YİRMİNCİ YÜZYILIN BAŞLARINDA VİNÇ VE MAÇUNALAR

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 22 - 39, 08.09.2021

Derya Geçili

Öz

Vinçler, kapalı veya açık alanda, insan gücünün yeterli gelmediği durumlarda ağır ve taşınması zor olan malzemeleri bulundukları noktadan diğer bir noktaya, sürekli veya aralıklı çalışarak dikey ve yatay hareketlerle taşıma işlemini sağlayan makinelerdir. Taşıma işleminin temel amacı; malzemenin kısa sürede ve güvenli bir şekilde yapılmasını sağlamaktır. İlk tasarımını Romalı mimar Vitruvius’un yaptığı vinçler, direkler, halatlar ve makaralardan basit bir şekilde oluşturulmuştur. Sanayi teknolojisinin gelişmeye başlaması ile zamanla çok büyük ağırlıkları kaldırabilen vinç sistemleri yapılmıştır. Avrupalı Devletlerin, vinçlerin kara ve deniz araçlarında, inşaat sırasında ve fabrikalarda yüklerin taşınmasında önemini fark etmeleri üzerine değişik modelleri üretilmiştir. Osmanlı Devleti’nde de ticari, askeri, inşaat ve diğer nedenlerden dolayı vinç ihtiyacının ortaya çıkması üzerine bu konu üzerinde incelemeler yapılarak satın alınmaya başlamışlardır. Aşağıda vinçlerin çeşitleri, genel özellikleri ve satın alınma süreçleri anlatılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Vinç, Maçuna, Yük, Taşıma

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Sadaret Mektubi Mühimme Kalemi (A.MKT.MHM), 424/15-1-1. Babıali Evrak Odası (BEO), 226/16886-1, 226/16886-2, 8 Şevval 1310 ( 25 Nisan 1893). BEO, 4176/313133. BEO, 3113/233440-1-1, 19 Cemâziyelevvel 1320 (24 Ağustos 1902). BEO, 3356/251692-1-1, 3356/251692-2-1, 15 Cemâziyelevvel 1326 (15 Haziran 1908). BEO, 3050/228722-1-1, 3050/228722-2-1, 3050/228722-3-1.
• Ceride-i Bahriye (C.BH), No. 64/3005, Tarih. 18 Rebiülahir 1222 (25 Haziran 1807). HAT, 577/28277-1-1. Hariciye Nezareti Mektubi Kalemi (HR.MKT), 767/20. Hariciye Nezareti Müteferrik (HR.M), 379/24-2-2. Hariciye Nezareti Sefaret (HR.SFR3), 26/11-1, 10 Ocak 1856. Hariciye Nezareti (HR.TH), 344/20-1-1. İrade Rüsumat (İ.RSM), 28/32-1-1, 28/32-2-1. 24/22-2-1, 24/22-3-1, 24/22-4-1, 32/10-1-1, 32/20-2-1, 32/20-3-1.
• Maliye Vekaleti (MV), 115/91-1-2. Proje ve Krokiler (PLK.p), 3195-1, 3195-2, 3195-3. Sadaret Mektubi Mühimme Kalemi (A.MKT.MHM), 424/15-1-1. Şurayı Devlet (ŞD), 599/44-1-1, 514/20-1-1, 601/13-1-1, 600/84-2-1, 600/84-3-1. Yıldız Perakende Evrakı Askeri Maruzat (Y.PRK.ASK), 88/87-1-1. Deniz Müzesi Arşivi (DMA) Bahriye Vekaleti (BV), 167/2950-75, 167/2950-76, 167/2950-77, 167/2950-79, 167/2950-80, 167/2950-1, 167/2950-2, 167/2950-3, 167/2950-4, 167/2950-6, 167/2950-7.
• Telif Eserler, Ali Muzaffer, “Maçunalar”, Mektep, Sekizinci Fasıl, Cilt. 2, Sayı. 69. Erol, Aykut. (1987). Gemi Kullanma, Kuramsal Temel Bilgiler, İstanbul. “Liman İnşası Cismiyesinde Kullanılan Maçunalar”, Liman Mecmuası, Yıl.1, Sayı. 6, Teşrinievvel 1927. Vitruvius. (2017). Mimarlık Üzerine, Latinceden Çeviren: Çiğdem Dürüşken, 1. Basım.
• “Sed İnşasında Maçunalar”, Servet-i Fünûn, No. 1150, Sayı. 2, İstanbul, 1927. “Sac Vinçler”, Liman Mecmuası, No. 2657, Sayı. 3, İstanbul, 1927. “Maçunalar”, Servet-i Fünun, No: 816, Cilt. 32, 13 Aralık 1906. Süleyman Nutki. (2011). Kamus-i Bahri. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.