TÜRKİYE’NİN DENİZCİLİK FİLOSUNDA YABANCI BAYRAK TAŞIMA ORANININ DÜNYA ÖLÇEĞİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 2, 80 - 98, 26.12.2023

İsmet Balık

https://doi.org/10.54410/denlojad.1322607

Öz

Bu çalışma ile Türkiye'nin deniz ticaret filosunda yabancı bayrak taşıyan gemi oranının belirlenmesi ve diğer ülkelerdeki oranlar ile karşılaştırılması amaçlanmıştır. Araştırmanın, Türkiye’nin deniz ticaret filosuna ilişkin 2003-2010 yılları arası verileri Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, 2011-2021 yılları arası verileri Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı istatistiklerinden alınmıştır. Ülkelerin 2022 yılı deniz ticaret filosu verileri ise Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı veri tabanından elde edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, Türkiye'nin deniz ticaret filosunda (1000 GT ve üzeri) yabancı bayrak taşıma oranı 2003'ten 2021'e kadar düzenli şekilde artmıştır. Taşıma kapasitesi bakımından yabancı bayrak taşıyan gemilerin oranı 2003 yılında %17,7 iken, 2010 yılında %57,9’a, 2015 yılında %69,8’e ve 2021 yılında %84,2’ye ulaşmıştır. Bu sonuçlardan, filoda yer alan gemilerin kolay bayrak ülkelerinin bayrağını taşımaya olan yönelimlerinin önlenmesi için 1999 yılında çıkarılan Türk Uluslararası Gemi Sicili (TUGS) Kanunu ile uygulamaya giren ikinci sicilin beklenen faydayı göstermediği anlaşılmaktadır. Türkiye’nin deniz ticaret filosunda 2022 yılında yabancı bayrakta çalışan gemilerin (taşıma kapasitesi) oranı (%81,04), dünya ortalaması (%70,1) ve dünyadaki en büyük denizcilik filosuna sahip ilk 35 ülkenin ortalamasından (%71,3) daha yüksektir. Dünyanın en büyük ticari gemi taşıma kapasitesine sahip beş ülkesinden Yunanistan (%85,1) ve Japonya (%84,8) ile benzerlik gösterirken, Çin (%59,19), Singapur (50,16) ve Hong Kong (%35,9)’dan daha yüksek oranlarda Türk sahipli gemi yabancı bayrakta çalışmaktadır. Yunanistan’ın yanı sıra Avrupa kıtası ülkelerinden Monaco, İsviçre, Almanya ve İngiltere’nin, Arap yarımadası ülkelerinden Umman, BAE (Birleşik Arap Emirlikleri) ve Katar’ın Türkiye’ye göre daha fazla gemisi yabancı bayrak taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Dünya, Gemi filosu, Gemi sicili

Kaynakça

• Akbaş, A. (2018). Türk armatörler mecburen yabancı bayrak çekiyorlar. Gemi Adamları. https://gemiadamlari.org/turk-armatorler-mecburen-yabanci-bayrak-cekiyorlar/ (Erişim tarihi: 17.06.2023).
• Bayraklı, H. (2001). Türk Uluslararası Gemi Siciline Kayıtlı gemiler ve bunların işletilmesi veya devrinden doğan kazançlarda vergi istisnası. Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 3(2); 105-111.
• Buckley, J. (2008). The Business of Shipping. Maryland: Cornell Maritime Press, Maryland.
• Carlisle, R. (2009). Second Registers: Maritime Nations Respond to Flags of Convenience, 1984-1998. Northern Mariner, 19(3), 319-340.
• Ceylan, S. (2022). Türkiye’de Gemi Sicili Uygulamaları ve Çıplak Gemi Kira Sözleşmesinin Sicile Etkileri. Çanakkale: Paradigma Akademi.
• Çelikkaya, (2012). Türkiye’de deniz taşımacılığına sağlanan vergi teşvikleri üzerine bir inceleme. Maliye Dergisi, 162, 73-102.
• Fossen, A. (2016). Flags of convenience and global capitalism. International Critical Thought, 6(3), 359-377.
• IMEAK DTO (2021). Denizcilik Sektör Raporu. İstanbul ve Marmara, Ege, Akdeniz, Karadeniz Bölgeleri Deniz Ticaret Odası, İstanbul 2021. https://www.denizticaretodasi.org.tr/media/SharedDocuments/ sektorraporu/ DenizcilikSektorRaporu2021.pdf (Erişim tarihi: 28.08.2023).
• ITF (2023). International Transport Workers’ Federation. https://www.itfglobal.org/en/sector/seafarers/flags-of-convenience (Erişim tarihi: 5.06.2023).
• İçel, S. (2017). Türk uluslararası gemi siciline kayıtlı gemilerin ve yatların işletilmesinden ve devrinden elde edilecek kazançlara ilişkin istisna uygulamasında son durum. Vergi Raporu, 218, 88-94.
• Karataş, A. ve Şimdi, H. (2019). Has The Turkish International Ship Registry Law Reached Its Goal? Alphanumeric Journal Volume 7(3), 71-86.
• Koçak, M.S. (2013). Denizyolu taşımacılığı kazançlarının vergilendirilmesi. Vergi Raporu, 166, 22-25.
• Köseoğlu, B., Töz, A.C. ve Şakar, C. (2017). Flag Choice Behavior in the Turkish Merchant Fleet: A Model Proposal with Artificial Neural Network Approach. Journal of ETA Maritime Science, 5(2), 186-200.
• Kurt, H. (2014). Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu’nun Değerlendirilmesi. Ankara Barosu Dergisi, 2, 269-290.
• Şanlıer, Ş. (2018). Türk deniz ticaret filosunun sicil durumu ve Türk gemi sicilleri üzerine yapılan düzenlemelerin değerlendirilmesi. III. Uluslararası Dmitri Yavoronitski Kongresi, 26-28 Ekim 2018, İstanbul: Full Text Book, p. 104-110.
• Toh, R. S., ve Phang, S.Y. (1993). Quasi-flag of convenience shipping: the wave of the future. Transportation Journal, 31-39.
• UAB (2020). 2020 Deniz Ticareti İstatistikleri. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Denizcilik Genel Müdürlüğü, Ankara.
• UDHB (2014). Deniz Ticareti 2013 İstatistikleri. Deniz Taşıtları, Denizyolu Taşıma Ve Teşvik İstatistikleri. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı.
• UNCTAD (2023). Review of Maritime Transport 2022. https://unctad.org/system/files/official-document/rmt2022_en.pdf, (Erişim tarihi: 1.06.2023).
• Ustaoğlu, B. S. ve Yalçın, C. (2007). Bayrak Devleti ve Liman Devleti: Türkiye'nin Bayrak ve Liman Devleti Performansı Son Yıllardaki Başarısının Nedenleri ve Bundan Sonra Yapılması Gerekenler. Lojiport.com. (Erişim tarihi: 15.06.2023).
• Yigen, S. (2015). Türk uluslararası gemi siciline kayıtlı gemilere tanınan ayrıcalıklar. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 6(22), 527-547.