UNUTULMUŞ BİR KUR’AN MÜTERCİMİ: ABDULLAH ÂTIF TÜZÜNER VE KUR’AN-I KERİM VE TÜRKÇE MEALİ İSİMLİ ESERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2019, , 284 - 304, 31.05.2019

Ömer Dinç

https://doi.org/10.33931/abuifd.541711

Öz

Bu
çalışmamızda, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş yıllarında yaşamış, dinî ilimler
başta olmak üzere özellikle dil ve edebiyat sahasında mütehassıs olan Abdullah
Âtıf Tüzüner’in mealini ele almaktayız. 
Bu noktada çalışmanın ilk kısmında Âtıf Tüzüner’in hayatı, üstlendiği
görevler, ilmî kişiliği ve kaleme aldığı eserleri ele alınmaktadır. Sonraki
bölümde ise, meal çalışmaları içerisinde unutulmaya yüz tutmuş Kur’an-ı Kerim
ve Türkçe Meali isimli eseri irdelenmektedir. Âtıf Tüzüner’in mealinde göze
çarpan hususiyet, mümkün olduğu kadar Arapça kelimelerin öz Türkçe muadillerini
tercih etmiş olmasıdır. Öyle ki Tüzüner’in Türkçe’ye dair yetkin bir donanıma
sahip olması, meal çalışmasına da yansımaktadır. Ayrıca kaleme aldığı bu meal
çalışmasında, Tüzüner’in dinî ilimlere olan vukufiyeti ve Arap diline hâkim
olması dikkat çekmektedir. Zira Tüzüner’in ayetlere ilişkin yeri geldikçe
yaptığı kısa izahları, tefsir eserlerine başvurmak suretiyle zikrettiği
anlaşılmaktadır. Ayrıca Tüzüner’in ayetlerin çevirisinde Kur’an dilinin anlamı
ve bağlamına riayet ettiğini söylemek mümkün gözükmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’an, Meal, Âtıf Tüzüner, Türkçe

A FORGOTTEN TRANSLATOR OF THE QUR’AN: A REVIEW ON ABDULLAH ÂTIF TUZUNER AND HIS WORK “KUR’AN-I KERİM VE TÜRKÇE MEALİ”

Öz

In this paper, we analyzed
Abdullah Âtif Tuzuner, who lived during the foundation years of Turkish
Republic and specialized especially in the religious sciences as well as
language and literature, and his Qur’an translation. In the first part;
Tuzuner’s life, the tasks he undertook, his scholarly personality and his works
are examined. Later, his Qur’an translation which is about to be forgotten
among the others is analyzed. Considering the language of his translation, what
is striking is that he tries to use Turkish equivalents of Arabic words as much
as possible. Tuzuner's having a competent knowledge of Turkish also reflects to
his work. Besides, Tuzuner’s extensive knowledge on religious sciences and
Arabic takes attention considering his short explanations on the verses from
tafsir works. Also, it is possible to say that Tuzuner pays attention to the
meaning and context of the Qur’anic language in his translation.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Qur’an, Translation, Âtif Tuzuner, Turkish

Kaynakça

• Abay, Muhammed, “Türkiye’deki Kur’an Meallerinin Tarihi ve Kronolojik Bibliyografyası” Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 10/19-20, (2012), 231-301.
• Akkoca, Mustafa “Mehmet Emre Hoca Da Hakk’a Yürüdü” https://www.oncevatan.com.tr/mehmet-emre-hoca-da-hakka-yurudu-makale,16483.html (erişim: 06/03/2019).
• Akpınar, Ali, “Ömer Rıza Doğrul ve ‘Tanrı Buyruğu’ Adlı Eseri ve Meal Dünyasına Katkısı” Kur’an Mealleri Sempozyumu-Eleştiriler ve Öneriler- İzmir Nisan 24-26 2003, içinde (edt. Ömer Dumlu-Hüseyin Yaşar), Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007, c. I, 457-474.
• Âlûsî, Şihâbüddîn, Rûhu’l-Meânî, tsh. Ali Abdulbârî, Beyrut: Dâru’L-Kütübi’l-İlmiyye, 2014.
• Aydar, Hidayet “Türklerde Kur’an Çalışmaları” İstanbul İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1/1, (1999), 159-235.
• Begavî, Muhammed b. Hüseyin b. Mesud el-Ferrâ, Tefsiru’l-Begavî, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2016.
• Beydâvî, Nâsiruddîn Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl, Beyrut: Dâru Sâdır, 2004.
• Bilgin, Azmi, “İlk Müslüman Türk Devletlerinde Kültür ve Medeniyet/Karahanlılar (840/1212)” Yeni Türkiye, 43, (2002), 445-453.
• Cündioğlu, Dücane, Kur’an Çevirilerinin Dünyası, İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2005.
• Çantay, Hasan Basri, Kur’an-ı Hakim Meâl-i Kerim, İstanbul: Ahmed Said Matbaası, 1965.
• Durmuş, Zülfikar, “Kur’an’ı Kerim’in Türkçe Meallerine Genel Bir Bakış” Tefsire Akademik Yaklaşımlar-2, ed. M. Akif Koç-İsmail Albayrak, Ankara: Otto Yayınları, 2013, 21-63.Elmalılı Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’an Dili, İstanbul: Nebioğlu Yayınevi, 1960.
• Emre, Mehmed, Tenkidlerim, Tetkiklerim ve Makalelerim, İstanbul: Osmanlı Yayınevi, 1976.
• Gezer, Süleyman, ““Enzelnâ el-Hadîd” [el-Hadid 57/25] İfadesinin Tercüme ve Yorumları Üzerine Bazı Değerlendirmeler” Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10/5 (2006), 97-110.
• Günay, İlhami, Başlangıcından Bugüne Kur’an’ın Türkçe Tefsir ve Tercümesi, İstanbul: Ensar Yayınları, 2016.
• Kara, Mustafa “Hasan Basri Çantay’ın “Kur’ân-ı Hakîm ve Meâl-i Kerîm” Adlı Eseri ve Bu Eserin Günümüz Meâl Çalışmalarına Etkisi”, Balıkesir Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2/1, (2016), 49-67.
• Karslı, İbrahim Hilmi “Hasan Basri Çantay’ın Kur’an-ı Hakim ve Meâli-i Kerim’deki Tercüme Metodu” EKEV Akademi Dergisi - Sosyal Bilimler 4/13, (2002), 153-182. Karslı, İbrahim Hilmi, “Çeviri Kuramları Açısından M. Hamdi Yazır’ın Çeviri Yöntemi” Kur’an Mealleri Sempozyumu-Eleştiriler ve Öneriler- İzmir Nisan 24-26 2003, içinde (edt. Ömer Dumlu-Hüseyin Yaşar), Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007, c. II, 41-68.
• Konya’nın Alimleri, Velileri, ve Hocaları, “Abdullah Âtıf Efendi”, https://konyaninalimvehocalari.konyacami.com/abdullah-Âtıf-efendi/ (erişim: 26/02/2019).
• Nesefî, Abdullah b. Ahmed, Medâriku’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl, thk. Mervân Muhammed, Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 2006.
• Öztürk, Mustafa, Cumhuriyet Türkiyesi’nde Meal ve Tefsirin Serencamı, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2012.
• Râzî, Fahreddîn, Mefâtihu’l-Gayb, thk. Seyyid İmrân, Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2012.
• Şişman, Adnan, “Galatasaray Mekteb-i Sultanîsi” TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA) XII, 323-326.
• Tiyek, Fatih, Kur’an’ı Anlamda Bağlamın Rolü ve Mealdeki Bağlamsal Sorunlar, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2015.
• Tüzüner, Feyyaz, “Abdullah Âtıf Tüzüner” TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA) XLII, 10-11.
• Tüzüner, Abdullah Âtıf Hutbe Mecmuası, Ankara: Diyanet İşleri Reisliği Yayınları, 1960.
• Tüzüner, Abdullah Âtıf Kur’ân-ı Kerim ve Türkçe Meali, İstanbul: Çeltüt Matbaacılık, 1973. Tüzüner, Abdullah Âtıf Nahv-i Arabî, İstanbul: Orhaniye Matbaası, 1928.
• Tüzüner, Abdullah Âtıf Siyretünnebî, İstanbul: Ahmet Ahmed Said Matbaası, 1973.
• Tüzüner, Abdullah Âtıf Yeni Gramerlerimiz-Yeni Çıkan Gramere Dair Bazı Mütalealar, İstanbul: Burhaneddin Matbaası, 1941.