bakay, E. Ünlü, Çev.). İstanbul: AÇEV.
• Özensel, E. (2007). Liseli kız ve erkek öğrencilerin değer yargıları ve Türk toplumunun temel toplumsal kurumlarına bakış açıları (R.Kaymakcan, S. Kenan, Ed.), Değerler ve Eğitimi içinde (s.743-769),İstanbul: DEM.
• Patton, M., Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (M. Bütün ve S. B. Demir Ed. ve Çev.). Ankara: Pegem.
• Piaget, J. (1952). The origin of ıntelligence in children. New York: International University Press Inc.
• Rokeach, M. (1979). From individual to institutional values: With special reference to the values of science. M. Rokeach (Eds.), Understanding Human Values, (p. 47-70). New York: Free Press.
• Ryan, S. (2012). The conditions of kindness in politics. (Order No. 1510367, University of South Carolina). ProQuest Dissertations and Thesis, 78.
• Sapsağlam, Ö. (2015). Anasınıfına devam eden çocuklara uygulanan sosyal değerler eğitimi programının sosyal beceri kazanımına etkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Sapsağlam, Ö. (2016). Okul öncesi dönemde karakter ve değerler eğitimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Sapsağlam, Ö. (2017). Okul öncesi dönem çocuklarının değer algılarının çizdikleri resimler ve sözlü anlatımlarına göre incelenmesi: Sorumluluk değeri örneği. Eğitim ve Bilim, 42(189), 287-303.
• Schwartz, S. H. (1994). Are there universal aspects in the structure and content of human values?. Journal of Social Issues, 50(4), 19-45.
• Schwartz, S. H., & Bilsky, W. (1987). Toward a universal psychological structure of human values. Journal of Personality and Social Psychology, 53(3), 550–562.
• Such, E., & Walker, R. (2004). Being responsible and responsible beings: Children’s understanding of responsibility. Children & Society, 18, 231-242.
• Tarkoçin, S., Berktaş, D. & Uyanık Balat, G. (2013). Okul öncesi öğretmenlerinin sınıf içi etkinliklerde çocuklarla olan iletişimlerinde kullandıkları değerlerin incelenmesi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 3(2), 37-49.
• Tatlı, S., & Güngör-Aytar, F. A. (2017). Okul öncesi dönem çocuklarının değerlere ilişkin algıları ve bunları ifade etme biçimlerinin incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 21(2), 331-354.
• Tozduman-Yaralı, K., Özkan, H. K. & Güngör Aytar, A. (2016). Yedi ve on yaş çocuklarının sevgiyi ifade ediş biçimlerinin çizdikleri resimlere yansıması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(5), 2181-2194.
• Trawick-Smith, J. (2014). Erken çocukluk döneminde gelişim (Çok kültürlü bir bakış açısı) (B. Akman, Ed. ve Çev.). Ankara: Nobel.
• Uyanık-Balat, G. & Balaban-Dağal, A. (2006). Okul öncesi dönemde değerler eğitimi etkinlikleri. Ankara: KÖK.
• Williams, R. M. (1979). “Change and Stability in Values and Value Systems: A Sociological Perspective. M. Rokeach (Eds.), Understanding Human Values, (p. 15-46). New York: Free Press.
• Yavuzer, H. (2000). Çocuk eğitimi el kitabı. İstanbul: Remzi.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. Baskı). Ankara: Seçkin.
• Yılmaz, F., Göçen, S., & Yılmaz, F. (2013). Sokakta çalışan ve çalışmayan ilköğretim öğrencilerinin sosyal bilgiler programındaki değerlere ilişkin algıları. E-International Journal of Educational Research, 4(1), 82-99.
• Yukay-Yüksel, M., Canel, N., Mutlu, N., Yılmaz, S. & Çap, E. (2015). Okul öncesi çağdaki çocukların “iyi” ve “kötü” kavram algılarının resim analizi yöntemiyle incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 13(29), 271-303.