Türk Ailelerinde Aile Uyuşmazlıklarının Çözümünde İslami Arabuluculuğun Rolü

Yıl 2024, Cilt: 22 Sayı: 48, 499 - 529

Büsra Gülsah Akbaba

https://doi.org/10.34234/ded.1569537

Öz

Bu makale, İslami aile arabuluculuğunu, ilkelerini Kur'an, sünnet ve İslam âlimlerinin (fukaha) içtihatlarına dayandırarak, uyuşmazlık çözümüne yönelik değer odaklı bir yaklaşım olarak incelemektedir. Arabulucunun etik ve dini temellerinin önemini vurgulayarak, adaleti ve uzlaşmayı teşvik etmedeki rollerini vurgulamaktadır. Geleneksel olarak evlilik anlaşmazlıklarına uygulansa da, çalışma İslami arabuluculuk ilkelerinin çeşitli aile hukuku bağlamlarında daha geniş uygulanabilirliğini savunmaktadır. Makale, hem Türk hem de İslami hukuk sistemlerinde arabuluculuk için yasal çerçeveleri inceleyerek, bunların farklı kapsamlarını ve prosedürlerini belirtmektedir. İslam hukukunun, Allah'ın haklarının veya kamu düzeninin ihlallerini içeren davalar hariç, aile meselelerinde genellikle arabuluculuğu desteklediğini gözlemlemektedir. Bu çalışma, İslami aile arabuluculuğu hakkındaki mevcut literatürün kapsamlı bir incelemesine dayanmaktadır ve konuya ilişkin derinlemesine bir anlayış sağlamak için önceki araştırmaları incelemektedir. İslami aile arabuluculuğu, karşılıklı saygıyı, bağışlamayı ve uzlaşmayı teşvik ederek, bireylerin kişilerarası ilişkilerde bilgelik ve zarafetle gezinme becerilerini geliştirmelerine yardımcı olur. Bu yaklaşım, çatışmaları ele alırken aynı zamanda aile bağlarını sürdürmenin ve topluluğu beslemenin önemini de vurgulamaktadır. Çalışma, Türkiye'de arabuluculuğun kapsamının genişletilmesini savunarak, bunun aile içi çatışmalara barışçıl ve adil çözümler bulmada arabuluculuğun tüm potansiyelini açığa çıkaracağını öne sürerek sonuçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslami aile arabuluculuğu, Türk arabuluculuk sistemi, aile arabuluculuğu, aile

The Role of Islamic Mediation in Resolving Family Disputes in Turkish Families

Öz

This article examines Islamic family mediation as a value-driven approach to conflict resolution, grounding its principles in the Qur'an, the sunnah, and the jurisprudence of Islamic scholars (fuqaha). It highlights the importance of the mediator's ethical and religious grounding, emphasizing their role in promoting justice and reconciliation. While traditionally applied to marital disputes, the study argues for the broader applicability of Islamic mediation principles across diverse family law contexts. The paper examines the legal frameworks for mediation in both Turkish and Islamic legal systems, noting their distinct scopes and procedures. It observes that Islamic law generally supports mediation in family matters, with exceptions in cases involving violations of Allah's rights or public order. This study is based on a comprehensive review of the existing literature on Islamic family mediation, examining previous research to provide an in-depth understanding of the subject. Islamic family mediation fosters mutual respect, forgiveness, and compromise, helping individuals develop skills to navigate interpersonal relationships with wisdom and grace. This approach addresses conflicts while also highlighting the significance of maintaining family ties and fostering community. The study concludes by advocating for the expansion of mediation's application in Türkiye, suggesting that its broader adoption would unlock its full potential in fostering peaceful and equitable resolutions to family conflicts.

Anahtar Kelimeler

Islamic family mediation, Turkish mediation system, family, family mediation

Kaynakça

• Abdul Hak, N., Ahmad, S., & Oseni, U. A. (2013). Alternative dispute resolution in Islam. International Islamic University Malaysia Press.
• Abdul Hak, N. (2008, June 16-18). Qualities of a mediator in family disputes; The Shari'ah perspective. Paper presented at the Asia Pacific Mediation Forum (APMF) Conference, Kuala Lumpur, Malaysia.
• Abdull Manaf, A. W., Abdul Razak, H. B., & Mohd Ali, J. B. (2018). Mediation in Islamic banking dispute in Malaysia. Advanced Science Letters, 24(7).
• Abdulmevcûd, A. A., & Muavvid, A. M. (2003). Dâru Alemi’l-Kütüb [House of the World of Books]. (Beirut).
• Abu Dawud, S. b. al-Ash`ath al-Sijistani (1992). al-Sunan. [S. Basila, Trans.]. Istanbul: Çağrı Yayınları. (Original work published 889).
• Ahmad, S., & Abdul Hak, N. (2010). Family mediation and Sulh: An alternative dispute resolution in Malaysia. International Journal of Social Policy and Society, 7.
• Ahmed, K. N. (1978). The Muslim law of divorce: With a foreword by S. Anwar-ul-Haq. Bhavan.
• Akgündüz, A. (1997). Hakem (The Arbitration). In DIA (15). Istanbul
• Akkaya, T. (2014). Boşanma davasında alınabilecek geçici hukuki korumalar veya hâkimin müdahalesi yoluyla çocuğun korunması kapsamında zorunlu arabuluculuk ve boşanma süreci (aile) danışmanlığı. Ankara Barosu Dergisi.
• Al-Dawri, K. A. (1985). ʻAqd al-tahkim fi al-fiqh al-Islami wa-al-qanun al-wadi. Al-Matbaʻah al-Khulud.
• Al-Isfahānī, al-Rāghib. (1986). Al-Mufradāt fī Gharīb al-Qurʾān..
• Al-Sabuni, M. A. (1980). Rawdi al-Bayan (Vol. 1). Dar 'Umar.
• Al-Shīrāzī, A. A. M. (2003). Al-Muhadhdhab fī fiqh madhhab al-Imām al-Shāfiʻī. (A. A. Mawjūd, Ed.). Dār al-Maʻrifah.
• Al-Qarafi, S. A. (1994). Al-Zahira (Vol. 5). (M. Haji, Ed.). Dar al-Gharb al-Islami.
• Anderson, J. (2014). The impact of family structure on the health of children: Effects of divorce. The Linacre Quarterly, 81(4).
• Atar, F. (1991). İslâm Adliye Teşkilâtı. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayını.
• Atçeken, C. (2021). Türk hukukunda aile arabuluculuğu . Karatay Universitesi.
• Bājī, A. W. S. b. H. b. S. (1999). Al-Muntaqa Sharh Muwatta' Malik [The Selected Explanation of the Muwatta' of Malik]. (Vol. 5, p. 405). Dār al-Kutub al-'Ilmiyyah.
• Börü, L. (2019). Aile arabuluculuğu konusunda güncel gelişmeler. II. Uluslararası Kadın ve Hukuk Sempozyumu.
• Casal, M. M. (2005). Divorce mediation in Europe: An introductory outline. Electronic Journal of Comparative Law, 9(2).
• Charlton, R., & Dewdney, M. (2004). The mediator's handbook (2nd ed.). Lawbook Co.
• Creighton, J. L. (1980). A tutorial: Acting as a conflict conciliator. Environmental Professional, 2(1).
• Cusairi, R. B. M. (2013). The application of Islamic Shari'ah to the Muslim minority living in the UK: A comparative study on family mediation between English law and faith-based med-arb at Shari'ah councils (PhD thesis, Glasgow Caledonian University).
• Coşkun, S. Y. (2019). Advantages and disadvantages of mediation in family disputes. In 9th International Social Sciences Conference in the Balkans.
• Demircioğlu, H. R. (2015). Aile hukuku uyuşmazlıkları bakımından 6325 sayılı hukuk uyuşmazlıklarında arabuluculuk kanunu'nun uygulanabilirliği. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 6(23).
• Duran, S. (2022). Türk aile hukukundan doğan uyuşmazlıklarda arabuluculuk. [Master tezi, Izmir Ekonomi Üniversitesi].
• Emery, R. (1995). Renegotiating family relationships: Divorce, child custody, and mediation. Family Court Review, 43(1).
• Ercan, I. (2007). Aile mahkemesinde uyuşmazlıkların sulh yoluyla çözümlenmesi. in A. G. Yavuz (Ed.), Prof. Dr. A. Kadir Yavuz’a armağan. Istanbul.
• Erdoğan, S. (2017). İslam aile hukukunda şiddetli geçimsizlik (şikak) durumunda hakem tayini ve tayin edilen hakemlerin yetkileri. Düzce Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(2).
• Erickson, R. L. (2001, August 21-23). Presentation: Mediation of an illegal dumping case. [Conference presentation]. Annual Partnership Conference.
• Friess, J. W. (1986). The source of power of mediators in the resolution of conflict (Master's thesis, University of Wisconsin).
• Folger, J. P., & Bush, R. A. B. (2005). The promise of mediation: Responding to conflict through empowerment and recognition. Jossey-Bass.
• Hagshah, F. I. F. (2013). Arbitration in Islamic Shari’a; A comparative study with international law and English law [Doctoral dissertation, Lancaster University].
• Hak, N. A. (2002). Islamic arbitration (Tahkim) and mediation in resolving family disputes: A comparative study under Malaysian and English law (PhD dissertation, Glasgow Caledonian University).
• Hallaq, W. B. (1997). A history of Islamic legal theories: An introduction to Sunni Usul al-Fiqh. Cambridge University Press. Ibn al-ʻArabi, M. (1957). Ahkam al-Qur'an (Vol. 1, p. 427). Dar al-Kutub al-ʻArabiyyah. Ibn Qayyim al-Jawziyya, S. A. M. (1966). Zad al-Ma'ad (Vol. 4). Ansar al-Sunnah.
• Ibn Qudāmah, M. A. (1997). Al-Mughnī.
• Koltaş, H. (2016). Sulhte yargısal yükümlülük ve sorumluluk [Unpublished master's thesis]. Institute of Social Sciences.
• Köse, T., & Beriker, N. (2012). Islamic mediation in Turkey: The role of Ulema. Negotiation and Conflict Management Research, 5(2).
• Lukito, R. (2006). Religious ADR: Mediation in Islamic family law tradition. Al-Jami'ah: Journal of Islamic Studies, 44(2).
• Mâverdî, E. (2003). El-Ahkâmu’s-sultâniyye ve’l-velâyâtu’d-dîniyye [The Ordinances of Government]. Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• Mejelle. (2001). Art. 1826. (C. R. Tyser et al., Trans.). The Other Press. (Original work published 1876).
• Moore, C. W. (2014). The mediation process: Practical strategies for resolving conflict. Jossey-Bass.
• Özbay, I. (2006). Alternative dispute resolution methods. Anadolu University Journal of Law, 10.
• Özbek, M. S. (2013). Alternatif uyuşmazlık çözümü. Yetkin Yayınları.
• Özmumcu, S. (2021). Arabuluculuk modelleri. On İki Levha Yayıncılık.
• Parkinson, L., & Robinson, N. (2011). Family mediation: Appropriate dispute resolution in a new family justice system. Family Law.
• Riskin, L. L. (1996). Understanding mediators' orientations, strategies, and techniques: A grid for the perplexed. Harvard Negotiation Law Review.
• Robins, E., & Deenenberg, T. S. (1976). A guide for labor mediators. University of Hawaii.
• Shah, S. S. (2009). Mediation in marital discord in Islamic law: Legislative foundation and contemporary application. Arab Law Quarterly, 23(3).
• Şahan, S. (2019). Medeni usul hukukunda sulh [Master's thezi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü].
• Şen, Y. (2012). İslâm Hukukunda Arabuluculuk. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11(22).
• Temel, A. (2019). Possible contributions of the mediator-arbitrator practice in Islamic family law to family mediation in Turkey. Darulfunun Theology, 30(2).
• Yaşa, U. (2019). The necessity of family mediation in preserving family integrity [Master's thesis, Institute of Health Sciences].
• Yaylalı, D. (1993). İslam Hukukunda Sulh. Taştan Matbaacılık.
• Yilmaz, İ. (2017). The legalization of the arbitration institution as a preventive measure the divorce in Islamic family law. Turkish Studies, 12(10).
• Zahraa, M., & Abdul Hak, N. A. (2006). Taḥkīm (Arbitration) in Islamic law within the context of family disputes. Arab Law Quarterly, 20(1).
• Websites and Government documents
• Al-Kaylani, A. (2004, April 21-22). Dawr mu'assasāt al-mujtamaʻ li-al-tasaddi li-zahirat al-talaq [Role of community institutions in addressing the phenomenon of divorce] [Paper presentation]. International Conference on Zahirat al-Talaq, al-Asbab al-Athar al-ʻIlaj, al-Shariqah, United Arab Emirates.
• Sahih Al-Buhari, vol 3, book 49, https://sunnah.com/bukhari/53/4 accessed on 29 October 2023.
• The Code of Civil Procedure (CCP) (1926) No. 6100.
• Turkish Statistical Institute (Turkstat), Family Structure Survey (2014) <www.tuik.gov.tr> accessed on 30 June 2024.
• Turkish Mediation Law in Legal Disputes, article 4.