LİMAN PERFORMANS DEĞERLENDİRMESİ VE KRİTERLERİ

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 2, 136 - 159, 29.12.2021

Yeliz Çelik Ahmet Selçuk Başarıcı

https://doi.org/10.54410/denlojad.1011704

Öz

Dünya ticaretinin hızlı yükselişi ile beraber ülkeler limanlarını çağın gerekliliklerine göre uyarlamaya çalışmış, teknolojilerinin güncellenmesini sağlayarak liman altyapılarına önem vermeye başlamıştır. Limanlarının performansını etkileyen iç ve dış faktörlerin tespitini yaparak olumsuzlukları giderip, gelişimi artırma yönünde yapılan çalışmalara hız vermiştir. Bu sebeple de liman performans değerlendirmesi, literatürde son yıllarda önemsenen bir konu haline gelmiştir. Günümüzde operasyonel boyuttan çıkarak birden fazla kavramın bir araya gelmesi sonucu çok boyutlu bir hale bürünmüştür. Rekabet edilebilirliği artıran bu kavram her alanda çeşitli disiplinler tarafından sürekli araştırılmıştır. Bu araştırmalar sonucunda bu konu ile alakalı çeşitli tanımlamalar ve açıklamalar yapılmıştır. Bu disiplin çeşitliliği sonucunda konu farklı yorumladığı için kavram karışıklıkları oluşmuş ve tanımlar birbiri içerisine girmiştir.
Bu çalışmanın amacı liman performans değerlendirmesi kavramını ve ölçütlerini incelemek, etkinlik ve verimlilik kavramlarının tanımsal farkları ortaya çıkarmaktır. Etkinlik ve verimlilik ölçüm yöntemlerini araştırmak, literatürde yer alan ve bu kavramları kapsayan liman performans değerlendirme çalışmalarının irdelenmesini sağlamaktır. Yapılan akademik çalışmalar, makaleler ve yayınlar araştırılıp incelenmiş ve kapsamları analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

performans, verimlilik, etkinlik, liman, konteyner

Kaynakça

• Acarer, Ü., 1997. Türkiye’nin Dış Ticaret Yüklerinin Taşınmasında Kombine Ulaşım Sisteminin Uygulanabilirliği ve Bu Amaçla Kullanılacak Bir Konteyner Gemisinin Maliyet Analizi, Doktora, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akten, N., Koldemir, B., 2004. Türk Limancılık Sektöründe Verimlilik Sorunu, Türk Denizcilik Gücü Sempozyumu, Deniz Harp Okulu Komutanlığı, İstanbul.
• Alkan, G., 1995. İstanbul limanlarına Alternatif Liman Yeri Saptanması, Doktora, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Arpacıoğlu, D., 1995. Haydarpaşa Limanında Liman Gerisi Destekli Konteyner Terminal İşletimi, Yüksek Lisans, İ.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ateş, A., 2010. Türkiye Konteyner Limanlarında Verimlilik Analizi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Bakırcı, F., 2006. Üretimde Etkinlik ve Verimlilik Ölçümü Veri Zarflama Analizi Teori ve Uygulama. İstanbul: Atlas Yayınları, 83.
• Balık, İ., 2014 , Limanlar ve Liman Yeri Seçimi, Kent Kültürü ve Yönetimi Hakemli Elektronik Dergi, 37-46,Cilt:7 Sayı:2.
• Bartan D.,Yılmazer D.,Çevik E.,Yüksel Y., İzmir Alsancak Limanı Yük Performansının Değerlendirilmesi, 6. Ulusal Kıyı Mühendisliği Sempozyumu, 399-406.
• Bayraktutan, Y., Özbilgin, M., 2013. Limanların Uluslararası Ticarete Etkisi ve Kocaeli Limanlarının Ülke Ekonomisindeki Yeri. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26: 11-41.
• Berger, A. N. and Humphrey, D. B., 1997. Efficiency of Financial Institutions: International Survey and Directions for Future Research, 175-212.
• Bichou, K. 2006. Review of Port Performance Approaches and a Supply Chain Framework to Port Performance Benchmarking. Research in Transportation Economics, 17, 567-598.
• Bucak, U., Esmer S., Başaran M., 2020. Dimensions of the Port Performance: A Review of Literature. Journal of ETA Maritime Science, Aralık 2020, 214-240.
• Chen, Y., Yang, D., Lian, P., Wan, Z., & Yang, Y., 2020. Will Structureenvironment-Fit Result in Better Port Performance? An Empirical Test on the Validity of Matching Framework Theory. Transport Policy, 86, 23-33.
• Çağlar V., Oral E.Z., " Liman Verimlilik ve Etkinlik Ölçme Yöntemlerinin Analizi", TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası 7. Kıyı Mühendisliği Sempozyumu, Trabzon, 21-23 Kasım 2011, Ulusal Hakemli Organizasyon, 9.
• Çağlar V., 2012. Türk Özel Limanlarının Etkinlik ve Verimlilik Analizi. Doktora Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dowd, T.J. ve Leschine, T.M., 1989. Container Terminal Productivity: A Perspective. WashuG-89-005 C3, Washington Sea Grant, Port Mangement Series.
• Esmer S., Tuna O., 2007. Liman İşletmeciliğinde Bir Karar Destek Sistemi Olarak Simülasyon Yönteminin Analizi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Cilt 9, Sayı: 4.
• Esmer, S., 2008. Performance Measurements of Container Terminal Operations. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(1), 238-255.
• Esmer, S., Oral, Z., 2008. Türkiye’nin Kıyı ve Deniz Alanları, Kıyı Alanları Yönetimi Türkiye Milli Komitesi Bildiriler Kitabı,552, Cilt:1.
• Esmer, S., Karataş Çetin, Ç., 2013. Liman İşletme Yönetimi, 379-415. Denizcilik İşletmeleri Yönetimi (Editörler: Cerit, A. G., Deveci, A., Esmer, S.), Beta Yayınları, Yayın No: 2956.
• Estrada, M. A. R., Jenatabadi, H. S., & Chin, A. T., 2017. Measuring Ports Efficiency Under the Application of PEP-Model. Procedia Computer Science, 104, 205-212.
• Fabricant, S., 1968. Productivity, Social Sciences. Sills D.L., The Mc Millan, ABD, (12): 523 – 529 aktaran Ahmet Çakmak s.13, aktaran Kök, R., Deliktaş, E., 2003: 56.
• Ferrari, C., Puliafito, P. P., & Tei, A., 2013. Performance and Quality Indexes in the Evaluation of the Terminal Activity: A Dynamic pproach. Research in Transportation Business & Management, 8, 77-86.
• Grosskopf, S., 1993, “Efficiency and Productivity” in Fried, H.O., C.A.K Lovell & SS. Schmidt (eds), The Measurement of Productive Efficiency: Techniques and Applications, Oxford University Press, New York,175-189.
• Gürak, H., 2003. Küreselleşme Nereye Götürüyor? Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Verimlilik ve Gelir Dağılımı. Milli Prodüktivite Merkezi Verimlilik Dergisi. 2003(2), 4-37.
• Ha, M. H., Yang, Z., Notteboom, T., Ng, A. K., & Heo, M. W., 2017. Revisiting Port Performance Measurement: A Hybrid Multi-Stakeholder Framework for The Modelling of Port Performance Indicators. Transportation Research Part E: Logistic, 1-16.
• Han, C. H., 2018. Assessing the impacts of port supply chain integration on port performance. The Asian Journal of Shipping and Logistics, 34(2), 129-135.
• Hervás-Peralta, M., Poveda-Reyes, S., Molero, G. D., Santarremigia, F. E., & Pastor-Ferrando, J. P., 2019. Improving The Performance of Dry and Maritime Ports by Increasing Knowledge About The Most Relevant Functionalities Of The Terminal Operating System (TOS). Sustainability, 11(6), 1648.
• Kang, D. J., & Woo, S. H., 2017. Liner Shipping Networks, Port Characteristics And The Impact On Port Performance. Maritime Economics & Logistics, 19(2), 274-295.
• Kaya, H., (1992). İşletmelerde Verimlilik Ölçümü ve Değerlendirmesi, Yüksek Lisans, İ.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kim, C.H. ve Chung, H.W. (2005). A Study on Port Performance Related to Port Backup Area in the ESCAP Region. Seoul: Korea Maritime Institute.
• Kobu, B., (2003). Üretim Yönetimi. İstanbul: Avcıoğlu Basım Yayın.
• Kohler, H., (1986).Intermediate Microeconomics. Londra: Scot, Foresman and Company.
• Langenus, M., & Dooms, M., 2015. Port Industry Performance Management: A Meso-Level Gap In Literature And Practice?. International Journal of Logistics Research and Applications,18(3), 251-275.
• Madeira, A. G. J., Cardoso, M. M. J., Belderrain, M. C. N., Correia, A. R., & Schwanz, S. H., 2012. Multicriteria And Multivariate Analysis For Port Performance Evaluation. International Journal of Production Economics, 140(1), 450-456.
• MIP. https://www.mersinport.com.tr/online-hizmetler/detay/Galeri/ 150/417/0.
• Mistepe, M. Ufuk, “Orman Ürünleri Sanayinde ORÜS A.Ş.’nin Performans Göstergeleri”, Verimlilik Dergisi, MPM Yayınları, Yıl:10 Sayı:109, Ankara, Ocak 1998.
• Mlimbila, J., & Mbamba, U. O., 2018. The Role Of Information Systems Usage in Enhancing Port Logistics Performance: Evidence From The Dar Es Salaam port, Tanzania. Journal of Shipping and Trade, 3(10), 1-20.
• Mukherjee, S.K. ve Singh, D., 1975. Towards High Productivity, Report of a Seminar on Higher Productivity in Public Sector Production Enterprises. New Delhi: Bureau of Public Enterprises, 91-103.
• Musso, E., & Sciomachen, A., 2020. Impact of Megaships on The Performance of Port Container Terminals. Maritime Economics & Logistics, 22, 432-445.
• Park, R. K., & De, P., 2015. An Alternative Approach to Efficiency Measurement of Seaports. In Port Management. Palgrave Macmillan, London, 273-292.
• Prokopenko, J., 1987. Verimlilik Yönetimi Uygulamalı Elkitabı, (Çeviren: Olcay Baykal, Nevda Atalay, Erdemir Fidan), 7. Basım, Ankara, MPM Yayınları: 476, 201.
• Pugh D., 1991. Organizational Behaviour, Prentice Hall Interneational (UK) Ltd.
• Shetty, D. K., & Dwarakish, G. S., 2020. Measuring Port Performance and Productivity. ISH Journal of Hydraulic Engineering, 26(2), 221-227.
• Sink, D.S., 1985, Productivity Management: Planning, Evaluation, Control, and Improvement. New York: John Wiley&Sons Inc.Korea Maritime Institute, 2005, “A Study on Port Performance Related to Port Backup Area in the ESCAP Region”.
• Somensi, K., Ensslin, S., Dutra, A., Ensslin, L., Ripoll-Feliu, V. M., & Dezem, V., 2017. Knowledge construction about port performance evaluation: An international literature analysis. Intangible Capital, 13(4), 720-744.
• Stopford, M., 2002, "E-Commerce-Implications, Opportunities and Threats for The Shipping Business", International Journal of Transport Management 1(1): 55-67.
• Suárez-Alemán, A., Sarriera, J. M., Serebrisky, T., & Trujillo, L., 2016. When It Comes to Container Port Efficiency, Are All Developing Regions Equal?. Transportation Research Part A: Policy and Practice, 86, 56-77.
• Şengel, S., 2012. Lojistik İşletmelerinde Performans Değerlemede Lojistik Raşyolarının Önemi ve Bir Araştırma, Ankara, Detay Yayıncılık.
• Taylor,B.W., 2001. Introduction to Management Science, Prentice Hall, Portland.
• T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, 2018. Ulaşan Erişen Türkiye, 451.
• Uluslararası Taşımacılık ve Lojistik Hizmet Üretenleri Derneği, 2019. Lojistik Sektörü Raporu, 81-84.
• Usta, P., 1991. Verimlilik, Verimlilik Arttırıcı Tekniklerin Daha Yaygın ve Etken Kullanılması İçin Alınması Gerekli Tedbirler. I. Verimlilik Kongresi Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları. 454: 678-686. Ankara. 27- 29 Kasım 1991.
• Wang, Z., Yao, D. Q., Yue, X., & Liu, J. J., 2018. Impact of It Capability On The Performance Of Port Operation. Production and Operations Management, 27(11), 1996-2009.
• Wanke, P. F., 2013. Physical Infrastructure and Shipment Consolidation Efficiency Drivers in Brazilian Port A Two-Stage Network- DEA Approach. Transport Policy, 29, 145- 153.
• Woo, S. H., Pettit, S., & Beresford, A. K., 2011. Port Evolution and Performance in Changing Logistics Environments. Maritime Economics & Logistics, 13(3), 250-277.
• Yoon, K.P., Hwang, C.L., 1995. Multiple Attribute Decision Making: An Introduction (Vol. 104), Sage Publications.
• Yücel, C., 1997. Limanda Verimliliği Arttırmaya Yönelik Uygulamalarla Limanların Yönetimi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Zorlu, Ö., 2008, Türkiye Limanlarının İşletme Verimliliğinin İrdelenmesi ve Transit Liman İhtiyacı, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.