İSTANBUL BOĞAZI TEHLİKELİ YÜK TRAFİĞİNİN İSTATİSTİKSEL VERİLERLE ORTAYA KONMASI

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 2, 287 - 306, 28.12.2022

Adem Ergün

https://doi.org/10.54410/denlojad.1213724

Cited By: 1

Öz

Osmanlı İmparatorluğu döneminden bu güne kadar çeşitli süreçlerden geçen İstanbul Boğazı geçiş düzenlemeleri, günümüzde Montrö Boğazlar Sözleşmesi hükümleri çerçevesinde yürütülmektedir. Montrö Sözleşmesi imzalandığı günden bu yana İstanbul Boğazı gemi trafik yoğunluğu artmakta ve bu yoğunluk, artan gemi kazası risklerini de beraberinde getirmektedir. Bu risklerin ortadan kaldırılması ya da asgari düzeye indirilmesi amacıyla Türkiye Devleti tarafından çeşitli düzenlemeler yapılmış ve Boğazda seyir, can, mal ve çevre güvenliği artırılmıştır. Bu çalışma, İstanbul Boğazından geçiş yapan tehlikeli yük taşıyan gemi sayısının toplam geçiş yapan gemi sayısına oranının son on yılda neredeyse düzenli olarak artmakta olduğunu ve bu oranın gelecekte de artabileceğini ortaya koymak amacıyla yazılmıştır. Doğrusal Regresyon yöntemi ile gelecek on yılda da bu oranda artış olacağı tahminleri ortaya konmuştur. Boğazdan geçiş yapan gemilerin boyutları da artmakta ve geçiş yapan 200 metre ve üzeri gemi sayısı da son yıllarda neredeyse düzenli bir artış göstermektedir. Gemi boyutlarındaki artış, ortaya konan tahminler ve mevcut kaza sonuçları dikkate alınarak gerekli tedbirlerin ve yapılacak projelerin artırılması gerektiği kanaatimizdir.

Anahtar Kelimeler

Tanker Gemileri, İstanbul Boğazı, Doğrusal Regresyon, Gemi Kazaları, Gemi Geçiş Oranları

Kaynakça

• Acar, K. D. (2007). İkinci Dünya Savaşına Kadar Türk Boğazlarının Statüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Akten, N. (2004). Türk Boğazları ve Gemilerin Geçiş Rejimi. MHB, 24(1-2), 50.
• Akten, N. (2005). Türk Boğazlarında Seyir Rejimi. Mersin Deniz Ticareti Dergisi, 154, 4-7.
• Aslanı, M. S. (2016). Effects of Eddy Currents on the Transport and Fate of Oil Spills in the Strait of İstanbul and the Golden Horn, Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi University, Institute for Graduate Studies in Science and Engineering, İstanbul.
• Aşan, C. (2020). İstanbul Boğazı’nda Yakıt Kirliliği, Yayılım Süreci ve Müdahale Esasları Üzerine Örnek Senaryo Çalışması, Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Aşan, C. (2022). Marine pollution simulation and comparative intervention procedures based on case scenario. International Journal of Environment and Geoinformatics, 9(4): 161-171.
• Aybay, R. (2019). Montrö Boğazlar Sözleşmesi ve Bazı Güncel Sorunlar. D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Durmuş TEZCAN’a Armağan, 21( Özel S.), 2735.
• Balık İ., Aydın S. Z., Bitiktaş F. (2022). Türk Boğazları Trafik Yoğunluğu, Bekleme Süreleri ve Deniz Kazaları. Kent Akademisi Dergisi, 15(1), 262-276.
• Başar, E., Köse, E., Güneroglu, A. (2006). Finding risky areas for oil spillage after tanker accidents at Istanbul strait. International Journal of Environment and Pollution, 27(4), 388-400.
• Belik, M. R. (1962). Türk Boğazları’nın Hukukî Statüsü. İstanbul: Sermet Matbaa.
• Bostan, İ. (2000). Osmanlı İmparatorluğu Döneminde İstanbul Boğazından Geçişin Tabi Olduğu Kurallar. “Marmara Denizi 2000” Sempozyumu, İstanbul, Türkiye.
• Candanoglu, Z. O. (2013). Scheduling Transit Vessels in the İstanbul Strait, Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Collins, C. (2005). Bir Başka Benzeri olmayan İstanbul Boğazı Yeni Bir Tehlikeyle Karşı Karsıya. Chicago: Tribune.
• Demir, İ. (2018). Montrö Boğazlar Sözleşmesinin Feshi. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 136, 330.
• Doğan, H. (2021). Türk Boğazları ve Kanal İstanbul Projesi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Ankara.
• Doğru, S. (2014). Türk Boğazlarının Hukuki Statüsü, Sevr ve Lozan’dan Montrö’ye Geçiş. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 15(2), 157-158.
• Ekşi, N. (2017). Montreux Antlaşması Uyarınca Boğazlardan Geçen Yabancı Gemilerin Haczi ve Bu Gemilere El Konulması. Milletlerarası Hukuk Bülteni, 37 (1), 126-137.
• Gedikli Berber, Ş. (2008). Tarihî Açıdan Türk Boğazları Meselesi (1833-1936), Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Gel, T. (2010). Ship Transition Planning Through Straits According to Montro Contract Using Optimization Methods, Yüksek Lisans Tezi, Fatih University, Graduate Institute of Sciences and Engineering, İstanbul.
• Gündüz, A. (1998). Milletlerarası Hukuk: Temel Belgeler-Örnek Kararlar. İstanbul: Beta Yayınları.
• Güner, A. U. (2022). Egemenlik, Jeopolitik, Uluslararası Güvenlik Üçgeninde 1936 Montrö Boğazlar Sözleşmesi ve Türk Boğazlarının Statüsü, Doktora Tezi, Beykent Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Güneş, Ş. (2007). Türk Boğazları, ODTÜ Gelişme Dergisi, (34), 217.
• Gürsoy, C. (2021). İstanbul Boğazı’ndaki Gemi Kazaları ve Arızalarının Analizi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• İnalcık, H. (1979). The Question of the Closing of the Black Sea under the Ottomans. Athens: Arkheion Pontou.
• İnan, Y. (1986). Türk Boğazlarının Siyasal ve Hukuksal Rejimi. Ankara: Gazi Üniversitesi İİBF Yayınları.
• Karabay, U. (2014). İstanbul Boğazında Q-Max LNG Tanker Kazalarının Risk Analizi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü, İstanbul.
• Karaca, İ. (2021). İstanbul Boğazı Deniz Trafiği İçin Kuyruk Teorisi Uygulaması ve Süreç Optimizasyonu, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Karakoca, F. (2020). Doğrusal regresyon modellerinde aykırı gözlemlerin Tespiti için sağlam tahmin edicilere dayalı etkili Uzaklığın performansının incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Karan, H. (2017). “Türk Boğazlarının Hukuki Statüsü”, Prof. Dr. Hikmet Sami Türk’e Armağan. A. Yongalık, M. Gürel ve İ. Bektaş, Türk Boğazlarının Hukuki Statüsü (s.430). Ankara: Turhan Kitabevi.
• Kaya, S. (2022). Türk Boğazları’nda Uygulanan Geçiş Rejimi ve Güncel Sorunlar: Montrö Türk Boğazları Sözleşmesi’nin Feshi Halinde Ortaya Çıkabilecek Sorunlara ve Kanal İstanbul Projesi’ne İlişkin Tartışmalar, Maltepe Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• KEGM. (2022). Montrö Boğazlar Sözleşmesi. https://www.kiyiemniyeti.gov.tr/userfiles/file/mevzuat/Montreux%20Bo%C4%9Fazlar%20S%C3%B6zle%C5%9Fmesi.pdf Erişim tarihi : 29.11.2022.
• Kesici, Ö. (2015). İstanbul Boğazı’na Alternatif Bir Su Yolu Olarak Kanal İstanbul’un Montreux Sözleşmesi Bağlamında Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yalova.
• Kılıç, İ. (2015). Risk Analysis for Marine Accidents on the İstanbul Strait by Utilizing Fuzzy-Analytic Hierarchy Process, İstanbul Technical University, Graduate School of Science Engineering and Technology, İstanbul.
• Kodak, G., Acarer, T. (2021). İstanbul Boğazı’nda deniz trafik düzenlemelerinin kaza oranına etkisinin değerlendirmesi. Aquatic Research, 4(2), 181-207.
• Korçak, M. (2015). İstanbul Boğazı’nda Kimyasalların Deniz Yolu ile Taşınması Sırasında Meydana Gelen Kazaların Yönetimi, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kurumahmut, A. (1999). Uluslararası Boğazlarda Transit Geçiş Rejimi ve Türk Boğazları, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özkanlısoy, Ö., Akkartal, E. (2022). The Effect of Suez Canal Blockage on Supply Chains, Dokuz Eylül University Maritime Faculty Journal 14(1), 51-79.
• Özlem, Ş. (2018). Risk Analysis and Modeling of the Maritime Traffic İn the Strait of İstanbul, Doktora Tezi, Boğaziçi University, Graduate Program in Industrial Engineering, İstanbul.
• Özdemir, Ü. (2015). Tarihte Türk Denizcilik Faaliyetleri ve Günümüz Limanlarının Gelişim Sürecine Olan Etkisinin İncelenmesi. ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 5, 421-441
• Placek, M. (2022). Panama Kanalı: Geçiş Sayısı 2014-2022. https://www.statista.com/statistics/710163/transits-panama-canal/ Erişim Tarihi: 24 Aralık 2022.
• Resmi Gazete (1994). Boğazlar ve Marmara Bölgesi Deniz Trafik Düzeni Hakkında Tüzük. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/21815.pdf Erişim Tarihi: 22 Aralık 2022.
• Resmi Gazete (1998). Türk Boğazları Deniz Trafik Düzeni Tüzüğü. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/2.5.9811860.pdf Erişim Tarihi: 22 Aralık 2022.
• Resmi Gazete (2019). Türk Boğazları Deniz Trafik Düzeni Yönetmeliği. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/21.5.1426.pdf Erişim Tarihi: 22 Aralık 2022.
• Sivri, N., Yıldız S., Sönmez V. Z., Uğurlu, Ö. (2022). Olası Bir Gemi Kazası Ardından Oluşacak Petrol Kirliliğinin Sektör Kadıköy Kıyısal Alanındaki Toksik Etkisinin Belirlenmesi. Anadolu Çevre ve Hayvancılık Bilimleri Dergisi 7(1), 53-61.
• Tanker, S. (2020). İstanbul Boğazındaki Kazalar ve Kanal İstanbul. https://www.denizcilikdergisi.com/yazarlar/kapt-sedat-tenker/istanbul-bogazindaki-kazalar-ve-kanal-istanbul/ Erişim Tarihi: 22 Aralık 2022.
• Tanker, S. (2022). Türk Boğazlarında Tankerlere Sigorta Teyit Mecburiyeti. https://www.denizcilikdergisi.com/yazarlar/kapt-sedat-tenker/turk-bogazlarinda-tankerlere-sigorta-teyit-mecburiyeti/ Erişim Tarihi: 22 Aralık 2022.
• Taş, F. (2001). Marmara Denizi ve Boğazlarda Meydana Gelen Tanker Kazaları Sonucu Oluşan Kirliliğin Temizlik Çalışmaları, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü, İstanbul.
• Taşan, M. (2019). Türk Boğazlarından Gemi Geçişleri ve Geçiş Sürelerinin Analizi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• TCDB. (2022). Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, Türk Boğazları https://www.mfa.gov.tr/turk-bogazlari.tr.mfa Erişim Tarihi: 30.11.2022.
• Tokuşlu, A. (2019). İstanbul Boğazı’nda Gemi Kaynaklı Hava Emisyonlarının Analizi ve Etkilerinin Ortaya Konulması, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü, İstanbul.
• Toluner, S. (1994). “Boğazlardan Geçiş ve Türkiye’nin Yetkileri” , Boğazlardan Geçiş Güvenliği ve Montreux Sözleşmesi. İstanbul.
• Tozar, B. (2008). Türk Boğazları’nda Tehlikeli Yük Taşıyan Gemi Trafiği ve Denizel Çevrenin Korunma Önlemlerinin İncelenmesi, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü, İstanbul.
• Tütüncü, A. N. (2014). Montrö (Montreux) Sözleşmesi’nin Güncel Sorunlar Işığında Değerlendirilmesi. Taraflarının Bakışıyla Lozan Uluslararası Sempozyumu: 9-10 Mayıs 2014. İstanbul, Türkiye.
• Tütüncü, A. N. (2017). Montrö Sözleşmesi ve Kanal İstanbul. MHB 37(1), 113-123.
• UAB (2021). Türkiye Cumhuriyeti Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Gemi Geçiş İstatistikleri https://denizcilikistatistikleri.uab.gov.tr/turk-bogazlari-gemi-gecis-istatistikleri Erişim Tarihi: 30.11.2022.
• Uğurlu, Ö. (2011). Petrol Tankerlerinde Meydana Gelen Deniz Kazalarının Risk Analizi, Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• URL-1. (2022). https://bulutistan.com/blog/regresyon/ Erişim Tarihi: 25 Aralık 2022.
• Usluer, H. B. (2016) Türk Boğazlarında Gemi Trafik Hizmetleri-TBGTH Kullanımının Etkin Faydalarının İncelenmesi, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Ünlü, M. (2004). Uluslararası Taşımacılığın Türk Boğazlarının Güvenliğine Etkileri, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü, İstanbul.
• Vank, M. D. (1998). Boğazların Hukuki Rejimi ve Türk Boğazları. Ankara: US-A Yayınları.
• Yalçın Erik, N. (2015). Petrol tankeri Kazaları ve Neden Olduğu Çevre Kirliliği. Mavi Gezegen, (20), 7.
• Yıldırım, V. (2012). Doğrusal Regresyon Modeli İçin M-Tahmincilerin İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Yılmaz, M. (1996). Türk Boğazlarının Önemi ve Geçiş Statüleri, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İstanbul.